Dạy Học Sinh Gõ đệm - Website Của Trường Tiểu Học Phước Hội 1

Đề tài :

MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP MỘT, HAI

SỬ DỤNG THANH PHÁCH ĐỂ GÕ ĐỆM ĐÚNG.

PHẦN THỨ I : LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Trong chương trình giảng dạy phân môn Âm nhạc lớp 1 và lớp 2, kĩ năng gõ đệm theo 3 kiểu: gõ đệm theo nhịp, gõ đệm theo phách và gõ đệm theo tiết tấu lời ca là hoạt động yêu cầu cần tổ chức thực hiện trong hầu hết các tiết dạy. Điều đó đã chứng tỏ vai trò của hoạt động gõ đệm là quan trọng trong quá trình dạy âm nhạc cho học sinh Tiểu học. Qua một số năm được phân công giảng dạy môn âm nhạc các khối lớp từ 1 đến 5 trong trường, tôi đã chú ý nghiên cứu vấn đề này thông qua đề tài này muốn làm rõ một số ý mà theo tôi, mỗi giáo viên dạy chuyên môn âm nhạc cần chú ý khai thác khi hướng dẫn học sinh lớp 1 và 2 tập và luyện tập gõ đệm theo các kiểu, để nội dung giảng dạy và luyện tập này không những có thể phát huy tác dụng ngay khi các em đang học hát ở lớp 1 và 2 mà còn giúp các em nhiều hơn khi tiếp cận với phân môn Tập đọc nhạc ở lớp 4 và 5, giúp “nhạc lý” đến với các em một cách tự nhiên qua kết hợp luyện tập gõ đệm khi học hát.

PHẦN THỨ II : ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG

Trong những năm dạy Âm nhạc vừa qua, bản thân tôi đã nhận ra một số vấn đề chưa hợp lý lắm đối với cả giáo viên và học sinh.

Về phía giáo viên:

- Khi giảng dạy, trong cách hiểu và ngôn ngữ diễn đạt, chúng ta còn nhìn việc gõ đệm một cách rất “nhạc lý” nên sa vào chủ nghĩa giáo điều, giảng giải vòng vo trong khi học sinh chẳng biết gì hết. Chưa quan tâm đến cách luyện tập và cách dạy nên kỹ năng tối thiểu khi gõ đệm ở lớp 1 và 2 nhiều học sinh chưa đạt được kĩ năng gõ tối thiểu (gõ đều).

- Qua dự giờ một số tiết trong tổ chuyên, tôi nhận thấy hoạt động gõ đệm chưa được quan tâm, nhiều tiết dự còn không sử dụng thanh phách mà học sinh phải “vỗ” bằng tay (mà vỗ nhiều thì đau tay lắm !!!).

- Chuẩn kiến thức chỉ nêu ra yêu cầu chung chung về kiểu gõ cho cả quá trình từ lớp 1 đến lớp 5, chưa phân định được cụ thể mức độ thực hiện đối với từng giai đoạn học tập (từ lớp 1 đến lớp 3 và từ lớp 4 đến lớp 5) hay ở từng bài đối với từng lớp.

- Chưa khai thác hết công năng, tác dụng của các nhạc cụ được cấp (keyboard Casio K-55, đàn piano điện tử Young Chang) để giữ chuẩn tốc độ nên khó có thể “giữ” cho học sinh gõ đệm đúng theo giai điệu mà đôi khi chính giáo viên cũng lại phải bị “chạy” theo học sinh khi hướng dẫn.

Về phía học sinh:

- Khá nhiều học học sinh lớp 1 và lớp 2 chưa nhận biết được tác dụng của nội dung học để biết gõ đệm và thực hành gõ đệm đúng nên việc thực hiện gõ đệm được các em biến thành việc chơi, đùa nghịch, gõ tuỳ tiện hoặc dùng thanh phách vào việc khác, không phải để học.

- Do hệ thần kinh của trẻ trong lứa tuổi này phát triển chưa hoàn thiện nên các thao tác thực hiện chưa chuẩn, thiếu “kịp thời” vì còn phải “bắt chước”, quá “phấn khích” hoặc quá “tự ti” đều đương nhiên sẽ ảnh hưởng đến việc gõ đều, gõ đúng.

Đề tài này hi vọng sẽ chia sẻ đến được quí thầy cô, nhất là các thầy cô dạy chuyên, một số nhận biết và kinh nghiệm để giúp học sinh các khối lớp 1 và 2 tích cực, hứng thú và có ý thức rèn luyện khi thực hiện kĩ năng gõ đệm.

PHẦN THỨ III : NHỮNG NỘI DUNG VÀ BIỆN PHÁP ĐỂ THỰC HIỆN

A. Về nội dung dạy học:

Thực hiện tốt mục tiêu chương trình, sách giáo khoa, hiểu để xác định đúng chuẩn kiến thức, kĩ năng nội dung giảng dạy âm nhạc lớp 1, 2 với những tương quan giữa dạy hát và thực hành gõ đệm, thiết kế và tổ chức lớp học phù hợp đối tượng học sinh để có biện pháp truyền thụ sao cho đạt được những kĩ năng tối thiểu cần thiết của việc gõ đệm ở mặt bằng chung, phù hợp với điều kiện thực tế của người dạy và người được dạy. Cụ thể là :

1- Quan tâm nghiên cứu cấu trúc chương trình qua chuần kiến thức, kĩ năng:

Qua nghiên cứu chuẩn kiến thức (phụ lục 1 và phụ lục 2), ta có thể thấy rằng:

Ở lớp 1, trong học kì I, yêu cầu chủ yếu là dạy gõ đệm theo tiết tấu lời ca và theo phách. Từ tiết 24 (dạy bài hát địa phương tự chọn) đến cuối chương trình học, yêu cầu chủ yếu lại là gõ đệm theo nhịp và theo phách.

Ở lớp 2, tương tự như lớp 1, yêu cầu chủ yếu vẫn là gõ đệm theo phách và theo tiết tấu trong các tuần của học kì I, nội dung các bài hát vẫn còn có cấu trúc đơn giản như ở lớp 1, học sinh phải tiếp cận thêm với việc gõ đệm nhịp và nhịp 4/4.

Nếu tiếp tục nghiên cứu chuẩn kiến thức thì ta thấy rằng, sang lớp 3, học sinh đã có khả năng tự hoàn thiện các kĩ năng gõ đệm. Ở học kì II, song hành với việc giới thiệu các kí hiệu âm nhạc như: khuông nhạc, vạch nhịp, các hình nốt, tên nốt ... việc gõ đệm sẽ có những tác dụng mới hơn khi học sinh biết tập hát qua nhìn bài hát có khuông nhạc.

Đến lớp 4 và 5, vì sách giáo khoa không có phần lời riêng cho mỗi bài hát, học sinh có điều kiện hơn khi có thể “tự phát hiện” cách gõ theo yêu cầu của GV và việc gõ lúc này không chỉ là gõ đệm khi hát, gõ phối hợp nhiều âm sắc ... mà còn là kĩ năng cần thiết để học sinh thể hiện được bài tập tiết tấu trong các bài tập đọc nhạc.

Thấy và hiểu được cấu trúc của chương trình, ta càng thấy được sự quan trọng của luyện tập gõ đệm đối với học sinh các lớp 1 và 2 đối với cả quá trình học âm nhạc ở Tiểu học và việc cảm thụ âm nhạc trong cuộc sống.

2- Cần biết một vài đặc điểm về thể trạng của học sinh lớp 1 và lớp 2:

Ở lớp 1, khi bắt đầu cắp sách đến trường, hầu hết các em đều chưa có ý thức về nền nếp trong học tập, có nhiều thói quen chưa tốt không phù hợp với tập thể. Do khả năng ngôn ngữ chưa phát triển hết, hiểu lời nói chưa rõ ràng nên đôi khi có những em không hiểu ý lệnh của giáo viên.

HS còn lúng túng trong việc sử dụng sách vở, sử dụng đồ dùng học tập của từng môn học ... nên giáo viên cũng cần hướng dẫn học sinh cách tìm và tìm được bài trong Tập bài hát, biết cách dùng phần nào và dùng khi nào (vì Tập bài hát có 2 phần: phần lời riêng và phần nhạc có lời). Giáo viên nhất thiết phải hướng dẫn học sinh lớp 1, 2 cách sử dụng các dụng cụ học gõ đệm và thanh phách chính là dụng cụ học sinh phải sử dụng thường xuyên trong các tiết học.

Đa số trẻ lớp 1 đều hiếu động, vào lớp học giành nhau thanh phách, gõ lung tung; đôi khi quá khích dùng thanh phách làm vũ khí đánh bạn... Chính vì thế, việc sử dụng các cặp thanh phách và các nhạc cụ gõ khác cần có nền nếp tốt ngay từ những buổi đầu lớp 1. Cần cho học sinh biết rằng, các dụng cụ gõ đều là đồ dùng học tập, là một nhạc cụ giống như đàn của thầy, không phải là đồ chơi. Cần có những qui định đơn giản, dễ hiểu và thực hiện được: cách cầm lên và để xuống, vị trí để thanh phách trên bàn, những việc không được làm khi cầm thanh phách ... Học sinh chỉ được cầm khi có hiệu lệnh. Lớp trưởng cần biết nhắc nhở lớp để thanh phách và các dụng cụ gõ đúng vị trí một cách nhẹ nhàng, thuận lợi, tránh va đụng làm rơi gây âm thanh ồn ào, không cần thiết, ... những âm thanh không phải là âm thanh âm nhạc.

Dành thời gian hợp lý để hướng dẫn học sinh cách cầm thanh phách, tư thế gõ và cách gõ để tiếng phát ra sắc, gọn và rõ.

Các dụng cụ gõ cần được kiểm tra thường xuyên, loại bỏ các dụng cụ bị mẻ, dập, gãy có cạnh sắc... dễ làm xước tay. Định kì cần rửa sạch, phơi khô để phòng tránh dịch bệnh lây lan do thanh phách được dùng chung cho nhiều học sinh ở nhiều lớp có lứa tuổi khác nhau.

B. Các giải pháp thực hiện:

1- Phát huy hết tác dụng của thanh phách:

Các nhạc cụ gõ được cấp trong chương trình dạy học âm nhạc bậc tiểu học gồm nhiều loại, phong phú, đa dạng: trống con, mõ, tambourin (trống rung), thanh phách ... Mỗi loại nhạc cụ gõ đều có công dụng riêng. Tuy nhiên trong thực tế sử dụng thì thanh phách giữ vai trò phát huy tác dụng nhất nhờ vào những ưu điểm của nó là: gọn nhẹ, rẻ tiền và có thể tự làm bằng các nguyên liệu sẵn có ở nhiều địa phương. Âm lượng phát ra vừa phải, tần số phát ra không gây khó chịu cho người nghe, ít gây ảnh hưởng đến không khí học tập chung của cả trường. Kĩ thuật sử dụng không quá phức tạp nên rất phù hợp với học sinh lớp 1 và 2. Sử dụng đúng mức sẽ tạo được các hiệu quả sau:

- Học sinh tránh phải vỗ tay nhiều, gây tổn thương đến làn da bàn tay của học sinh nhỏ vốn đã rất mỏng manh.

- Dùng thanh phách gõ đệm khi hát, khi đọc tiết tấu lời ca ... làm cho không khí tiết học thêm sinh động, tạo sự hứng thú giúp học sinh thích học và học tập tích cực, tự tin ... từ đó xoá dần tính nhút nhát, tự ti.

- Gõ phách kết hợp với tai nghe, chân nhịp, miệng hát giúp học sinh rèn luyện hệ thần kinh vận động; tăng cường sự mềm dẻo, linh hoạt giúp hỗ trợ tốt cho phát triển toàn diện, phối hợp hoạt động giữa một số cơ quan của cơ thể.

- Gõ phách giúp học sinh dần tăng cường khả năng cảm thụ âm nhạc, thấy được cái hay của giai điệu, góp phần giúp học sinh thực hiện tốt và có thể sáng tạo các nội dung vận động theo nhạc khác. Gõ đệm đúng còn giúp học sinh hát đúng nhịp và đồng đều.

- Luyện tập gõ đệm đúng cũng góp phần giúp học sinh rèn luyện kĩ năng sống, biết quan tâm để phối hợp hoạt động với nhóm, với lớp; biết ý thức “kềm hãm” sự phấn khích của mình vì cái hay chung.

2- Các kĩ thuật dạy gõ đệm ở lớp 1 và 2:

Vấn đề chung là học sinh lớp 1, 2 hoàn toàn không biết thế nào là khái niệm nhịp và phách. Chính vì vậy, ở hai này việc dạy gõ đệm chủ yếu là bắt chước, làm theo, nhớ rồi thực hiện. Theo tôi, yêu cầu gõ đều và đều gõ là tiêu chí cụ thể để học sinh phát huy khả năng nghe, cảm nhận và biết nhận xét. Cần chia việc rèn luyện kĩ năng gõ ở lớp 1 và 2 thành các giai đoạn cụ thể và có kĩ thuật dạy và tổ chức lớp học phù hợp cho mỗi giai đoạn.

Kĩ thuật dạy gõ đệm ở hai khối này nên chia ra như sau:

a/- Giai đoạn học kì I đối với lớp 1:

Học kì I ở lớp 1 là thời gian học hát từ bài hát Quê Hương Tươi Đẹp đến bài Sắp Đến Tết Rồi. Các bài hát này đều có kết cấu 1 đoạn, viết ở nhịp 2/4, giai điệu tròn trĩnh nên việc hát lập lại nhiều lần khi gõ đệm theo phách rất tự nhiên. Từ bài Lý Cây Xanh, nên phát triển việc so sánh câu hát có tiết tấu khác nhau và tiết tấu giống nhau khi tập gõ. Bài tự chọn ở tuần 17 tuy không yêu cầu về gõ đệm, nên chọn bài hát Nắng Sớm – Hàn Ngọc Bích (bài hát bổ sung), là bài hát học sinh đã biết ở Mẫu giáo để nội dung luyện tập gõ đệm có thể khái quát và phát triển.

Đối với lớp 1, do khả năng nhìn đọc còn hạn chế, trong học kì I, việc dạy truyền khẩu để học hát vẫn là cách hữu hiệu nhất. Cần cho học sinh đọc lại, nói lại nhiều lần lời ca theo giáo viên, kết hợp gõ đệm với việc nói lời ca theo tiết tấu để học sinh thuộc lời ca. (Gõ đệm khi đọc / nói lời ca). Việc phối hợp gõ đệm theo tiết tấu lời ca còn có thể thực hiện song hành với việc tập hát.

Khi thực hiện gõ đệm theo phách, cần giúp học sinh lắng nghe để nhận biết thế nào là đều? thế nào là không đều? khi luyện tập cả lớp hoặc theo nhóm.

Trong giai đoạn này, nhiều học sinh lớp 1 sẽ biểu lộ rõ ràng khả năng phản xạ kém (biểu hiện qua việc nhìn bạn gõ rồi mới gõ theo nên bị chậm so với phách hoặc tiết tấu), nhiều em thiếu tự tin (sợ gõ bị chậm nên gõ trước). Trong trường hợp này, giáo viên cần giúp học sinh bình tĩnh, giúp các em luyện tập riêng, bố trí chỗ ngồi hợp lí. Tuyên dương để động viên các học sinh ở dạng này cũng là một hình thức giúp cả lớp rèn kĩ năng nghe để gõ đúng (không phải nhìn để gõ theo).

Một số không ít học sinh khác lại có biểu hiện phấn khích thái quá, nhất là những khi gõ đệm hát bài hát hai, ba lần. Sự phấn khích làm các em gõ “điên cuồng” và dẫn đến hiện tượng mà giới chuyên môn gọi là “chạy nhịp” hay “dồn nhịp”. Trong trường hợp này, cần dừng ngay bài hát để tỏ thái độ “không tán thành”, cho cả lớp đếm phách 1 – 2 đều rồi dẫn dắt luyện tập tiếp theo.

Trong kĩ thuật dạy học, do chủ yếu là thị phạm nên vai trò trong việc “phát” chính là giáo viên, học sinh chỉ “thu” dưới hình thức bắt chước, làm theo quán tính. Vì thế, để tạo cho học sinh ý thức muốn gõ đúng thì phải tập trung và ghi nhớ, giáo viên cần tạo các mốc chốt. Ví dụ, trong bài Quê Hương Tươi Đẹp, học sinh phải nhớ và thực hiện đúng khi gõ đệm theo phách : gõ đều đủ 2 tiếng gõ ở tiếng “về” và tiếng “hương” cuối bài. Chỉ nên cho học sinh hát lập lại bài hát nhiều nhất là 2 lần khi luyện tập cả lớp, nhóm hay cá nhân để có học sinh có cơ hội bắt đầu lại bài hát và kết thúc bài hát, tránh cho học sinh khỏi bị mệt vì hát.

Cần cho học sinh làm quen với việc nhận xét bằng thói quen chú ý lắng nghe và chỉ đánh giá bằng gõ đều và đều gõ khi nhóm, dãy bàn thực hiện (nhận xét bằng các phát hiện cụ thể).

Cuối học kì I, ngoài việc gõ đều theo phách, gõ đúng tiết tấu lời ca, học sinh cần biết so sánh sự giống nhau / khác nhau giữa tiết tấu của các câu hát. Ví dụ: bài Lý Cây Xanh có 6 câu hát, 4 câu hát đầu có tiết tấu giống nhau. Phát triển gõ tiết tấu bài Lý Cây Xanh còn giúp học sinh gõ đệm tốt khi đọc các bài thơ 4 chữ, các bài vè hoặc đồng dao như: Dung dăng dung dẻ, Kéo Cưa Lừa Xẻ, Rồng Rắn Lên Mây ... Bài Đàn Gà Con thì các câu hát cũng đều có tiết tấu giống nhau. Ở bài Sắp Đến Tết Rồi thì câu hát 1 có tiết tấu giống câu hát 2; câu hát 3 có tiết tấu giống câu hát 4. Bài hát tự chọn Nắng Sớm cũng có cấu trúc tiết tấu tương tự.

b/- Giai đoạn học kì II đối với lớp 1:

Qua học kì II của lớp I, hầu hết học sinh đã có kĩ năng tương đối về gõ đệm. Tuy nhiên, việc gõ đều tuyệt đối với tất cả mọi học sinh là điều không thể nên tiêu chí gõ đều vẫn cần phải tiếp tục quan tâm điều chỉnh sửa chữa. Đến thời điểm này, kĩ năng tự đọc to, đọc thành tiếng, đọc đoạn văn của học sinh cũng đã khá tốt. Khi dạy hát, lời ca được viết lên bảng và học sinh nhìn bảng để học hát.

Việc dạy gõ đệm theo chuẩn kiến thức, kĩ năng cũng có nội dung mới: chủ yếu là gõ đệm theo phách và theo nhịp (hoặc theo nhịp và theo phách). Ở tiết 24, do bài Quả quá dài, nên thay bằng bài Tiếng Chào Theo Em; ở tiết 31, cũng vì lý do trên, bài Năm Ngón Tay Ngoan nên thay bằng bài Đường Và Chân hoặc bài Đừng Đi Đằng Kia Có Mưa (phần bổ sung ở Tập bài hát lớp 1 mới xuất bản).

Các bài hát trong học kì II của lớp 1 cũng vẫn còn đơn giản về tiết tấu, tất cả đều viết ở nhịp 2/4 và sắp xếp tròn nhịp, thuận lợi cho việc gõ đệm ở cả 2 kiểu (nếu tự chọn bài Đường Vả Chân, viết ở nhịp 2/8 nên việc hướng dẫn gõ đệm theo 2 kiểu có khó khăn hơn, nên chỉ tập gõ đệm theo nhịp).

Việc đọc hoặc nói nội dung lời ca vẫn có thể song hành với gõ đệm theo tiết tấu theo từng câu hát (để dạy câu hát dễ hơn). Khi viết nội dung bài hát lên bảng, nhất thiết cần phải trình bày giống như trong Tập bài hát hoặc viết dài thành từng câu hát. Ở tiết dạy bài mới, yêu cầu học sinh nhìn bảng để học, chỉ sử dụng Tập bài hát khi hát và gõ đệm lần cuối để củng cố và ở các tiết ôn. Nề nếp này cần thực hiện tốt ở cả lớp 2 để giúp học sinh tập trung khi nhìn bảng.

Để phân biệt giữa hai kiểu gõ đệm, tôi đã dùng kí hiệu khác nhau: gạch dưới những tiếng phải gõ để gõ đệm theo nhịp và đánh dấu x thường (x) vào những tiếng phải gõ để gõ đệm theo phách.(có thể khác trong thiết kế)

Luyện tập nội dung nào trước thì đánh kí hiệu cho nội dung đó trước. Không yêu cầu học sinh nhớ kiểu nào thì gõ làm sao; chỉ nhắc gõ đều và nhớ gõ vào tiếng nào? Khi kết thúc theo mỗi kiểu gõ thì tiếng cuối cùng của bài hát gõ mấy tiếng?. Hướng dẫn luyện tập gõ đệm theo từng câu hát bằng cách: gv hát và gõ mẫu, học sinh luyện tập theo; nối câu thành đoạn và nối đoạn thành bài. Luyện tập gõ theo dãy và các học sinh còn lại tập chú ý lắng nghe.

Khi kiểm tra thì giáo viên ra yêu cầu, nhắc lại vài tiếng phải gõ và dẫn dắt các em gõ đều, gõ đúng, kết thúc chính xác. Những học sinh gặp khó khăn nên bố trí lại chỗ ngồi thích hợp hơn để có thể có điều kiện quan sát các bạn khác.

Cần ổn định một tốc độ từ khi tập hát đến khi học gõ đệm và lúc kiểm tra. Không nên dùng tốc độ quá chậm hoặc quá nhanh không phù hợp với thể hiện bài hát. Việc thay đổi tốc độ hoặc sử dụng tốc độ quá chậm hay quá nhanh đều có ảnh hưởng đến việc thực hành gõ đệm của học sinh lớp 1.

Những tiết ôn tập và biểu diễn ở học kì II lớp 1, cần dần giúp học sinh có thêm các bài tập luyện tập phối hợp: hát kết hợp gõ đệm theo nhịp và nhún chân theo nhịp để học sinh biểu diễn hát cá nhân hay tập thể sinh động hơn.

c/- Giai đoạn học gõ đệm ở lớp Hai:

Theo chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Âm nhạc lớp 2, việc gõ đệm có khuynh hướng tập trung rèn luyện gõ đệm theo phách; các yêu cầu gõ đệm theo tiết tấu và theo nhịp chỉ ở một vài bài. Đây cũng là một định hướng của chương trình giảng dạy mà mọi giáo viên dạy âm nhạc ở tiểu học cần quan tâm. Đến lớp 2, việc duy trì và điều chỉnh thường xuyên qua các tiết học vẫn là cần thiết giúp học sinh củng cố được nền nếp học tập và luyện tập cần thiết.

Các bài hát lớp 2 hầu hết viết bằng nhịp 2/4 (chỉ có bài Chúc Mừng Sinh Nhật là nhịp 3/4 , bài Chú Chim Nhỏ Dễ Thương là nhịp 4/4 - không viết là nhịp C ), hầu hết là tròn nhịp (trừ bài Bắc Kim Thang – không yêu cầu gõ đệm theo nhịp) và các bài đều thể hiện ở tốc độ vừa phải.

Việc tổ chức dạy gõ đệm ở lớp 2 về hình thức cũng giống như lớp 1 nhưng về kĩ thuật cần có những cải tiến để học sinh động não và tích cực hơn. Cụ thể là:

- Giáo viên hát và gõ đệm một kiểu nào đó, học sinh tự tìm và đánh kí hiệu theo qui định của giáo viên. Hoạt động này giúp học sinh tập trung lắng nghe để xác định điểm gõ ở tiếng nào trong lời ca và số tiếng gõ cho những tiếng ngân dài hoặc kết thúc.

- Giáo viên gõ đệm một câu hát hay một phần câu hát, sau đó học sinh đoán cách gõ. Kiểu gõ sẽ do giáo viên thông báo trước khi luyện tập chung.

- Giáo viên đàn giai điệu để học sinh gõ đều tuỳ ý sau đó hướng học sinh thực hiện một kiểu gõ căn cứ vào kết quả các em đã thực hiện qua việc đánh các kí hiệu trên lời ca (học sinh dùng bút chì đánh các kí hiệu vào lời bài hát trong Tập bài hát, sau khi thống nhất, học sinh tẩy xoá các kí hiệu thừa hoặc sai).

Kĩ năng gõ đệm theo phách ở lớp 2 được nâng lên giúp các em bước đầu gõ được âm sắc khác trên cùng một cặp phách để qua kí hiệu, bước đầu nhận biết và thể hiện phách mạnh (X), phách nhẹ (x).

Bải Chúc Mừng Sinh Nhật và Bài Chú Chim Nhỏ Dễ Thương là 2 loại nhịp mới mà học sinh lớp 2 làm quen, nên có kĩ thuật dạy giống như lớp 1 có nghĩa là hướng dẫn các em tập làm theo mà không cần giải thích. Điều quan trọng là trước khi tập gõ, các em phải tập đếm số thứ tự phách trong nhịp theo giáo viên.

Ta có thể làm như sau:

- Đối với nhịp 2/4: Trước hết, GV gõ đều phách và đếm 1 – 2, học sinh đếm theo tiếng gõ đệm của giáo viên khoảng 1 phút. Sau đó, GV tiếp tục gõ đều phách để học sinh đếm nói kết hợp “1 - 2, mạnh – nhẹ, 1 – 2, mạnh – nhẹ ...”. GV nêu: 1/mạnh thì gõ mạnh vào đầu thanh phách, 2/nhẹ thì gõ nhẹ hơn vào giữa thanh phách để ta có thể nghe được 2 âm sắc khác nhau. Lúc đầu luyện tập, GV dùng que chỉ chỉ đều theo phách các kí hiệu trên lời bài hát để học sinh hát kết hợp gõ để các em thấy rằng: kí hiệu X tương ứng với phách mạnh và x tương ứng với phách nhẹ. Cuối cùng, luyện tập chung theo dãy bàn, cả lớp.

- Đối với nhịp 3/4 , cách tiến hành tương tự như trên nhưng đếm : “1 – 2 – 3” và nói “mạnh – nhẹ - nhẹ”. Để tập đếm đều, song hành với tập đếm nói, giáo viên cho học sinh hoạt động tay: 1- vỗ mạnh tay, 2- 3: tay vỗ nhẹ trên đùi. Khi tập gõ, GV cũng đừng quên lưu ý hoc sinh gõ mạnh khi đếm 1 và gõ nhẹ khi đếm 2-3. Nhịp 3/4 là loại nhịp khó, nên ở lớp 2 trong bài Chúc Mừng Sinh Nhật, khi bắt đầu bài hát, ta nên bỏ qua nhịp lấy đà mà gõ thẳng vào phách 1( tiếng “sinh”) của ô nhịp thứ hai. Khi hát nối hai lần, hệ quả gõ phách nhẹ 3 vào tiếng “Mừng” là đương nhiên. Kết thúc bài hát, phải chắc chắn rằng học sinh gõ đủ 3 tiếng gõ ở tiếng “hoa” cuối bài.

Ở cuối lớp 2, khi ôn tập và biểu diễn, cần phát triển các nội dung luyện tập theo hướng tổng hợp, ví dụ: đơn ca kết hợp nhóm hay cả lớp gõ đệm, nhóm hát và vận động phụ hoạ, nhóm gõ đệm; kết hợp hát, gõ đệm theo phách, nhún chân tự nhiên theo nhịp; gõ nghiêng người theo phách ... Riêng bài hát Chúc Mừng Sinh Nhật, không cho học sinh thực hiện động tác chân phối hợp.

3. Khai thác các tiện ích tối thiểu của các nhạc cụ hiện đại được cấp cấp để hỗ trợ dạy gõ đệm ở lớp 1 và lớp 2:

Như đã trình bày ở phần II và III, HS thường có khuynh hướng bị “chạy nhịp” (không ổn định tốc độ) khi hát, đọc nhạc, luyện tập gõ đệm và càng thể hiện rõ hơn khi luyện tập liên hoàn, nối tiếp theo dãy, nhóm hoặc cá nhân hoặc khi hát 2-3 lần nối tiếp những bài hát có tốc độ hơi nhanh. GV dù có đánh nhịp, cố gắng gõ đệm chuẩn rồi cuối cùng cũng “chạy theo học sinh” lúc nào không biết. Đàn organ CASIO K55, piano digital YOUNG CHANG được cấp đã giúp người dạy đỡ phải hò hét, điều chỉnh, sửa chữa trong khi chính mình cũng chưa chắc chắn rằng mình đã chuẩn. Phạm vi đề tài không cho phép làm “quảng cáo” cho hãng, chỉ đưa ra một số kinh nghiệm khai thác được từ nó để tạo những điều kiện tối thiếu hỗ trợ cho GV dạy gõ chuẩn tốc độ, giúp học sinh có thói quen tập trung chú ý lắng nghe.

+ Ở đàn organ CASIO K55, ta có thể sử dụng :

- METRONOME (đánh nhịp), gõ tạo tiếng cóc-keng để đếm phách, đàn mặc định tiếng “keng” là phách số 1 (đầu nhịp). Muốn sử dụng, ta nhấn vào nút METRONOME, hiển thị 4 beat (mặc định) ª nhấn nút 2 hoặc 3 để chọn nhịp 3 phách hoặc 2 phách. Muốn thay đổi độ nhanh chậm, ta chọn TEMPO (mặc định hiển thị là 120). Nhấn tiếp nút METRONOME để tắt / mở chức năng này. Tiếng gõ của METRONOME không lớn lắm nhưng giúp HS dễ nhận biết phách 1 là tiếng “keng”. Khi sử dụng chức năng này thì chức năng ACCOMPANIMENT tự động bị vô hiệu hóa.

- Dùng bộ gõ đệm tự động của RHYTHM (Style) đễ gõ chuẩn tốc độ. Bộ gõ đệm tự động tích hợp trong phần đệm tự động của CASIO K 55 cũng có nhiều âm sắc tương đối phong phú nhưng không thể tùy tiện sử dụng vì có thể gây rối cho học sinh khi nhận biết thứ tự các phách trong nhịp.

Khi dùng bộ gõ trong RHYTHM để luyện tập gõ đệm, tuỳ theo bài hát, tốc độ (tempo) nên sử dụng trong khoảng từ 085 đến 110. Những tiết ôn tập có thể nâng tốc độ cao hơn nhưng không nên quá 120. Tắt/mở bộ gõ bằng nút START/STOP và cho gõ ở chế độ NORMAL FILL-IN.

+ Ở đàn piano digital YOUNG CHANG, ta có thể sử dụng :

- Kết hợp với nhạc cụ khác để tận dụng tất cả các tính năng của cả hai nhạc cụ (như hình minh hoạ trên)).

- Dùng piano Young Chang để giữ chuẩn tốc độ.

- Giáo viên còn có thể dùng âm sắc các bộ gõ tích hợp trong đàn để gõ mẫu mà không cần dùng thanh phách. Điều này giúp học sinh tập trung lắng nghe, nhớ để gõ đúng hơn là “manh động tay” mà gõ sai.

3. Trong quá trình dạy học, GV cần chú ý tạo không gian sư phạm, an toàn, thoải mái, không làm ảnh hưởng đến hoạt động dạy- học của các lớp khác. Cần quan tâm đến thái độ học tập của học sinh và nền nếp của lớp, kịp thời điều chỉnh không khí học tập khi học sinh có biểu hiện cuồng nhiệt quá trớn.

Cần giúp học sinh hiểu được ý nghĩa của việc gõ “đệm” theo tiếng để âm thanh của các nhạc cụ gõ không lấn át tiếng hát, sau khi luyện tập thì chỉ gõ đệm khi hát. Khen thưởng, động viên kịp thời và ghi nhận chứng cứ ngay khi học sinh thực hành thành công gõ đệm. Trong quá trình luyện tập, giáo viên không làm thay cũng không nên cùng gõ đệm với học sinh mà nên tập trung quan sát bao quát lớp, lắng nghe để phát hiện các hiện tượng và thái độ bất thường của học sinh.

Việc sử dụng bộ gõ của đàn giúp GV có điều kiện “rảnh rang” hơn để lắng nghe, theo dõi và đánh giá đúng năng lực thực hành của HS, giúp HS có cơ sở để nhận xét việc thực hiện đúng sai của bạn. Từng cá nhân có điều kiện và cơ hội để thể hiện cái nhớ, cái biết và có thể làm được.

PHẦN THỨ IV : KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ PHỔ BIẾN ỨNG DỤNG NỘI DUNG VÀO THỰC TIỄN

Thực hành tốt kĩ năng gõ đệm góp phần giúp các em tập hát tốt hơn, gõ đệm nhịp nhàng còn giúp ổn định được tốc độ hát. Sử dụng thị phạm là chính nên giáo viên là người phải luyện tập trước một cách cẩn thận.

Sau nhiều năm thực hiện bằng những giải pháp trên, tôi nhận thấy có kết quả vững chắc. Cụ thể là:

- Khi được kiểm tra để ghi nhận chứng cứ, 100% học sinh đã thực hiện được theo tiêu chí đánh giá gõ đều, đều gõ; kể cả các em bình thường có năng lực học tập kém khi học các môn khác.

- Hát, gõ đệm phối hợp với các vận động phụ hoạ khác tạo không khí học tập vui, thân thiện góp phần giáo dục văn hoá âm nhạc. Tổ chức tốt lớp học sẽ tạo cho học sinh sự mạnh dạn, tự tin, thích học.

- Đến lớp Ba, học sinh đã có những kĩ năng tốt khi thực hiện gõ đệm các kiểu. Đến HK II, khi được giới thiệu về một số kí hiệu âm nhạc: khuông nhạc, vạch nhịp, số chỉ nhịp, các hình nốt ... và khi học hát qua bản nhạc, học sinh tự thấy sự tương quan giữa gõ đệm theo phách và giá trị phách, giữa việc đếm số phách trong gõ đệm với số chỉ nhịp. Đây cũng là những cơ sở ban đều để học sinh có thể học tốt phân môn Tập đọc nhạc ở lớp 4 và lớp 5.

Cũng như các môn học khác, môn Âm nhạc trong bậc học Tiểu học cũng có tính hệ thống, tính logic trong cấu trúc chương trình và kiến thức, kĩ năng học ở lớp sau cũng có tính “kế thừa” những gì đã học ở lớp trước để học sinh có thể phát huy việc tích cực trong tự học, tự rèn. Việc dạy học sinh gõ đệm theo những cách trình bày trong đề tài này không quá khó, không đòi hỏi các kĩ thuật cao cấp nên giáo viên dạy chuyên nào cũng có thể thực hiện được.

Qua đề tài này, người viết muốn chia sẻ đến quí thầy cô dạy chuyên môn âm nhạc một số hiểu biết về nội dung chương trình, đặc biệt là nội dung gõ đệm ở lớp 1 và 2, để việc học tốt môn học vừa giúp học sinh thư giãn, giải trí ... đồng thời cũng góp phần giáo dục văn hóa âm nhạc, rèn luyện tính chính xác, tính cộng đồng, tinh thần hợp tác để hoàn thiện nhân cách và kĩ năng sống cho học sinh.

Trong công cuộc hiện đại hóa giáo dục Tiểu học, trang bị các phương tiện về âm thanh trong âm nhạc đã được quan tâm đầu tư với số vốn không ít so với các môn học khác. Phát huy tác dụng và hiệu quả các thiết bị trong cải tiến phương pháp giảng dạy và học tập là việc mỗi GV chúng ta cần quan tâm để tích cực hóa việc học tập của học sinh, đảm bảo các quyền lợi học tập và hưởng thụ để mỗi học sinh đều thấy rằng “Mỗi ngày đến trường là một niềm vui”.

Tác giả

Phạm Xuân Hùng

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Tập bài hát lớp 1 và lớp 2. (Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam)

2. Âm nhạc và phương pháp dạy học Âm nhạc ở tiểu học (Hoàng Long).

3. Sách giáo viên môn Nghệ Thuật lớp 1,2.

4. Chuẩn kiến thức kĩ năng các môn học bậc Tiểu học (4b).

Nhắn tin cho tác giả Phạm Xuân Hùng @ 17:16 24/12/2014 Số lượt xem: 4607 Số lượt thích: 0 người