Để Hiểu Thêm Tố Hữu - BBC News Tiếng Việt

Để hiểu thêm Tố Hữu

Nguồn hình ảnh, ap

• • Tác giả, Vương Trí Nhàn
  • Vai trò, Nhà phê bình văn học từ Hà Nội
• 19 tháng 8 2014

Trước mắt tôi là sưu tập Văn Nghệ số 40 ra 3-1953. Lúc này cơ quan Hội văn nghệ đang đóng ở rừng Việt Bắc. Nhân cái chết của Stalin, tạp chí của Hội ra một số đặc biệt, không chỉ Tố Hữu mà nhiều tác giả khác có bài liên quan tới sự kiện này.

Về thơ: Chế Lan Viên có Stalin không chết, mở đầu bằng mấy câu

Stalin mất rồi Đồng chí Stalin đã mất! Thế giới không cha nặng tiếng thở dài

Ở đoạn dưới:

Mẹ hiền ta ơi Em bé ta ơi Đồng chí Stalin không bao giờ chết

…Triệu triệu mẹ già em dại Đều là súng Stalin để lại Giữ lấy hòa bình thế giới Tiếng nổ ca vang dội thấu mặt trời

Trước bài Đời đời nhớ Ông của Tố Hữu là bài Nhớ đồng chí Stalin của Huy Cận. Tiếp đó các bài của Bàn Tài Đoàn, Nông Quốc Chấn.

Xuân Diệu có bài Thương tiếc Đại nguyên soái Stalin:

Skip Đọc nhiều nhất and continue readingĐọc nhiều nhất

• Hoàng Sa: Trung Quốc mở trung tâm thương mại trên đảo Phú Lâm
• Thái Lan-Campuchia đồng ý hưu chiến sau nhiều tuần đụng độ chết người
• Zelensky nói thỏa thuận đạt 90%, Trump: 'chưa có gì cho đến khi tôi phê chuẩn'
• Bloomberg: Đảng sẽ đề cử ông Tô Lâm tiếp tục làm tổng bí thư, kiêm nhiệm chủ tịch nước

End of Đọc nhiều nhất

Nghe tin mất mới thấy lòng quyến luyến Từ bao lâu yêu Người tận tủy xương Tiếng khóc đây là tất cả can trường Thấy Người thật là bát cơm miếng bánh Người gắn với chúng con trong vận mệnh

Về phần văn xuôi: Phan Khôi có bài Một vị học giả mác-xít thiên tài. Trước khi viết kỹ về cuốn Chủ nghĩa Mác và vấn đề ngôn ngữ, Phan Khôi có đoạn dạo đầu ngắn:

Đối với cái chết của Đại nguyên soái Stalin, vấn đề đề ra trước mắt những người đang sống là: Chúng ta phải học tập Stalin, học tập đạo đức cách mạng và trí tuệ của ông, được cả càng hay, không thì được phần nào cũng hay phần ấy, đó là một đảm bảo vững chắc cho cuộc thắng lợi của chủ nghĩa xã hội, của Chủ nghĩa tân dân chủ.

Lê Đạt thì xuất hiện như một phóng viên, ghi lại không khí một nhà máy trong rừng khi nghe tin Stalin mất. Bài viết khoảng 3.000 chữ này kể chuyện cái chết của Stalin đã gợi lên niềm xúc động to lớn, từ đó đánh thức tinh thần lao động sáng tạo của cả một tập thể công nhân gang thép.

Xin phép mở một dấu ngoặc. Ngoài các bài Liễu, Bài thơ tình ở Hàng Châu, Tế Hanh còn có bài thơ ngắn sau đây, viết trong đợt thăm Trung Quốc 1962. Tôi vẫn thường nhẩm lại mỗi khi nhớ tới đời sống tinh thần của chúng tôi những năm 1965 về trước.

Hồ Nam xe chạy không dừng bước Dãy núi cao liền dãy núi cao Quê hương lãnh tụ mây thêu nắng Thấy mặt trời lên nhớ bác Mao

Tôi muốn thầm nói với Tế Hanh: Anh không việc gì phải xấu hổ cả. Hồi ấy, bao nhiêu người nghĩ thế, chứ đâu phải riêng anh!

Nhà thơ bơ vơ

Trở lại chuyện Tố Hữu. Nếu có ai hỏi tôi thích bài nào của Tố Hữu nhất, tôi sẽ nói rằng đó là cụm mấy bài ông làm hồi đi tù, in trong phần Xiềng xích của tập Từ ấy.

Bài Nhớ đồng

Gì sâu bằng những trưa thương nhớ Hiu quạnh bên trong một tiếng hò

Bài Tiếng hát đi đầy

Hỡi những anh đầu đi trước đó Biết chăng còn lắm bạn đi đầy

Những bài thơ này có cái giọng mà sau này không bao giờ Tố Hữu có nữa. Nhà thơ bơ vơ trong cảnh đơn độc ở núi rừng. Phải làm thơ, phải lấy thơ để tự khẳng định, thơ cất lên không để cho ai mà trước tiên để cho mình.

Sinh thời, Tố Hữu hay nói, đại ý hãy coi ông là nhà cách mạng, sau đó mới là nhà thơ. Như thế tức là ông cũng đã biết chỗ đứng của mình trong lịch sử.

Có điều không phải luôn luôn người ta làm được đúng như những điều người ta tự xác định. Là một người hết sức nhạy cảm và sẵn có cả chất mệ của quê hương, ông thừa biết nhiều khi dân văn nghệ ca ngợi thơ ông vì ông là quan chức phụ trách người ta, nắm sinh mệnh của người ta. Song nếu đủ sáng suốt để từ chối những lời nịnh bợ thường trực thì ông đã không còn là ông nữa. Lẽ đời là vậy, lúc được được quá cái đáng được, thì lúc mất cũng mất quá cái đáng mất. Nhưng về phần chúng ta, mỗi lần đả động đến ông, tôi nghĩ nên phân biệt đang nói về ông như một quan chức cao cấp hay nói về ông như một nhà thơ.

Ngược điều mình nghĩ

Khoảng năm 1973, Hà Nội có một triển lãm điêu khắc với ngôn ngữ khá hiện đại của Nguyễn Hải và Lê Công Thành. Chính Tố Hữu cũng rất thích - sang Hội nhà văn nghe ngóng về. Nguyễn Khải báo cho tôi biết tin vui đó. Nhưng rồi hóa ra chúng tôi mừng hụt. Mấy vị to hơn tới xem cho là không được. Và người ta lại thấy Tố Hữu cho truyền đi nhận định không thể tìm tòi kiểu ấy, mà hãy trở lại với thứ điêu khắc mô phỏng đời thường, kiểu Trần Văn Lắm! Tức là cũng như chúng ta, Tố Hữu cũng có lúc phải làm ngược điều mình nghĩ.

Trước đó năm 1965, Nguyễn Thành Long bị nạn với bút ký Cái gốc. Bài ký cũng chẳng có chuyện gì đen tối lắm, chỉ tả phụ nữ trong chiến tranh quá nhếch nhác, nên bị Đảng đoàn Hội phụ nữ kêu.Theo chỗ tôi nhớ, lúc đầu Nguyễn Thành Long rất tự tin, vì Tố Hữu đã nhắn xuống tỏ ý bênh, “họ có Đảng đoàn thì mình cũng có Đảng đoàn chứ “( ý nói Đảng đoàn phụ nữ và Đảng đoàn văn nghệ-- hai cấp tương đương nhau ). Thế nhưng bên phụ nữ kiện lên trên và cuối cùng văn nghệ thua.

Những năm chiến tranh, thỉnh thoảng một số anh em viết trẻ chúng tôi cũng được gọi đi nghe Tố Hữu nói chuyện. Có một câu ông nói khiến tôi nhớ nhất và phải nói thực sợ nhất, đó là cái ý ông bảo sang nước ngoài thấy đời sống họ lạnh lùng lắm, về nước thấy đồng bào mình sống với nhau, ấm cúng hơn hẳn.

Ông cũng thường nói là nổi tiếng ở nước ngoài thì dễ, nổi tiếng ở trong nước mới khó. Lại có lần khuyến khích lớp trẻ, ông bảo phải biết đấu tranh cho chân lý, khi cần phải cắn xé(!). May mà bọn tôi đã nghe nhiều về tính đồng bóng của ông, nên chẳng mấy cảm động, nhớ đâu hình như chính Xuân Quỳnh bảo rằng có mà ông cho ghè gẫy răng.

Tố Hữu quản cán bộ cấp dưới thế nào? Nguyễn Khải nhận xét có vẻ như càng những người bất tài và có khuyết điểm ông lại càng thích dùng. Những ông A ông B từng bị Tố Hữu mắng như tát nước vào mặt lại rất vững vàng trong vị trí của mình. Vì ông thừa biết loại đó bảo thế nào họ cũng phải nghe.

Một lần, khoảng những năm trước 1980, tôi ngồi với Nguyễn Khải, Xuân Sách, cùng giở một số báo Tết. Khi ấy Tố Hữu đã đi phụ trách kinh tế, nhưng các số báo tết vẫn có bài của ông.

Nguyễn Khải sát hạch tôi: -Thằng Nhàn hãy thử bình một câu xem nào.

Tôi lúc đầu cũng chỉ biết nói như mọi người: -Thế là được một nhà kinh tế mà mất một nhà thơ.

Nguyễn Khải gạt phắt đi: -Không được. Trong cơn bí, tôi phụt ra một ý mà trước đó tôi không hề nghĩ: -Người làm ra những bài thơ như thế này thì chắc làm kinh tế cũng không ra gì!

Bấy giờ Nguyễn Khải mới cười, bảo ra tôi cũng bắt đầu biết rồi đấy.

<italic>Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả. Bản dài hơn đã đăng trên <link type="page"><caption> blog của ông</caption><url href="http://vuongtrinhan.blogspot.kr/2010/10/e-hieu-them-to-huu.html" platform="highweb"/></link>.</italic>

Tin chính

• Hoàng Sa: Trung Quốc mở trung tâm thương mại trên đảo Phú Lâm

  7 giờ trước

• Thái Lan-Campuchia đồng ý hưu chiến sau nhiều tuần đụng độ chết người

  27 tháng 12 năm 2025

• Zelensky nói thỏa thuận đạt 90%, Trump: 'chưa có gì cho đến khi tôi phê chuẩn'

  27 tháng 12 năm 2025

BBC giới thiệu

• 

  Hội nghị Trung ương 15: ai có khả năng gia nhập Bộ Ngũ nhiệm kỳ 14?

  6 tháng 12 năm 2025
• 

  Điều gì khiến ông Nguyễn Đức Trung rời ghế Chủ tịch UBND sau 10 ngày?

  28 tháng 11 năm 2025
• 

  Quyền lực và áp lực - thăng trầm của các nữ lãnh đạo trên chính trường Việt Nam

  14 tháng 11 năm 2025
• 

  Hội nghị Trung ương 14: ai sẽ vào Bộ Chính trị khóa tới?

  5 tháng 11 năm 2025
• 

  Bao giờ du lịch Việt Nam vượt qua Thái Lan?

  4 tháng 11 năm 2025
• 

  Bà Phạm Thị Thanh Trà - nữ phó thủ tướng đầu tiên của Việt Nam - là ai?

  25 tháng 10 năm 2025
• 

  Hai đại tướng quân đội, một cuộc 'đổi ghế' và thông điệp quyền lực mới

  4 tháng 11 năm 2025
• 

  Ông Tô Lâm đến Anh: chỉ dấu thân phương Tây hay điều gì khác?

  31 tháng 10 năm 2025
• 

  Myanmar triệt phá ổ lừa đảo, hàng trăm người Việt tháo chạy sang Thái Lan

  29 tháng 10 năm 2025

Phổ biến

1. 1Hoàng Sa: Trung Quốc mở trung tâm thương mại trên đảo Phú Lâm
2. 2Thái Lan-Campuchia đồng ý hưu chiến sau nhiều tuần đụng độ chết người
3. 3Zelensky nói thỏa thuận đạt 90%, Trump: 'chưa có gì cho đến khi tôi phê chuẩn'
4. 4Bloomberg: Đảng sẽ đề cử ông Tô Lâm tiếp tục làm tổng bí thư, kiêm nhiệm chủ tịch nước
5. 5Vì sao Vingroup rút khỏi 'dự án cống hiến' đường sắt cao tốc Bắc-Nam?
6. 6Chiến binh Ukraine bị kỳ thị và lãng quên vì 'chết sai cách'
7. 7Bỏ đường sắt cao tốc Bắc-Nam, Vingroup đang theo đuổi những dự án lớn nào?
8. 8Ông Zelensky hoan nghênh 'các ý tưởng mới' sau đàm phán với Mỹ
9. 9Hãng thông tấn Reuters viết gì về ông Tô Lâm?
10. 10Ông Trump: Mỹ tung 'đòn không kích dữ dội' vào tổ chức IS tại Nigeria