Con Xén Tóc: Loại Côn Trùng Thú Vị! | Farmvina Nông Nghiệp

Con xén tóc nghe có vẻ xa lạ với các bạn dân thành phố, nhưng nó lại là loại côn trùng vô cùng thân thuộc với các bạn trẻ nông thôn đấy. Vậy xén tóc là loại côn trùng như thế nào? Hãy cùng mình tìm hiểu qua bài viết này nhé.

1. Con xén tóc là gì?

Con xén tóc là loại côn trùng rất phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt là ở những vùng có nhiều cây cối như các đồng quê. Nhưng đáng buồn là xén tóc có tập tính tàn phá mùa màng gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới người nông dân.

Mặc dù xén tóc sở hữu vẻ ngoài khá kinh dị cùng với hàm răng sắc nhọn để gặm nhấm bất kỳ thân cây nào. Tuy nhiên, điểm đáng chú ý là ngoài cây cối thì chúng không gây hại bất cứ điều gì. Thậm chí là khi con người phá tổ, đốt tổ của chúng thì xén tóc chỉ bay đi trốn tránh chứ không cắn người.

1.2. Đặc điểm nhận dạng con xén tóc

Xén tóc là loài côn trùng thuộc họ bọ cánh cứng với thân hình dài và dẹt, đôi râu dài đặc trưng. Chúng có đôi mắt đen tuyền, miệng rộng và hàm phát triển mạnh. Ngực trước và ngực sau của con xén tóc có các vệt trắng kẻ song song nhau.

Xén tóc có 6 chân, chia đều cho mỗi bên. Bên cạnh đó, chúng có cặp cánh dài, cứng và sáng bóng. Bụng dưới xén tóc có 5 đốt. Chúng có khả năng ngụy trang đặc biệt nhờ vào sự biến đổi màu sắc theo điều kiện môi trường ngoài như đen, nâu hay đốm vàng.

Những yếu tố trên tạo điều kiện thuận lợi cho xén tóc trong việc săn mồi và ẩn nấp kẻ thù.

1.2 Giao phối

Thời điểm giao phối của xén tóc thường là vào ban đêm và ở trên các thân cây. Thời gian giao phối thông thường kéo dài khoảng 300-600 giây. Trước khi giao phối, việc tìm kiếm bạn tình là nghĩa vụ của xén tóc đực.

Khi tìm kiếm được bạn tình ưng ý của mình, xén tóc đực sẽ cọ râu của mình vào mặt lưng của xén tóc cái để hấp dẫn và gây sự chú ý của chúng. Sau khi thực hiện hành động thu hút, nếu xén tóc cái không chấp nhận, chúng sẽ bỏ đi. Ngược lại, chúng sẽ đứng yên chờ đợi và từ đó 2 con xén tóc bắt đầu ve vãn lẫn nhau con đực sẽ leo lên mình con cái và dùng 2 chân trước quặp lấy con cái. Có nhiều trường hợp con đực giao phối và xén tóc cái vừa quan hệ vừa đi kiếm ăn.

Khi kết thúc quá trình giao phối, thường thì xén tóc đực và cái sẽ đường ai nấy đi. Tuy nhiên cũng có ngoại lệ con đực sẽ theo con cái, không muốn bỏ đi và bám riết trên lưng xén tóc cái.

1.3 Sinh sản

Xén tóc có thể đẻ khoảng trung bình 300 trứng mỗi năm. Vì vậy, nếu không có biện pháp dập tắt và ngăn chặn tốc độ sinh sôi kinh khủng này, rất có thể chúng sẽ bùng nổ thành đại dịch như châu chấu. Con cái thường đẻ trứng vào các vết nứt của cây cối hoặc chạng cây.

Ấu trùng xén tóc thường có hình dáng ống, dài khoảng 50-60mm đầu rất nhỏ so với mình, màu trắng đục, chân và ngực chưa phát triển. Khi trưởng thành, xén tóc thường có thân hình cứng, màu nâu sẫm, dài khoảng 30-35mm. Chân và râu chúng lúc này sẽ có màu nâu đỏ, râu cứng và dài hơn cơ thể. Xén tóc khổng lồ nhất hiện nay được ghi nhận là Titanus giganteus sinh sống ở Nam Phi với chiều dài là 17cm.

2. Thức ăn của con xén tóc

Như các loài côn trùng khác, món khoái khẩu của chúng là vỏ thân hoặc cành cây dâu, sầu riêng, cây dó. Một xén tóc có thể tiêu thụ đến 5 đám vỏ cây trong một bữa ăn.

Thời điểm lý tưởng để ra ngoài tìm kiếm thức ăn của xén tóc thường là vào sáng sớm từ 6 giờ đến 8 giờ. Đặc biệt, xén tóc cái thường đi kiếm, thu thập thức ăn và tiêu thụ lượng thức ăn nhiều hơn con đực. Điều này đến từ việc ở loài bọ xén tóc, kích thước con cái thông thường là lớn hơn con đực.

3. Những phá hoại to lớn của con xén tóc

Thời điểm mà số lượng xén tóc đạt tới đỉnh là mùa hè. Vì trong suốt thời gian đó, chúng sẽ giao phối và sinh sản ở khắp các vết nứt hay chạng cây. Khi ấu trùng xén tóc nở ra, như một bản năng, chúng sẽ duy trì công việc gặm nhấm, tàn phá mà bố mẹ để lại. Theo các nhà nghiên cứu côn trùng, thời gian phá hoại của con vật này thường dao động từ 1 năm đến 3 năm.

Ấu trùng xén tóc tàn phá mùa màng và cây cối bằng cách đục khoét vào sâu bên trong thân cây hoặc nhánh cây lớn làm suy yếu, thậm chí là chết ở các cây. Hậu quả cuộc việc gặm nhấm này thường là trái cây không thể chín đúng tiến độ, hư, hỏng, khô héo trước mùa thu hoạch. Từ đó gây thiệt hại nghiêm trọng cho đời sống và thu nhập của người nông dân.

Giai đoạn ấu trùng xén tóc kéo dài khá lâu, do đó sức phá hoại của chúng rất lớn. Khi nở ra, ấu trùng chui qua vỏ cây và đục thành đường hầm trong thân cây và cành cây, ăn và phá hoại ở đó. Sau khi phát triển đủ lớn, ấu trùng chui ra làm nhộng ngay dưới vỏ cây. Nhộng này được bao phủ bên ngoài bằng một cái kén to có cấu tạo bằng Calcium nên rất cứng.

Chúng thường đi theo bầy đàn nên trong một cây thường có rất nhiều xén tóc cùng tồn tại và gây hại cùng một lúc. Đặc biệt hơn mục tiêu “khoái khẩu” của chúng thường là những cây hơn 10 năm tuổi, có giá trị rất lớn với con người và hệ sinh thái địa phương.

Không những vậy, dù gây thiệt hại rất lớn nhưng việc phát hiện những cây trồng đang bị xén tóc gây hại thường rất khó. Vì chúng đặc biệt ở chỗ không thải phân ra ngoài trong suốt quá trình gặm nhấm của mình. Thường chỉ phát hiện sau khi ấu trùng xén tóc đã vũ hoa và các lỗ đục nhỏ bên ngoài thân cây. Tùy theo hiện trạng từng cây mà sẽ có mủ chảy ra bên ngoài thông qua các lỗ đục gây ra bởi bọ xén tóc.

Một số loài xén tóc phổ biến có khả năng gây hại mùa màng phải kể đến  là xén tóc đục thân, cành xoài Plocaederus ruficornis, bọ xén tóc hại cà phê Xylotrechus quadripes,…

4. Một số biện pháp phòng ngừa con xén tóc

Theo kinh nghiệm của các chuyên gia nông nghiệp, có một số phương pháp phòng ngừ và hạn chế sự phá hoại của xén tóc sau đây:

• Nông dân tuyệt đối không nên chặt hay lột vỏ ngoài thân cây. Vì đây là cơ hội tuyệt vời cho xén tóc cái bay tới làm tổ, sinh sản và giao phối trên cây.
• Tình trạng tệ hơn là khi cây bị làm tổ, bạn cần nhanh chóng chặt bỏ phần thân bị phá hoạt và đốt tại chỗ. Ngoài ra, bạn có thể đặt bẫy bằng đèn để có thể tiêu diệt xén tóc nhanh gọn hơn.
• Thường xuyên theo dõi sát sao tình hình phát triển có cây để phát hiện sớm các dị dạng xuất hiện của cây. Từ đó có biện pháp kịp thời. Trong trường hợp cây bị hại nhẹ, có thể sử dụng thuốc trừ sâu bọ dạng hạt lên thân cây, rồi bôi đất vào.
• Trường hợp đang trong mùa thu hoạch mà cây bạn bị tổn hại nặng nề thì bạn cần phải dùng dao rạch vỏ cây bị sâu ăn. Sau đó, nhỏ thuốc và thấm đều vào trong một tấm vải mỏng rồi cho vào lỗ cây bị xén tóc phá hoại. Cuối cùng tra đất lên để giữ kín.
• Để nâng cao hiệu quả cũng như giúp cây hồi phục nhanh chóng thì nông dân nên sử dụng các loại thuốc diệt sâu bọ có khả năng thẩm thấu tốt để phun lên thân cây. Hành động này sẽ góp phần diệt các ấu trùng xén tóc một cách triệt để hơn. Việc phun thuốc này nên tiến hành định kỳ 1 tháng 2 lần.

5. Trào lưu nuôi bọ xén tóc

5.1 Nuôi bọ xén tóc

Trong 6 năm trở lại đây, tức là từ năm 2014, trào lưu nuôi bọ cánh cứng và xén tóc trở nên vô cùng phổ biến ở giới trẻ Sài Gòn. Có những bạn trẻ thậm chí còn chi mạnh cả triệu đồng chỉ để sở hữu con vật này.

Để nuôi được xén tóc, cần phải đầu tư những hộp nhựa lớn có nắp đậy. Trên thân nắp có đục nhiều lỗ nhỏ để không khí tràn vào, tránh tình trạng gây ngộp dẫn đến chết của bọ xén tóc.

Trong hộp sẽ chứa đất bùn, mùn cưa và thức ăn chủ yếu của chúng là trái cây như táo, ổi, xoài,… Vốn có sức sống rất mãnh liệt, lại phù hợp với điều kiện thời tiết Việt Nam nên việc nuôi một chú bọ xén tóc lại dễ dàng hơn bao giờ hết.

Giá trị mỗi con bọ xén tóc là rất đa dạng, chỉ cần khác biệt chút xíu về ngoại hình như màu sắc, cân nặng hay kích thước so với đồng loại thì sẽ có một mức giá “trên trời”. Ngoài những chú bọ xén tóc được nhập khẩu từ nước ngoài ra thì thức ăn của chúng cũng được nhập khẩu từ nước ngoài. Loại thức ăn phổ biến có thể đề cập đến như Kinsi, có nguồn gốc xuất xứ từ đất nước hoa anh đào, Nhật Bản.

• Hướng dẫn cách chọn cá thu ngon

5.2 Sử dụng bọ xén tóc làm tiêu bản

Ngoài sở thích nuôi bọ xén tóc ra, nhiều người còn hứng thú với việc biến chúng thành bộ sưu tập tiêu bản.

Để thực hiện tiêu bản một xén tóc, đầu tiên phải làm chúng chết bằng cồn. Sau đó, cố định cơ thể xén tóc bằng kim đính trên miếng xốp và đem phơi khô dưới ánh nắng trong vòng 5 ngày cho đến khi tiêu bản cứng lại.

Hiện nay, càng nhiều hội nhóm được lập với mục đích chia sẻ kinh nghiệm và giao lưu sở thích này. Các thành viên trong hội thường lập các diễn đàn, tổ chức các cuộc gặp gỡ để học hỏi lẫn nhau về thú vui này.

Nhìn theo một hướng tích cực, đây quả là một thú vui thú vị giúp các bạn trẻ nâng cao kiến thức về loại bọ xén tóc này. Vì các bạn trẻ cần phải nghiên cứu, tìm tòi các đặc tính sinh học của chúng trong suốt quá trình nuôi để tránh trường hợp đáng tiếc xảy ra. Bước đầu mở rộng sự hiểu biết của các bạn về thế giới côn trùng đa dạng.

Hy vọng những gì mình chia sẻ về con xén tóc trong bài viết này sẽ phần nào giúp các bạn hiểu thêm về loài côn trùng này và những tác nhân nghiêm trọng chúng có thể gây ra. Từ đó, thông qua các lời khuyên giúp nông dân có thể nâng cao ý thức, bảo vệ mùa màng hướng tới thu nhập cao hơn và cuộc sống ổn định.