Đền Artemis – Wikipedia Tiếng Việt

Bài này không có nguồn tham khảo nào. Mời bạn giúp cải thiện bài bằng cách bổ sung các nguồn tham khảo đáng tin cậy. Các nội dung không nguồn có thể bị nghi ngờ và xóa bỏ. Nếu bài được dịch từ Wikipedia ngôn ngữ khác thì bạn có thể chép nguồn tham khảo bên đó sang đây.

Đền Artemis là đền thờ nữ thần săn bắn Artemis, còn được gọi là đền thờ Diana được xây dựng từ đá cẩm thạch bởi kiến trúc sư Chersiphron và con là Metagenes, dài 377 feet (115 m), rộng 180 feet (55 m, bao gồm 127 cột đá, ở thành phố Ephesus (nay thuộc Thổ Nhĩ Kỳ), bờ biển Aegea.

Lịch sử-truyền thuyết

[sửa | sửa mã nguồn]

Nữ thần săn bắn Artemis là con của thần Zeus và thần Leto, em của thần ánh sáng-thi ca Apollon, được hình dung là một trinh nữ trong trắng cầm cung tên, thường đi cùng một con hươu hoặc một con chó.

Đền được bắt đầu xây dựng năm 550 TCN, trải qua quá trình xây dựng lại và mở rộng qua nhiều thời kỳ, lần cuối là năm 430 TCN sau 120 năm. Năm 356 TCN, ngôi đền bị lửa thiêu hủy vào đêm Alexander Đại Đế chào đời. Một ngôi đền tương tự được xây lại trên nền ngôi đền cũ. Năm 262, người Goth đã đốt ngôi đền lần thứ hai. Chỉ phần nền và một số phần khác của ngôi đền thứ hai còn tồn tại đến ngày nay. Viện bảo tàng Anh ở Luân Đôn còn lưu một số di tích thuộc ngôi đền thứ hai.

Kiến trúc và mỹ thuật

[sửa | sửa mã nguồn]

Nghệ thuật Hy Lạp và sự giàu có của châu Âu đã kết hợp tạo dựng nên một công trình kiến trúc thần thánh và nguy nga. Đền thờ nữ thần Artemis nằm trong số Bảy kỳ quan thế giới cổ đại bởi tính tráng lệ về kiến trúc và kích thước khác thường.

Đền thờ nữ thần Artemis không những là một trong số những ngôi đền Hy Lạp đồ sộ nhất, mà còn là một trong những công trình được xây dựng toàn bằng đá cẩm thạch lâu đời nhất. Đền được xây dựng ở địa điểm gồm các ngôi đền xây dựng đầu tiên vào khoảng năm 550 TCN với sự giúp đỡ tài chính của Croesus, một vị vua nổi tiếng giàu có thuộc vương quốc Lydia lân cận. Thế nhưng, vào năm 356 TCN, công trình kiến trúc nguy nga này bị một kẻ mắc chứng cuồng nhằm muốn tên tuổi của mình bất tử, đã phóng hỏa thiêu huỷ. Trong vòng vài thập niên sau, người ta dựng tại địa điểm cũ ngôi đền mới, theo hình dáng của ngôi đền ban đầu.

Ngôi đền mới trùng tu vẫn còn tồn tại dưới thời kỳ La Mã, khi ấy nhà văn La Mã đã ngạc nhiên trước kích thước và việc xây dựng ngôi đền. Ba cửa sổ lớn được trổ thẳng xuyên qua mái, cửa sổ ở giữa tạo ra một khoang hở giúp những người viếng đền có thể nhìn thấy vị nữ thần Artemis trên bàn thờ. Chính bàn thờ cũng là một công trình có dãy cột thật tráng lệ ở bên phía, đặt ở phía trước ngôi đền.

Đền nguyên thủy có kích thước 55 x 110 m tính ở bậc thang phía trên, ba phía là một dãy cột gồm hai hàng bao quanh, một chiếc cổng có mái che với hàng cột sâu phía trước lối ra vào. Khi ngôi đền được trùng tu vào thế kỷ 4 TCN, thì nền móng của một số kiến trúc thượng tầng của ngôi đền nguyên thủy được tận dụng, nhưng ngày nay chỉ cao khỏi mặt đất khoảng 2m, tấm móng được một hàng cầu thang bao quanh. Ba mươi sáu cột nằm ở phía trước lối ra vào đều trang trí bằng các tác phẩm chạm nổi, một đặc điểm khác thường đối với các ngôi đền Hy Lạp, chính bản thân các cột đều chạm trổ từ 40 đến 48 đường rãnh máng khoét sâu ở thân cột. Quanh ngôi đền phía trên các cây cột, có một trụ ngạch, trong khi các máng xối đều chạm hình đầu sư tử. Với khoảng cách giữa các cột không có trụ đỡ thường vượt quá 6,5 m, bao gồm các tảng đá dài đến 8,75 m, công trình đã buộc những người thợ xây thể hiện khả năng cao nhất của mình.

Trong hội họa, điêu khắc

[sửa | sửa mã nguồn]

Đá cẩm thạch dùng trong công trình được lấy từ mỏ đá cách công trường 11 km (7 dặm), khoảng cách khá xa khiến việc vận chuyển những tảng đá nặng đến 40 tấn trở thành một thử thách. Lẽ đương nhiên xe bò không để đảm đương nổi trọng lượng này, nhưng Chersiphron nghĩ ra một phương pháp thay thế thật tài tình: khối đá hình lăng trụ dùng để lắp cột được các chốt ở tâm giữ cố định trong một khung bằng gỗ sao cho chúng có thể quay vòng như những chiếc xe lu khổng lồ chuyển động bằng sức kéo nhiều con bò. Ý tưởng này do con trai của Chersiphron là Metagenes đề xuất, sao cho các tảng đá trang trí đầu cột vuông góc có thể di chuyển theo cách tương tự, mỗi đầu cột đều bọc trong bánh xe bằng gỗ khổng lồ.

Vì thế chính cái khó đã ló cái khôn, kích thước đáng kinh ngạc của ngôi đền và các tảng đá sử dụng trong công trình đòi hỏi những kỹ thuật mới trong vận chuyển và dựng đá đứng thẳng. Trong khi phương pháp của Chersiphron chưa từng áp dụng ở nơi khác, thì ngôi đền đồ sộ này quả thật là chứng cứ cho sự khéo léo, tài tình của ông. Nhưng tiếc thay, chỉ một phần rất ít của công trình còn tồn tại cho đến nay, người ta chỉ bảo quản được bục đài vòng của đền vừa khai quật và một cột đền duy nhất được gia cố bằng bê tông.

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn] Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Đền Artemis.

x t s Bảy kỳ quan thế giới cổ đại
Danh sách Antipater	Kim tự tháp Giza Vườn treo Babylon Tượng thần Zeus Đền Artemis Lăng Mausolus Tượng thần Mặt Trời Hải đăng Alexandria
Liên quan	Kỳ quan Kỳ quan thứ tám Kỳ quan mới Kì quan Thiên nhiên Ba Lan Bồ Đào Nha Canada Colombia Nga Ukraine Xứ Wales

x t s Hy Lạp cổ đại
Niên biểu
Lịch sử Địa lý Thời kỳ Văn minh Cyclades Văn minh Minos Văn minh Mycenae Hy Lạp Homeros Hy Lạp thái cổ Hy Lạp cổ điển Hy Lạp hóa Hy Lạp thuộc La Mã Địa lý cổ đại Biển Aegea Aeolis Crete Cyrenaica Cyprus Doris Epirus Hellespont Ionia Biển Ionia Macedonia Magna Graecia Peloponnesos Pontos Taurica Các thuộc địa Hy Lạp cổ đại
Thị quốc Chính trị Quân sự Thị quốc Argos Athens Byzantium Chalcis Corinth Ephesus Miletus Pergamon Eretria Kerkyra Larissa Megalopolis Thebes Megara Rhodes Samos Sparta Alexandria Antioch Lissus (Crete) Vương quốc Ipiros Macedonia Ptolemy Seleukos Hy Lạp-Bactria Ấn-Hy Liên bang/Bang liên Dorian Hexapolis (k. 1100–560 TCN) Liên minh Italiote (k. 800–389 TCN) Liên minh Ionian (k. 650–404 TCN) Liên minh Peloponnesos (k. 550–366 TCN) Liên minh Amphictyonic (k. 595–279 TCN) Liên minh Akarnanōn (k. 500–31 TCN) Liên minh Hellen (499–449 TCN) Liên minh Delos (478–404 TCN) Liên minh Chalkideōn (430–348 TCN) Liên minh Boeotia (k. 424–k. 395 TCN) Liên minh Aitolian (k. 400–188 TCN) Liên minh Athen thứ hai (378–355 TCN) Liên minh Thessalia (374–196 TCN) Liên minh Arcadia (370–k. 230 TCN) Liên minh Epirote (370–168 TCN) Liên minh Corinth (338–322 TCN) Liên minh Euboean (k. 300 TCN–k. 300 CN) Liên minh Achaean (280–146 TCN) Chính trị Boule Koinon Proxeny Tagus Bạo chúa Athena Agora Areopagus Ecclesia Graphe paranomon Heliaia Hình phạt phát vãng Sparta Ekklesia Ephor Gerousia Macedonia Synedrion Koinon Quân sự Các cuộc chiến Quân đội Athena Cung thủ Scythia Quân đội Macedonia đời Antigonos Quân đội Macedonia Ballista Cung thủ đảo Creta Quân đội thời kỳ Hy Lạp hóa Hippeis Hoplite Hetairoi Phalanx của Macedonia Quân đội Hy Lạp Mycenae Phalanx Peltast Pezhetairos Sarissa Đội thần binh Thebes Sciritae Quân đội Seleukos Qâun đội Sparta Strategos Toxotai Xiphos Xyston
Nhân vật Danh sách người Hy Lạp cổ đại Vua chúa Các vị vua Argos Cá archon của Athens Các vị vua Athens Các vị vua Commagene Diadochi Các vị vua Macedonia Các vị vua Paionia Các vị vua Attalos của Pergamon Các vị vua Pontus Các vị vua Sparta Các bạo chúa Syracuse Triết gia Anaxagoras Anaximander Anaximenes Antisthenes Aristotle Democritus Diogenes Empedocles Epicurus Gorgias Heraclitus Hypatia Leucippus Parmenides Plato Protagoras Pythagoras Socrates Thales Zeno Tác giả Aeschylus Aesop Alcaeus Archilochus Aristophanes Bacchylides Euripides Herodotus Hesiod Hipponax Homer Ibycus Lucian Menander Mimnermus Panyassis Philocles Pindar Plutarch Polybius Sappho Simonides Sophocles Stesichorus Theognis Thucydides Timocreon Tyrtaeus Xenophon Khác Agesilaus II Agis II Alcibiades Alexandros Đại Đế Aratus Archimedes Aspasia Demosthenes Epaminondas Euclid Hipparchus Hippocrates Leonidas Lykourgos Lysander Milo xứ Croton Miltiades Pausanias Pericles Philippos xứ Macedonia Philopoemen Praxiteles Ptolemy Pyrros Solon Themistocles Theo công việc Các nhà địa lý Các nhà triết học Các nhà viết kịch Các nhà thơ Các bạo chúa Theo văn hóa Các bộ tộc Hy Lạp Danh nhân Hy Lạp Thrace Danh nhân Macedonia cổ đại
Xã hội Văn hóa Xã hội Nông nghiệp Hệ lịch Trang phục Tiền đúc Ẩm thực Kinh tế Giáo dục Lễ hội Văn hóa dân gian Đồng tính luyến ái Pháp luật Vận hội Olympic Thiếu niên ái Triết học Mại dâm Tôn giáo Nô dịch Quân sự Phong tục cưới hỏi Rượu Nghệ thuật/ Khoa học Kiến trúc Phục hưng Thiên văn Văn học Toán học Y học Âm nhạc Hệ âm nhạc Đồ gốm Điêu khắc Kỹ nghệ Sân khấu Nghệ thuật Phật giáo-Hy Lạp Tôn giáo Táng tục Thần thoại nhân vật thần thoại Đền Mười hai vị thần trên đỉnh Olympus Âm gian Phật giáo thời kỳ Hy Lạp hóa Chủ nghĩa tu viện Hy Lạp-Phật giáo Chốn thiêng Eleusis Delphi Delos Dion Dodona Núi Olympus Olympia Công trình Kho tàng Athens Cổng Sư Tử Trường Thành Philippeion Sân khấu Dionysus Đường hầm Eupalinos Đền đài Aphaea Artemis Athena Nike Erechtheion Hephaestus Hera, Olympia Parthenon Samothrace Zeus, Olympia Ngôn ngữ Tiếng Hy Lạp nguyên thủy Tiếng Hy Lạp Mycenae Tiếng Hy Lạp Homeros Phương ngữ Tiếng Hy Lạp Aeolis Tiếng Hy Lạp Arcadia-Síp Tiếng Hy Lạp Attica Tiếng Hy Lạp Doris Tiếng Hy Lạp Epirote Tiếng Hy Lạp Ionia Tiếng Hy Lạp Locris Tiếng Macedonia cổ Tiếng Hy Lạp Pamphylia Tiếng Hy Lạp Koine Chữ viết Linear A Linear B Chữ âm tiết Cypriot Bảng chữ cái Hy Lạp Chữ số Hy Lạp Chữ số Attic
Thuộc địa của Hy Lạp Nam Ý Alision Brentesion Caulonia Chone Croton Cumae Elea Heraclea Lucania Hipponion Hydrus Krimisa Laüs Locri Medma Metapontion Neápolis Pandosia (Lucania) Poseidonia Pixous Rhegion Scylletium Siris Sybaris Sybaris on the Traeis Taras Terina Thurii Sicily Akragas Akrai Akrillai Apollonia Calacte Casmenae Catana Gela Helorus Henna Heraclea Minoa Himera Hybla Gereatis Hybla Heraea Kamarina Leontinoi Megara Hyblaea Messana Naxos Segesta Selinous Syracuse Tauromenion Thermae Tyndaris Quần đảo Eolie Didyme Euonymos Ereikousa Hycesia Lipara/Meligounis Phoenicusa Strongyle Therassía Cyrenaica Balagrae Barca Berenice Cyrene (Apollonia) Ptolemais Bán đảo Iberia Akra Leuke Alonis Emporion Helike Hemeroscopion Kalathousa Kypsela Mainake Menestheus's Limin Illicitanus Limin/Portus Illicitanus Rhode Salauris Zacynthos Illyria Aspalathos Apollonia Aulon Epidamnos Epidauros Issa Melaina Korkyra Nymphaion Orikon Pharos Tragurion Thronion Bờ bắc Biển Đen Borysthenes Charax Chersonesus Dioscurias Eupatoria Gorgippia Hermonassa Kepoi Kimmerikon Myrmekion Nikonion Nymphaion Olbia Panticapaion Phanagoria Pityus Tanais Theodosia Tyras Tyritake Akra Bờ nam Biển Đen Dionysopolis Odessos Anchialos Mesambria Apollonia Salmydessus Heraclea Tium Sesamus Cytorus Abonoteichos Sinope Zaliche Amisos Oinòe Polemonion Thèrmae Cotyora Kerasous Tripolis Trapezous Rhizos Athina Bathus Phasis
Danh sách Thị quốc tại Epirus Danh nhân Địa danh Stoae Đền Sân khấu
Thể loại Cổng thông tin Đại cương

Tiêu đề chuẩn	BNF: cb11992239s (data) GND: 4119841-4 LCCN: sh91004849 SUDOC: 027998177 VIAF: 236404647 WorldCat Identities (via VIAF): 236404647