CPTPP Có Hiệu Lực - Tạp Chí Công Thương

Năm 2003, toàn ngành Da Giầy đạt kim ngạch xuất khẩu 2,16 tỷ USD, tăng 24,6% so với cùng kỳ năm 2002, trong đó: EU 1,568 tỷ USD, Mỹ 228 triệu USD, Nhật Bản 50 triệu USD, các nước khác 215 triệu USD. Từ đầu năm 2003, tình hình sản xuất, kinh doanh của Ngành có mức tăng trưởng cao, một phần do các dự án được đầu tư trong năm 2002 đã đi vào hoạt động có đóng góp lớn cho phần gia tăng sản lượng xuất khẩu, đồng thời còn do sự biến động tích cực của đồng Euro có tác động tới sự phát triển của Ngành bởi sức mua ổn định và gia tăng. Một tín hiệu đáng mừng là phần nhập khẩu kim ngạch ngày càng giảm do một số nguyên phụ liệu đã được đầu tư sản xuất trong nước. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Gia Thảo, Chủ tịch Hiệp hội Da Giầy Việt Nam, sự phát triển của ngành Giầy hiện nay vẫn chưa đạt được như mong muốn, chủ yếu là do chưa có một chiến lược để phát triển.

Hiện nay, nhu cầu da thuộc trong nước là 80 triệu sqft/năm, bao gồm 3 loại da là da trâu, da bò và da lợn. Theo số liệu của Viện Nghiên cứu Da Giầy Việt Nam, với đàn trâu bò khoảng trên 7 triệu con và mức tăng trưởng trung bình hàng năm khoảng 3,5%, mỗi năm có thể thu mua được khoảng 700.000 con da, ước khoảng 15.000 tấn/ năm, có thể đáp ứng được nhu cầu của các cơ sở thuộc da hiện nay. Tính đến năm 2001, toàn quốc có 20.827.350 con lợn, mỗi con trung bình thu hồi được 7 kg da, nếu tận thu được 100% nguồn da nguyên liệu thì sẽ thu được lượng da không nhỏ, có thể thay thế việc nhập ngoại da lót từ thị trường Đài Loan, Trung Quốc và một số nước châu Âu. Đó là còn chưa kể hiện nay, một số cơ quan đang nghiên cứu và đưa vào khai thác nguồn da đà điểu- một lĩnh vực khá mới mẻ, song cũng rất nhiều tiềm năng. Da đà điểu là loại da cao cấp, dùng để làm túi, cặp, sắc… có giá trị lớn. Quy trình thuộc da thì không khác nhiều so với các loại da trâu, bò, lợn, chỉ có khâu hoàn tất là cầu kỳ và mất nhiều công sức. Với giá trị kinh tế cao, da đà điểu rất có tiềm năng trở thành một nguồn nguyên liệu mới cho ngành thuộc da Việt Nam. Hiện nay, Viện Nghiên cứu Da Giầy cũng đang mở một lớp đào tạo thuộc da đà điểu phục vụ cho công tác nghiên cứu và ứng dụng nguồn nguyên liệu mới mẻ này.

Tiềm năng là vậy, song thực tế thì lại đáng buồn. Nguồn nguyên liệu da trong nước chất lượng kém, đó là một thực tế mà hầu hết các cơ sở thuộc da đều không ngừng kêu ca. Theo ông Bùi Ngọc Nhu, Giám đốc Công ty TNHH Đại Lợi (Hà Nội), chuyên sản xuất, xuất khẩu da, hầu hết các con da đều nhỏ, bề mặt da có nhiều vết sẹo, ghẻ, xước... làm cho da có nhiều vết rách, lỗ thủng. Điều này bắt nguồn từ tập quán chăn nuôi và giết mổ của người dân, chưa hình thành một cách rõ ràng ý thức chăn nuôi không chỉ lấy thịt, lấy sức kéo, mà còn phục vụ cho ngành thuộc da. Vì vậy, da tuy nhiều, nhưng chất lượng chưa cao đã dẫn các doanh nghiệp thuộc da phải chọn lựa, sàng lọc. Số da bị ế thừa do không đạt chất lượng còn lại khá nhiều.

Tuy nhiên, khiếm khuyết này cũng rất dễ khắc phục, nếu như chúng ta có sự trợ giúp của công nghệ thuộc da. Chắc hẳn các doanh nghiệp thuộc da chưa quên nỗi ám ảnh khủng khiếp trong năm vừa qua, khi đột nhiên Trung Quốc tăng giá thành mua da muối. Thay vì bán cho các doanh nghiệp trong nước, các cơ sở giết mổ trong nước theo nhau bán hàng cho Trung Quốc. Trong khi các doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa hết bàng hoàng thì phía bên Trung Quốc lại bồi cho một “cú” nữa: bán da thành phẩm với giá cực rẻ, rẻ hơn cả mức mua vào! Cũng may, “trò chơi” được dừng lại sớm, song hệ luỵ của nó thì không chỉ có các doanh nghiệp thuộc da là phải gánh chịu. Ngoài bài học về sự “thua trên sân nhà”, các nhà nghiên cứu một lần nữa nhận thấy rằng, cần phải nghiêm túc đưa vấn đề về công nghệ thuộc da lên bàn nghị sự. Hoá chất phục vụ quá trình thuộc da chính là một trong các yếu tố quyết định chất lượng da thuộc. Hiện nay, ngành công nghiệp Hoá chất trong nước chưa có khả năng cung ứng, các doanh nghiệp thuộc da phải nhập phần lớn hoá chất của các hãng hoá chất nước ngoài với giá thành cao, điều này dẫn đến giá da cũng phải nâng lên cho cân đối. Chất lượng da trong nước kém, sau khi được “xuất ngoại”, được thuộc với công nghệ cao ở nước ngoài, những điểm yếu đó đã được khắc phục. Trung Quốc mua da của chúng ta, chế biến bằng công nghệ của Trung Quốc, da đẹp hơn và giá thành rẻ hơn. Rõ ràng, điểm yếu về công nghệ đã dẫn ngành thuộc da Việt Nam rơi vào tình cảnh “thua trên sân nhà”.

Theo quan điểm của một số nhà nghiên cứu thì không nhất thiết chúng ta phải chạy đua với các nước khác trong tất cả các loại da thuộc, mà ở một vài loại da nào đó chúng ta chưa làm được, thì có thể chấp nhận giải pháp nhập khẩu. Tuy nhiên, ông Nguyễn Gia Thảo lại không nhất trí với thoả hiệp này. Ông cho rằng, ngành Da Giầy Việt Nam không thể phát triển một cách thụ động như thế. Quan điểm này cũng đồng nghĩa với nhu cầu về một chiến lược dài hạn cho công tác quy hoạch của ngành Thuộc da Việt Nam.

Về xây dựng chiến lược phát triển của ngành công nghiệp Thuộc da, theo ông Đào Thanh Sơn, Phó Giám đốc Nhà máy Thuộc da Vinh, cần phải bắt đầu từ vị trí địa lý của từng cơ sở sản xuất. Một cơ sở thuộc da được coi là lý tưởng khi nằm trên những tuyến giao thông chính, xa dân cư và đặc biệt gần nơi giết mổ gia súc. Nhà máy Thuộc da Vinh hiện đang thiếu những điều kiện đó. Đường sá không thuận tiện cho việc vận chuyển hàng hoá đã khiến Nhà máy hàng năm phải mất trên dưới 300 triệu đồng cho chi phí vận chuyển. Những chi phí này đã vô hình chung làm tăng giá thành của nguyên liệu và gây ảnh hưởng đến việc kinh doanh, sản xuất của các doanh nghiệp. Hơn nữa, Nghệ An có rất nhiều khu chăn nuôi gia súc, song hầu hết lượng gia súc đó đều được chở đi địa phương khác để giết mổ.

Chuyến khảo sát vừa qua của Hiệp hội Da Giầy Việt Nam cũng không nằm ngoài mục đích tìm lời giải cho bài toán quy hoạch ngành Da. Trong thực tế, phát triển ngành Giầy phải bắt đầu từ việc ổn định nguồn nguyên liệu da, nhất là trong thời kỳ cạnh tranh khốc liệt như hiện nay. Trước đây, đối với một hợp đồng may gia công giầy, các doanh nghiệp Việt Nam thường được đối tác nước ngoài cho thời hạn là 3 tháng để hoàn tất. Nhưng giờ đây, thời hạn đó đã rút xuống chỉ còn 60 ngày và các điều kiện chi tiết như kiểu dáng giầy, chất liệu da có đảm bảo hay không… đều được gói gọn trong vòng 60 ngày đó. Doanh nghiệp giầy Việt Nam liệu có thể đứng vững được không nếu phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn da nhập ngoại? Vì thế, các doanh nghiệp nước ngoài hiện đã và đang đầu tư vào ngành thuộc da trong KCN Đồng Nai và Bình Dương đang được hưởng những chế độ ưu đãi rất lớn về đất đai, về thuế, vay ngân hàng trả lãi suất thấp... Gần đây nhất, Hiệp hội Da Giầy Việt Nam vừa tiếp đoàn doanh nghiệp Mêxicô hoạt động trong lĩnh vực Da Giầy và sản xuất nguyên phụ liệu vào thăm dò thị trường Việt Nam với mục đích sẽ đặt cơ sở sản xuất da tại Việt Nam. Đây cũng là một hướng thu hút đầu tư nước ngoài để phát triển ngành công nghiệp Thuộc da Việt Nam.

Tuy nhiên, trong chiến lược quy hoạch ngành Da Giầy tới đây mà Hiệp hội cùng Bộ Công nghiệp đang xúc tiến, cần phải lưu ý đến một quy hoạch tổng thể liên ngành. Các ngành chăn nuôi, thực phẩm thịt sữa, hoá chất, thuộc da và chế biến giầy dép, đồ da phải gắn kết với nhau, hợp lý dưới sự chỉ đạo của Nhà nước. Riêng ngành chăn nuôi, cần có kế hoạch tổ chức chăn nuôi tập trung, cải tạo chủng loại con giống, kể cả các vật nuôi đặc sản như trăn, cá sấu, đà điểu... Có như vậy mới khắc phục được điểm yếu về chất lượng da. Còn ngành thực phẩm, thịt sữa thì cần đầu tư giết mổ công nghiệp tập trung, vừa đảm bảo vệ sinh an toàn thực phảm, vừa theo quy trình kỹ thuật giết mổ và bảo quản nghiêm ngặt theo yêu cầu của ngành Thuộc da để đảm bảo da nguyên liệu đạt tiêu chuẩn. Ngành Hoá chất cũng cần khuyến khích đầu tư, kể cả đầu tư chuyển giao công nghệ từ nước ngoài, để phát triển việc sản xuất các loại hoá chất cho ngành công nghiệp Thuộc da trong nước có thể chủ động trong sản xuất, giảm giá thành, thay thế dần các hoá chất nhập ngoại.

Theo ý kiến của các doanh nghiệp thuộc da hiện nay, trước khi cho ra đời một nhà máy hay một cơ sở thuộc da lớn, cần phải chọn lựa và tính toán sao cho cơ sở đó hội tụ đầy đủ nhất mọi điều kiện thuận lợi như: gần khu giết mổ, giao thông thuận tiện, xa dân cư... Cũng theo các doanh nghiệp này, ngành Thuộc da phải có quy hoạch đầu tư, phát triển hợp lý và toàn diện về công nghệ. Máy móc thiết bị trong ngành thuộc da đều là loại đắt tiền và chủ yếu được nhập từ nước ngoài, do đó việc đầu tư cũng cần phải cân nhắc kỹ sao cho phát huy được hiệu quả. Ngoài ra, cần khuyến khích đầu tư, phát triển các cơ sở thuộc da mới, nhất là các doanh nghiệp liên doanh, FDI, tư nhân, di dời các cơ sở hiện có vào các KCN đã quy hoạch, xa khu dân cư. Có kế hoạch ổn định, tận thu triệt để các loại da nguyên liệu trong nước, bên cạnh đó, cần có chiến lược tìm kiếm thị trường thích hợp, phối hợp với các quốc gia có thế mạnh về nguồn da nguyên liệu để hợp tác sản xuất da phèn, da mộc, nhập khẩu da nguyên liệu, chủ động đáp ứng đầy đủ nhu cầu về da nguyên liệu của các cơ sở thuộc da phát triển trong nước thời gian tới với chất lượng, số lượng và giá cả hợp lý.

Chiến lược đào tạo nguồn nhân lực cũng là yếu tố không thể bỏ qua khi quy hoạch bất kỳ một ngành nghề nào. Công nghệ thuộc da đòi hỏi đội ngũ cán bộ kỹ thuật phải có trình độ chuyên môn cao, hăng say nghề nghiệp, chịu khó và nhiều kinh nghiệm mới có thể tránh được những sơ suất trong quá trình thực thi công nghệ, đảm bảo tính ổn định trong công nghệ và chất lượng sản phẩm. Do đó trước hết, cần tập trung đầu tư cho công tác đào tạo nguồn nhân lực, bao gồm: Trình độ quản lý, trình độ khoa học công nghệ và công nhân kỹ thuật có tay nghề cao để có đủ năng lực quản lý và ứng dụng công nghệ tiên tiến vào thực tế sản xuất, tăng năng suất lao động và nâng cao chất lượng sản phẩm. Ngoài việc tổ chức trường lớp đào tạo cán bộ kỹ thuật các trình độ, công nhân trong nước, cần cử một số đi học nước ngoài, thậm chí mời một số chuyên gia giỏi làm việc có thời hạn để học tập kinh nghiệm. Có chính sách đãi ngộ nhân tài.

Ngoài ra, để có một kế hoạch phát triển bền vững ngành Thuộc da, cũng cần đầu tư phát triển Viện Nghiên cứu Da Giầy tương xứng với cơ quan nghiên cứu khoa học đầu ngành. Được như vậy, Việt Nam mới có những sản phẩm da thuộc đa dạng, đáp ứng được nhu cầu trong giai đoạn tới của ngành sản xuất giày dép./.