Hệ thống trường trung học phổ thông chuyên tại Việt Nam được lập ra từ năm 1966. Bắt đầu với những lớp chuyên Toán tại các trường đại học lớn về khoa học cơ bản, sau đó các trường chuyên được thiết lập rộng rãi tại tất cả các tỉnh, thành. Mục đích ban đầu của hệ thống trường chuyên, như các nhà khoa học khởi xướng như Lê Văn Thiêm, Hoàng Tụy, Tạ Quang Bửu, Ngụy Như Kon Tum mong đợi, là nơi phát triển các tài năng đặc biệt xuất sắc trong các lĩnh vực khoa học cơ bản.[cần dẫn nguồn]
Khái quát
[sửa | sửa mã nguồn]
Hệ thống trường trung học phổ thông chuyên ở Việt Nam bao gồm 2 hệ: các trường chuyên trực thuộc đại học (trước đây là các trường chuyên cấp quốc gia) và các trường chuyên trực thuộc tỉnh, thành phố. Hai hệ thống có một số khác biệt về:
Phạm vi tuyển sinh:
Các trường chuyên trực thuộc đại học: tuyển sinh trong cả nước.
Các trường chuyên trực thuộc tỉnh, thành phố: chỉ tuyển sinh trong nội hạt tỉnh, thành phố đó (trừ một số trường hợp cá biệt)
Kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia:
Các trường chuyên trực thuộc đại học: trực tiếp tham gia kỳ thi học sinh giỏi quốc gia như một tỉnh/thành phố
Các trường chuyên trực thuộc tỉnh, thành phố: phải tham gia kỳ thi học sinh giỏi cấp tỉnh, thành phố, thường là với các trường chuyên khác và trường THPT hệ thống thường trong tỉnh/thành phố
Trong thời kì đầu của hệ thống trường chuyên, khi chỉ mới hình thành một vài lớp phổ thông chuyên tại các trường đại học, mục tiêu này đã được theo sát và đạt được thành tựu khi mà phần lớn các học sinh chuyên Toán khi đó tiếp tục theo đuổi các lĩnh vực Toán học, Vật lý, Tin học (máy tính). Đây là giai đoạn mà hệ thống trường chuyên làm đúng nhất trách nhiệm của nó. Những học sinh chuyên trong thời kì này hiện đang nắm giữ các vị trí lãnh đạo chủ chốt tại chốt tại các trường đại học lớn, các viện nghiên cứu của Việt Nam cũng như là những cá nhân tiêu biểu nhất của nền khoa học nước nhà.[1]
Tuy nhiên, cùng với sự mở rộng của hệ thống trường chuyên cũng như việc Việt Nam tham dự các kì Olympic khoa học quốc tế "hào hứng" hơn, mục tiêu ban đầu của hệ thống này ngày càng phai nhạt. Thành tích của các trường chuyên trong kỳ thi học sinh giỏi các cấp, kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông và kỳ thi tuyển sinh vào đại học và cao đẳng vẫn thường rất cao.[2] Tuy nhiên, nhiều người cho rằng lý do chính cho những thành tích này không phải là chất lượng giáo dục mà là phương pháp luyện thi. Tỉ lệ học sinh các trường chuyên tiếp tục theo đuổi khoa học hay các lĩnh vực liên quan cũng ngày càng thấp, và khiến cho giới khoa học Việt Nam không khỏi quan ngại.[3]
Để được vào học tại các trường chuyên, học sinh tốt nghiệp cấp II phải thoả mãn các điều kiện về học lực, hạnh kiểm ở cấp II và đặc biệt là phải vượt qua các kỳ thi tuyển sinh đầu vào tương đối khốc liệt của các trường này.
Trường trung học phổ thông chuyên trực thuộc đại học
[sửa | sửa mã nguồn]
Trường
Trực thuộc
Tỉnh/Thành phố
THPT chuyên
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Hà Nội
THPT chuyên Khoa học Tự nhiên
Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội
THPT chuyên Khoa học Xã hội và Nhân văn
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội
THPT chuyên Ngoại ngữ
Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội
THPT chuyên
Trường Đại học Vinh
Nghệ An
THPT chuyên Khoa học Huế
Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế
Huế
Phổ thông Năng khiếu
Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
Thành phố Hồ Chí Minh
THPT Năng khiếu Đại học Tân Tạo
Trường Đại học Tân Tạo
Tây Ninh
Trường trung học phổ thông chuyên trực thuộc tỉnh, thành phố
[sửa | sửa mã nguồn]
Trường
Trực thuộc
Phường/Xã
Trước đây
Hiện tại
THPT chuyên Hà Nội – Amsterdam
Hà Nội
Hà Nội
Yên Hòa
THPT chuyên Chu Văn An
Tây Hồ
THPT chuyên Nguyễn Huệ
Hà Tây
Hà Đông
THPT chuyên Sơn Tây
Sơn Tây
THPT chuyên Lê Hồng Phong
Thành phố Hồ Chí Minh
Thành phố Hồ Chí Minh
Chợ Quán
THPT chuyên Trần Đại Nghĩa
Sài Gòn
THPT chuyên Hùng Vương
Bình Dương
Thủ Dầu Một
THPT chuyên Lê Quý Đôn
Bà Rịa – Vũng Tàu
Phước Thắng
THPT chuyên Trần Phú
Hải Phòng
Hải Phòng
Hải An
THPT chuyên Nguyễn Trãi
Hải Dương
Lê Thanh Nghị
THPT chuyên Quốc Học – Huế
Huế
Thuận Hóa
THPT chuyên Lê Quý Đôn
Đà Nẵng
Đà Nẵng
An Hải
THPT chuyên Lê Thánh Tông
Quảng Nam
Hội An Tây
THPT chuyên Nguyễn Bỉnh Khiêm
Bàn Thạch
THPT chuyên Lý Tự Trọng
Cần Thơ
Cần Thơ
Cái Răng
THPT chuyên Vị Thanh
Hậu Giang
Vị Thanh
THPT chuyên Nguyễn Thị Minh Khai
Sóc Trăng
Sóc Trăng
THPT chuyên Thoại Ngọc Hầu
An Giang
An Giang
Long Xuyên
THPT chuyên Thủ Khoa Nghĩa
Châu Đốc
THPT chuyên Huỳnh Mẫn Đạt
Kiên Giang
Rạch Giá
THPT chuyên Bắc Ninh
Bắc Ninh
Bắc Ninh
Kinh Bắc
THPT chuyên Bắc Giang
Bắc Giang
Bắc Giang
THPT chuyên Phan Ngọc Hiển
Cà Mau
Cà Mau
An Xuyên
THPT chuyên Bạc Liêu
Bạc Liêu
Bạc Liêu
THPT chuyên Cao Bằng
Cao Bằng
Tân Giang
THPT chuyên Nguyễn Du
Đắk Lắk
Đắk Lắk
Tân An
THPT chuyên Lương Văn Chánh
Phú Yên
Tuy Hòa
THPT chuyên Lê Quý Đôn
Điện Biên
Điện Biên Phủ
THPT chuyên Lương Thế Vinh
Đồng Nai
Đồng Nai
Tam Hiệp
THPT chuyên Quang Trung
Bình Phước
Đồng Xoài
THPT chuyên Bình Long
Bình Long
THPT chuyên Nguyễn Quang Diêu
Đồng Tháp
Đồng Tháp
Mỹ Trà
THPT chuyên Nguyễn Đình Chiểu
Tân Dương
THPT chuyên Tiền Giang
Tiền Giang
Trung An
THPT chuyên Hùng Vương
Gia Lai
Gia Lai
Diên Hồng
THPT chuyên Lê Quý Đôn
Bình Định
Quy Nhơn
THPT chuyên Chu Văn An
Bồng Sơn
THPT chuyên Hà Tĩnh
Hà Tĩnh
Trần Phú
THPT chuyên Hưng Yên
Hưng Yên
Hưng Yên
Phố Hiến
THPT chuyên Thái Bình
Thái Bình
Trần Hưng Đạo
THPT chuyên Lê Quý Đôn – Nam Nha Trang
Khánh Hòa
Khánh Hòa
Nam Nha Trang
THPT chuyên Lê Quý Đôn – Đông Hải
Ninh Thuận
Đông Hải
THPT chuyên Lê Quý Đôn
Lai Châu
Tân Phong
THPT chuyên Chu Văn An
Lạng Sơn
Đông Kinh
THPT chuyên Lào Cai
Lào Cai
Lào Cai
Cam Đường
THPT chuyên Nguyễn Tất Thành
Yên Bái
Văn Phú
THPT chuyên Thăng Long
Lâm Đồng
Lâm Đồng
Xuân Hương – Đà Lạt
THPT chuyên Bảo Lộc
Phường 1 Bảo Lộc
THPT chuyên Trần Hưng Đạo
Bình Thuận
Phú Thủy
THPT chuyên Nguyễn Chí Thanh
Đắk Nông
Nam Gia Nghĩa
THPT chuyên Phan Bội Châu
Nghệ An
Thành Vinh
THPT chuyên Lương Văn Tụy
Ninh Bình
Ninh Bình
Hoa Lư
THPT chuyên Lê Hồng Phong
Nam Định
Nam Định
THPT chuyên Biên Hòa
Hà Nam
Phủ Lý
THPT chuyên Hùng Vương
Phú Thọ
Phú Thọ
Việt Trì
THPT chuyên Vĩnh Phúc
Vĩnh Phúc
Vĩnh Phúc
THPT chuyên Hoàng Văn Thụ
Hòa Bình
Hòa Bình
THPT chuyên Lê Khiết
Quảng Ngãi
Quảng Ngãi
Nghĩa Lộ
THPT chuyên Nguyễn Tất Thành
Kon Tum
Kon Tum
THPT chuyên Hạ Long
Quảng Ninh
Hạ Long
THPT chuyên Lê Quý Đôn
Quảng Trị
Quảng Trị
Nam Đông Hà
THPT chuyên Võ Nguyên Giáp
Quảng Bình
Đồng Hới
THPT chuyên Sơn La
Sơn La
Chiềng Sinh
THPT chuyên Hoàng Lê Kha
Tây Ninh
Tây Ninh
Tân Ninh
THPT chuyên Trần Văn Giàu
Long An
Long An
THPT chuyên Thái Nguyên
Thái Nguyên
Thái Nguyên
Phan Đình Phùng
THPT chuyên Bắc Kạn
Bắc Kạn
Bắc Kạn
THPT chuyên Lam Sơn
Thanh Hóa
Hạc Thành
THPT chuyên Tuyên Quang
Tuyên Quang
Tuyên Quang
Minh Xuân
THPT chuyên Hà Giang
Hà Giang
Hà Giang 1
THPT chuyên Nguyễn Bỉnh Khiêm
Vĩnh Long
Vĩnh Long
Phước Hậu
THPT chuyên Bến Tre
Bến Tre
Phú Tân
THPT chuyên Nguyễn Thiện Thành
Trà Vinh
Long Đức
Thống kê
[sửa | sửa mã nguồn]
1 thành phố có 8 trường chuyên: Hà Nội (trong đó có 4 trường chuyên trực thuộc đại học)
1 thành phố có 5 trường chuyên: Thành phố Hồ Chí Minh (trong đó có 1 trường chuyên trực thuộc đại học)
1 tỉnh có 4 trường chuyên: Lâm Đồng
9 tỉnh, thành phố có 3 trường chuyên: Tây Ninh (trong đó có 1 trường chuyên trực thuộc đại học), Đà Nẵng, Cần Thơ, An Giang, Đồng Nai, Đồng Tháp, Gia Lai, Ninh Bình, Phú Thọ, Vĩnh Long
14 tỉnh, thành phố có 2 trường chuyên: Huế, Nghệ An (trong đó mỗi tỉnh, thành phố có 1 trường chuyên trực thuộc đại học), Hải Phòng, Bắc Ninh, Cà Mau, Đắk Lắk, Hưng Yên, Khánh Hòa, Lào Cai, Quảng Ngãi, Quảng Trị, Thái Nguyên, Tuyên Quang
8 tỉnh có 1 trường chuyên: Cao Bằng, Điện Biên, Hà Tĩnh, Lai Châu, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Sơn La, Thanh Hóa
Trường trung học phổ thông có hệ chuyên
[sửa | sửa mã nguồn]
Trường
Trực thuộc
Phường
THPT Gia Định[4]
Thành phố Hồ Chí Minh
Thạnh Mỹ Tây
THPT Nguyễn Thượng Hiền[4]
Tân Sơn Nhất
THPT Nguyễn Hữu Huân[4]
Thủ Đức
THPT Mạc Đĩnh Chi[4]
Phú Lâm
Trường trung học phổ thông chuyên đã giải thể hoặc dừng đào tạo hệ chuyên
[sửa | sửa mã nguồn]
Trực thuộc đại học
[sửa | sửa mã nguồn]Danh sách này vẫn chưa đầy đủ. Mong bạn giúp bổ sung để danh sách được hoàn thiện hơn.
Trường
Trực thuộc
Tình trạng
Khối Phổ thông chuyên Tin
Đại học Bách khoa Hà Nội
Giải thể
Khối Phổ thông
Trường Đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
Trường Trung học Thực hành
Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh
Dừng đào tạo hệ chuyên(kể từ năm học 2022–2023)
Trực thuộc tỉnh, thành phố
[sửa | sửa mã nguồn]Danh sách này vẫn chưa đầy đủ. Mong bạn giúp bổ sung để danh sách được hoàn thiện hơn.
Trường
Trực thuộc
Phường, xã
Tình trạng
THPT Nguyễn Hữu Cầu
Thành phố Hồ Chí Minh
Bà Điểm
Dừng đào tạo hệ chuyên (kể từ năm học 2018–2019)[5]
THPT Củ Chi
Tân An Hội
THPT Trung Phú
Phú Hòa Đông
THPT Nguyễn Trung Trực
An Giang
Rạch Giá
Dừng đào tạo hệ chuyên (kể từ năm học 2021–2022)
Chú thích
[sửa | sửa mã nguồn]
Ghi chú
[sửa | sửa mã nguồn]
Tham khảo
[sửa | sửa mã nguồn]
^ "Đâu rồi học sinh giỏi toán "ngày xưa"?". Vietnamnet.
^ Top 200 trường THPT có điểm thi ĐH cao nhất năm 2008, Dân Trí.
^ "Trường chuyên, đào tạo nhân tài hay luyện gà nòi".
^ abcdSẽ dừng tuyển sinh hệ chuyên từ năm học 2025-2026, các lớp chuyên còn lại tiếp tục đào tạo đến hết cấp học
^ Xem Thông báo của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Hóc Môn về việc dừng tuyển sinh lớp 10 chuyên tại 3 trường THPT từ năm học 2018 - 2019
x
t
s
Trường trung học phổ thông chuyên tại Việt Nam
Trực thuộc đại học (7)
Hà Nội
Sư phạm Hà Nội
Khoa học Tự nhiên
Khoa học Xã hội và Nhân văn
Ngoại ngữ
Huế
Khoa học Huế
Nghệ An
Vinh
Tây Ninh
Năng khiếu Tân Tạo
Thành phố Hồ Chí Minh
Phổ thông Năng khiếu
Trực thuộctỉnh, thành phố (71)
An Giang
Huỳnh Mẫn Đạt
Thoại Ngọc Hầu
Thủ Khoa Nghĩa
Bắc Ninh
Bắc Giang
Bắc Ninh
Cà Mau
Bạc Liêu
Phan Ngọc Hiển
Cao Bằng
Cao Bằng
Cần Thơ
Lý Tự Trọng
Nguyễn Thị Minh Khai
Vị Thanh
Đà Nẵng
Lê Quý Đôn
Lê Thánh Tông
Nguyễn Bỉnh Khiêm
Đắk Lắk
Lương Văn Chánh
Nguyễn Du
Điện Biên
Lê Quý Đôn
Đồng Nai
Bình Long
Lương Thế Vinh
Quang Trung
Đồng Tháp
Nguyễn Đình Chiểu
Nguyễn Quang Diêu
Tiền Giang
Gia Lai
Chu Văn An
Hùng Vương
Lê Quý Đôn
Hà Nội
Chu Văn An
Hà Nội – Amsterdam
Nguyễn Huệ
Sơn Tây
Hà Tĩnh
Hà Tĩnh
Hải Phòng
Nguyễn Trãi
Trần Phú
Huế
Quốc Học – Huế
Hưng Yên
Hưng Yên
Thái Bình
Khánh Hòa
Lê Quý Đôn, Nam Nha Trang
Lê Quý Đôn, Đông Hải
Lai Châu
Lê Quý Đôn
Lạng Sơn
Chu Văn An
Lào Cai
Lào Cai
Nguyễn Tất Thành
Lâm Đồng
Bảo Lộc
Nguyễn Chí Thanh
Thăng Long
Trần Hưng Đạo
Nghệ An
Phan Bội Châu
Ninh Bình
Biên Hòa
Lê Hồng Phong
Lương Văn Tụy
Phú Thọ
Hoàng Văn Thụ
Hùng Vương
Vĩnh Phúc
Quảng Ngãi
Lê Khiết
Nguyễn Tất Thành
Quảng Ninh
Hạ Long
Quảng Trị
Lê Quý Đôn
Võ Nguyên Giáp
Sơn La
Sơn La
Tây Ninh
Hoàng Lê Kha
Trần Văn Giàu
Thái Nguyên
Bắc Kạn
Thái Nguyên
Thanh Hóa
Lam Sơn
Thành phố Hồ Chí Minh
Hùng Vương
Lê Hồng Phong
Lê Quý Đôn
Trần Đại Nghĩa
Tuyên Quang
Hà Giang
Tuyên Quang
Vĩnh Long
Bến Tre
Nguyễn Bỉnh Khiêm
Nguyễn Thiện Thành
x
t
s
Danh sách trường trung học phổ thông tại Việt Nam
Danh sách trường trung học phổ thông chuyên
An Giang
Bà Rịa – Vũng Tàu
Bạc Liêu
Bắc Giang
Bắc Kạn
Bắc Ninh
Bến Tre
Bình Dương
Bình Định
Bình Phước
Bình Thuận
Cà Mau
Cao Bằng
Cần Thơ
Đà Nẵng
Đắk Lắk
Đắk Nông
Điện Biên
Đồng Nai
Đồng Tháp
Gia Lai
Hà Giang
Hà Nam
Hà Nội
Hà Tĩnh
Hải Dương
Hải Phòng
Hậu Giang
Hòa Bình
Thành phố Hồ Chí Minh
Huế
Hưng Yên
Khánh Hòa
Kiên Giang
Kon Tum
Lai Châu
Lạng Sơn
Lào Cai
Lâm Đồng
Long An
Nam Định
Nghệ An
Ninh Bình
Ninh Thuận
Phú Thọ
Phú Yên
Quảng Bình
Quảng Nam
Quảng Ngãi
Quảng Ninh
Quảng Trị
Sóc Trăng
Sơn La
Tây Ninh
Thái Bình
Thái Nguyên
Thanh Hóa
Tiền Giang
Trà Vinh
Tuyên Quang
Vĩnh Long
Vĩnh Phúc
Yên Bái
x
t
s
Các loại hình cơ sở giáo dục
Giai đoạn
Giáo dục mầm non
Trường mẫu giáo hoặc Nhà trẻ
Giáo dục tiểu học
Trường tiểu học
Giáo dục trung học
Trường trung học cơ sở
Trường trung học phổ thông
Trường trung cấp chuyên nghiệp
Trường giáo dưỡng
Giáo dục đại học
Trường giáo dục thường xuyên
Trường dạy nghề
Trường trung cấp chuyên nghiệp
Trường dự bị đại học
Trường cao đẳng
Đại học
Viện đại học
Đại học (Việt Nam)
Trường đại học
Học viện
Viện công nghệ
Giáo dục sau đại học
Cao học
Nghiên cứu sinh
Tự chủ
Trường công lập
Trường bán công
Trường tư thục
Trường phi lợi nhuận
Trường miễn phí
Phong cách
Trường bán trú
Trường nội trú
Giáo dục tại nhà
Trường quốc tế
Trường công giáo
Phạm vi
Dự bị đại học
Giáo dục cưỡng bách
Giáo dục dân chủ
Giáo dục năng khiếu
Giáo dục kỹ năng cơ bản
Giáo dục nghề nghiệp
Lịch sử
Các cơ sở học tập bậc cao thời cổ đại
Học viện Platon
Lyceum (Classical)
Monastic school
Cathedral school
Đại học thời Trung cổ
Trường dành chongười bản địa
Canadian Indian residential school system
Native schools
Native American boarding schools
Không chính thức hoặc bất hợp pháp
Hedge school
Krifo scholio
Katakombenschule
Thể loại
Commons
x
t
s
Giáo dục Việt Nam
Lịch sử
Phong kiến
Lý
Trần
Hồ
Lê sơ
Mạc
Đàng Ngoài
Đàng Trong
Tây Sơn
Nguyễn
Hiện đại
Pháp thuộc
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
Việt Nam Cộng hòa
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Cấp học
Mầm non
Tiểu học
Trung học (cơ sở, phổ thông, phổ thông chuyên)
Đại học và cao đẳng
Loại hình
Công lập
Bán công
Dân lập (tư thục)
Học thêm
Kỳ thi
Phong kiến
Thi Hương
Thi Hội
Thi Đình
Hiện đại
Tuyển sinh lớp 10
Học sinh giỏi quốc gia
Tốt nghiệp THPT
Các kỳ thi tuyển sinh đại học (Đánh giá năng lực, Đánh giá tư duy)
Bãi bỏ
Tốt nghiệp tiểu học
Tốt nghiệp THCS
Tuyển sinh đại học và cao đẳng
THPT quốc gia
Bê bối
Phong kiến
Trạng nguyên Nguyễn Nghiêu Tư thông dâm mẹ vợ
Sinh đồ ba quan
Cao Bá Quát sửa bài thi
Hiện đại
Đỗ Việt Khoa
Vụ 47.800 đồng
Vụ án Sầm Đức Xương
Vụ Nhã Thuyên
Gian lận thi THPT quốc gia năm 2018
Lộ đề môn Sinh học trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2021
Vụ nam sinh lớp 10 tự tử tại Hà Nội tháng 4 năm 2022
Vụ bạo lực học đường tại Thành phố Hồ Chí Minh tháng 5 năm 2022