'Đêm đầy Sao' - Kiệt Tác Từ Bi Kịch Cuối đời Van Gogh

Tháng 5 năm nay, Starry Night cùng hơn 300 tác phẩm của danh họa Hà Lan được tái hiện bằng công nghệ số, trình chiếu trên khuôn viên rộng hơn 9.000 mét vuông của khu phức hợp James Brown Arena (Georgia, Mỹ). Các buổi triển lãm tương tự diễn ra ở một số thành phố của Bắc Mỹ, Nam Mỹ, Nhật Bản. Theo trang Business Journal, ngoàichùm tranh Hoa hướng dương, Starry Night là kiệt tác người hâm mộ ngóng chờ nhất.

Trang Vangoghgallery cho rằng danh tiếng tranh thậm chí vượt qua cả tên tuổi người tạo ra nó, trở thành minh chứng cho vẻ đẹp vượt thời gian và phổ quát của một bức họa. Sau 133 năm ra đời, tác phẩm có ảnh hưởng trên nhiều lĩnh vực, truyền cảm hứng cho bản piano của nhà soạn nhạc người Canada Giancarlo Scalia, bản hòa tấu do dàn nhạc của nghệ sĩ Pháp Henri Dutilleux thể hiện, bài hát Starry, Starry Night của Don McLean, là khởi nguồn của Chủ nghĩa Biểu hiện Đức cũng như ảnh hưởng đến bút pháp của họa sĩ Na Uy Edvard Munch. Starry Night cũng xuất hiện trên hàng loạt mẫu váy áo, túi, cốc, nhiều đồ vật trang trí.

'Đêm đầy sao': kiệt tác từ bi kịch cuộc đời Van Gogh

Theo trang Vincentvangogh, Starry Night ra đời năm 1889, khi Van Gogh đang điều trị tại nhà thương điên ở vùng Saint-Rémy-de-Provence (Pháp). Trước đó, ông vật lộn làm nhiều nghề nhưng không thoát cảnh nghèo, bị chứng trầm cảm hành hạ, từng tự cắt tai trái. Họa sĩ sống nhờ tiền trợ cấp của em trai và luôn áy náy vì điều này. Ông thường gửi các bức tranh cho gia đình với mong muốn đỡ đần kinh tế.

Starry Night khắc họa quang cảnh bên ngoài phòng điều trị của ông vào ban đêm, được họa sĩ nhớ, vẽ lại vào ban ngày. Trong thư gửi em trai năm 1889, ông kể: "Qua cửa sổ có song sắt, anh nhìn thấy một cánh đồng lúa mỳ", "ở đó, vào buổi sáng, anh có thể thấy mặt trời mọc và ánh hào quang của nó". Trong tranh, ngôi làng Saint-Rémy im lìm giữa bầu trời cuộn xoáy, xa xăm góc bên phải là dãy Alpilles. Góc trái tranh, ông vẽ một cây bách hướng lên trời.

Van Gogh đam mê sắc vàng và luôn tràn đầy cảm hứng trước những vì sao. Đa số tác phẩm của ông có màu vàng chủ đạo. Họa sĩ từng nói: "Tôi chỉ có thể nhớ đến màu vàng, vàng nhạt, vàng chanh, vàng kim loại... Chúng mới đẹp làm sao và tôi thấy chúng rõ hơn khi ở miền Nam".

Theo trang Artble, nhiều nhà phê bình tin rằng Starry Night phản ánh sự dằn vặt của Van Gogh trong những năm cuối đời. Tác phẩm có tông màu đậm, sống động, tương phản với màu tối của trời đêm, tượng trưng cho tâm trí của Van Gogh những ngày ốm đau nặng. "Tại sao, tôi tự nhủ, tại sao chúng ta lại không thể tiếp cận được những đốm sáng trên bầu trời như những chấm đen trên bản đồ nước Pháp?... Cũng giống như khi chúng ta bắt chuyến tàu đến Tarascon hoặc Rouen, chúng tiến gần cái chết khi vươn tới một vì sao", ông viết trong thư.

Các tác phẩm nghệ thuật của Van Gogh có mối liên hệ mật thiết với khoa học. Theo tờ The Guardian, các nhà thiên văn xác định cảnh tượng trong tranh vào khoảng 4 giờ ngày 19/6/1889, khi sao kim xuất hiện trên bầu trời phía đông, phía bên trái mặt trăng. Tuy nhiên, ở thời điểm đó, mặt trăng có hình tròn. Có thể, ông đã sáng tạo hình trăng lưỡi liềm. Các hình xoắn ốc có nét tương đồng với hình ảnh thiên hà xoáy nướcdo William Parson - nhà thiên văn Anh vẽ phác thảo năm 1845, sau này được đưa vào cuốn sách tiếng Pháp Kỳ quan trên bầu trời (năm 1869).

Lối thể hiện dị biệt trong "Loving Vincent"

Về số lượng 11 ngôi sao, trang Artandobject lý giải Van Gogh đã liên tưởng đến Kinh thánh, khi Joseph bị 11 người anh coi là kẻ mộng mơ và xa lánh, chàng đã thuật lại một giấc mộng của mình: "Em mơ thấy mặt trời, mặt trăng và 11 ngôi sao đang cúi chào em".

Starry Night hiện được trưng bày tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại New York (Mỹ). Cây bút Kelsey Ables của tờ Washington Post miêu tả luôn có một đám đông vây quanh bức tranh, cố gắng được tận mắt chiêm ngưỡng vẻ đẹp bí ẩn của nó.

Vincent Van Gogh sinh năm 1853, mất năm 1890, là họa sĩ vĩ đại thuộc trường phái hậu ấn tượng người Hà Lan. Ông là nhân vật tiên phong của trường phái biểu hiện và có ảnh hưởng lớn tới mỹ thuật hiện đại. Dù vậy, danh họa sống trong nghèo khổ vàbệnh tật, nhất là những năm cuối đời. Sau khi cắt tai trái vì tan vỡ tình bạn với hoạ sĩ Paul Gauquin năm 1888, Van Gogh bịrối loạn tâm lý.

Đến lúc chết, Van Gogh vẫn chỉ là một họa sĩ không mấy tên tuổi tại châu Âu, nhưng đến nay, tranh của ông nằm trong số các tác phẩm mỹ thuật đắt giá nhất thế giới. Một số bức tranh nổi tiếng của danh họa gồm Hoa hướng dương, Chân dung Bác sĩ Gachet, Chân dung tự họa, Chân dung một phụ nữ trước cánh đồng lúa mì, Hoa diên vĩ...

Hà Thu

• Khán giả Hà Nội thích thú với triển lãm tranh Van Gogh phiên bản số
• Phim về danh họa Van Gogh gây chú ý khi làm từ 65.000 bức tranh