Cuba Với Nền Văn Hoá đậm Dấu ấn Taíno | Báo Dân Tộc Và Phát Triển

Thổ dân Taíno sinh sống chủ yếu ở khu vực biển Caribean (Ca-ri-bê) từ năm 1200 đến 1500 sau Công nguyên. Khi nhà thám hiểm Christopher Columbus đến đảo Guanahani (một hòn đảo ở Bahamas, là vùng đất đầu tiên ở Châu Mỹ được nhìn thấy và ghé thăm trong chuyến đi đầu tiên của Christopher Columbus vào 12/10/1492), ông đã chạm trán với người Taíno, những người mà ông mô tả trong các bức thư là “vẫn khỏa thân như ngày họ được sinh ra”.

Taíno có hệ thống tôn giáo, chính trị và xã hội phân cấp phức tạp. Vào thời điểm Columbus khám phá, người Taíno là những người bản địa đông nhất ở Caribê và sinh sống ở những nơi ngày nay là Cuba, Jamaica, Haiti, Cộng hòa Dominica, Puerto Rico và Quần đảo Virgin. Đến năm 1550, người Taíno gần như tuyệt chủng, nhiều người đã phải chống chọi với căn bệnh đậu mùa và cuộc chinh phạt của thực dân Tây Ban Nha. Tuy nhiên, người Taíno không biến mất hoàn toàn, họ vẫn còn ảnh hưởng trong tín ngưỡng, tôn giáo, ngôn ngữ và âm nhạc của các nền văn hóa vùng Caribe, trong đó có Cuba.

Cái tên Cuba ngày nay thực chất bắt nguồn từ ngôn ngữ Taíno, nghĩa là nơi đất dồi dào màu mỡ. Tại vùng El Güirito, thuộc tỉnh Holguín và khu vực La Caridad de los Indios thuộc Vườn Quốc gia Sierra del Cristal, người dân nơi đây có vẻ ngoài khác biệt so với những nơi khác trong khu vực. Họ có khuôn mặt vuông, gò má cao, da nâu đỏ đặc trưng. Nhiều người sinh sống trong những ngôi nhà mái lợp lá cọ, canh tác nông nghiệp truyền thống như người Taíno cổ. Trong các nghi lễ với người đã khuất, họ thường duy trì phong tục xát vỏ ốc xà cừ trên bề mặt ngôi mộ để xua đuổi ma quỷ và cái xấu.

Cuba ngày nay không chỉ công nhận mà còn chú trọng gìn giữ những nét văn hóa truyền thống của người Taíno. Không những vậy, họ còn tìm cách để quảng bá rộng rãi văn hoá đặc sắc này đến du khách, thúc đẩy phát triển du lịch. Đến với Cuba, du khách sẽ được thưởng thức ẩm thực đặc sắc đậm chất Taíno. Các thành phần chính trong các món ăn chủ yếu là dầu dừa, sữa, annatto (một loại màu thực phẩm được làm từ hạt của cây achiote chủ yếu trồng ở Trung và Nam Mỹ), rau mùi và các loại gia vị khác. Tại đây, bạn cũng có thể thưởng thức Chorote, một thức uống truyền thống được làm từ cacao, nước cốt dừa và bột vỏ hạt mã đề.

Bên cạnh ẩm thực, những giai điệu của âm nhạc truyền thống “Kiribá - Nengón” cùng với những điệu nhảy đã quyến rũ những vị khách đến với Cuba. Các nhạc công ở địa phương sẽ sử dụng những nhạc cụ truyền thống như Guayo, Maracas, Marimbula, Bongo, Tres… để chào đón du khách, sau đó các vũ công sẽ đến mời họ nhảy và rồi bữa tiệc chào mừng bắt đầu mang theo niềm vui ngập tràn.

“Âm nhạc Kiribá - Nengón và văn hóa ẩm thực của chúng tôi bắt nguồn từ đời sống của người nông dân Taíno. Cả hai đều ra đời từ trước khi nhà thám hiểm Columbus đặt chân tới Cuba”, bà Teresa Roché Lore, thành viên một nhóm nhạc truyền thống giải thích.

Là một người dành phần lớn thời gian cuộc đời để nghiên cứu về người Taíno, ông Alejandro Hartmann Matos - nhà sử học ở thành phố Baracoa, ước tính có ít nhất 4.000 người Cuba mang trong mình gen di truyền kế thừa từ thổ dân Taíno. Theo ông Matos, tỷ lệ trung bình những người có gen di truyền Taíno là 8% trên toàn quốc và hơn 15% ở các tỉnh phía đông Cuba. “Nhiều người trong các cộng đồng khác có dòng máu Taíno như chúng tôi đều tự hào về di sản của mình”, ông Isolino Cobas Romero, một người nông dân sống tại El Güirito nói.

Hiện tại, người dân El Güirito đã được hưởng các dịch vụ công của nhà nước như phòng khám, trường học và các khu nhà định cư mới. Nhưng phong cách sống của cộng đồng vẫn duy trì nhiều nghi lễ cổ xưa theo giá trị tinh thần của người Taíno. Họ vẫn cầu nguyện Mặt trời, Mặt trăng và Đất Mẹ ban phước trước khi thu hoạch, hoặc lấy vỏ và lá cây làm phương thuốc chữa bệnh.

“Thực dân Tây Ban Nha có thể đã làm biến mất phần lớn tổ tiên của chúng tôi, nhưng họ không thể xóa bỏ được gốc rễ người Taíno. Chúng tôi sẽ không để truyền thống tốt đẹp này mai một”, ông Francisco Ramírez Rojas (82 tuổi), người đứng đầu gia tộc Rojas Ramírez, một gia đình mang dòng máu Taíno cho biết.

Không chỉ truyền lại kiến ​​thức và phong tục Taíno cho con cháu mình, ông Francisco khẳng định, việc tổ chức những trải nghiệm âm nhạc và ẩm thực bản địa tại El Güirito là một cách hữu hiệu để vừa bảo tồn văn hóa truyền thống, vừa mang lại thu nhập cho người dân địa phương.

Các bộ tộc bản địa quyết tâm bảo vệ rừng Amazon