Đến Bộ Tộc Cổ Dài Dị Thường - Tiền Phong

Ấn tượng nhất là hình ảnh những cô gái xinh đẹp với chiếc cổ dài dị thường đượctrang điểm bằng hàng chục chiếc vòng đồng sáng rực hút mắt.

Ngay trước cửa khách sạn Inn Hotel (TP Chiang Mai) là bến taxi và xe buýt; đa số bác tài đều có album ảnh khổ lớn dày cộm với nhiều ảnh đẹp về các điểm du lịch. Đối với những du khách không biết tiếng Anh lẫn tiếng Thái, bác tài chỉ chỉ trỏ trỏ vào các tấm ảnh ép plastic như hỏi xem khách muốn đi đâu. Du khách thoải mái xem ảnh cùng giá cước vận chuyển ghi ở mặt sau; lựa chọn địa điểm mình muốn đến rồi chìa tấm ảnh đó cho bác tài xem. Thế là giao dịch hoàn tất. Du khách cùng bác tài vui vẻ lên đường.

Dệt thổ cẩm ở buôn Tong Luang

Sau khoảng 40 phút đi ô tô, chúng tôi đến bản Tong Luang - nơi sinh sống của nhóm cư dân thuộc 6 tộc người - được quảng bá như là một trong những điểm du lịch văn hóa đặc sắc ở Chiang Mai. Có lẽ vì vậy mà giá vé vào cổng lên tới 500 baht/người, khoảng 350.000 đồng Việt Nam. Nhiều người trầm trồ khi ngang qua những ruộng dưa và dâu tây lúc lỉu quả, bờ cỏ xanh điểm xuyết những đóa hoa dại ven đường.

Càng đi sâu vào bản Tong Luang, quang cảnh càng đẹp với những thửa ruộng bậc thang xanh mơn mởn của người Akha, Lahu, H’Mong, những ngôi nhà sàn với trụ gỗ, phên tre, mái lá đơn sơ nép mình bên những rặng tre của người Yao, Palong. Xa xa núi đồi trùng điệp, mây la đà bên sườn núi khiến bản làng càng yên ả, thanh bình. Về trang phục, chúng tôi thật ấn tượng với chiếc mũ thổ cẩm hình chóp đặc trưng và những bộ váy áo được may, thêu, tết, bện rất cầu kỳ, đẹp mắt từ nhiều chất liệu (thổ cẩm, lông vũ và cả bạc trắng) của phụ nữ Akha.

Cách làm đẹp dị thường

Đến bản của người Kayan ở cuối làng, ai nấy đều mệt đứ đừ nhưng tươi tỉnh lại ngay khi nhìn thấy các cô gái xinh đẹp với những chiếc cổ dài tới 20 - 30cm. “Không phải lúc sinh ra đã có cổ dài mà do đeo các vòng đồng thật nặng để kéo dài cổ ra. Đó là tập quán lâu đời của tổ tiên được kế tục cho đến ngày nay” - Chị Ma Pau (40 tuổi, cổ dài 20cm) nói.

Tổ tiên của người Kayan là thổ dân Khumlen ở Myanmar, sau đó di cư sang Thái Lan. Theo tập quán của tộc người theo chế độ mẫu hệ Kayan, những chiếc cổ dài tượng trưng cho nữ quyền: Người nào cổ càng dài và có nhiều vòng ở cổ thì càng đẹp, được nhiều người trong bộ tộc ngưỡng mộ. Sự sang trọng, quý phái của phụ nữ Kayan cũng được đánh giá ở số vòng đeo trên cổ chứ không phải tài sản mà họ sở hữu.

Đeo nhiều vòng ở tay và chân

Thế nên gia đình nào sinh bé gái là diễm phúc và được cả họ chúc mừng, mang đồng hoặc vàng đến làm quà. Cha mẹ em bé đúc sẵn chiếc vòng đeo cổ bằng đồng nặng khoảng 0,5kg để khi bé lên năm sẽ làm lễ đeo chiếc vòng đầu tiên. Ngày giờ thực hiện nghi thức này là do thầy cúng xem quẻ và định đoạt. Một cụ bà có uy tín trong làng bôi một ít dầu và xoa bóp quanh cổ cô bé, lót vài miếng vải mềm lên cổ rồi đeo chiếc vòng vào. Khi nghi lễ kết thúc, dân làng sẽ được mời tới để làm lễ ăn mừng.

Sức nặng của vòng khiến vai và xương đòn sụn xuống làm cổ dài ra và khoảng trống ở cổ lập tức được lắp thêm vòng vào. Cứ sau hai năm lại thêm 1-2 chiếc vòng cho đến khi người đeo cảm thấy ưng ý. Mỗi phụ nữ Kayan thường đeo từ 20 - 25 vòng, cá biệt có một số người đeo tới 30 hoặc 37 vòng khiến cổ dài hơn 30cm. Lẽ thường những chiếc cổ dài ngoằng như thế nếu để lộ thiên hẳn rất dị thường, khó coi. Tuy nhiên nhờ có cuộn dây đồng quấn thành vòng trôn ốc ốp khéo léo vào cổ nên những chiếc cổ dài ấy trông khá cân đối với khuôn mặt, dáng người và mang lại cho các cô gái Kayan nét độc đáo, lạ lẫm khác hẳn các tộc người khác.

Đeo trọn bộ vòng đồng ở cổ, tay và chân

Đàn bà, con gái Kayan luôn để tóc dài và búi cao để lộ rõ chiếc cổ dài và bộ vòng cổ. Mái tóc được trang trí bằng những dải vải, ru băng hoặc kết hoa thật công phu, đẹp mắt. Các thiếu nữ còn dùng phấn thanaka vẽ hoa và một số họa tiết lạ trên đôi má mịn màng, mắt to tròn lúng liếng thật đáng yêu. Phụ nữ Kayan chủ yếu sống bằng nghề dệt thổ cẩm, bán hàng thủ công mỹ nghệ trong khu du lịch. Điều thú vị là không chỉ những người bán hàng mà hầu hết đàn bà, con gái trong buôn đều thích trang điểm, làm đẹp. Chúng tôi ghé thăm nhiều ngôi nhà và bất ngờ nhìn thấy chị em đang giặt giũ, nấu cơm cũng ăn mặc, trang điểm lộng lẫy như đi dự hội.

Hàng chục chiếc vòng đồng nặng từ 4 - 6 kg bất di bất dịch suốt ngày đêm trên cổ nên khi ngủ phụ nữ Kayan phải nằm nghiêng. Ngoài ra, họ còn đeo nhiều vòng ở cổ tay, dưới đầu gối và trên mắt cá chân (nặng khoảng 5 - 7 kg) không chỉ để giữ cho chân nhỏ nhắn mà còn vì quan niệm vòng đeo càng nhiều thì càng xinh đẹp, hấp dẫn. Tôi thử ốp khối vòng đồng nặng khoảng 3kg vào cổ chỉ trong vài phút mà đã thấy vướng víu, khó thở, trong khi mỗi bà, mỗi chị người Kayan mang cả sơ ri vòng đồng nặng hơn chục ký trên người nhưng vẫn thoải mái, nụ cười tươi tắn, phong thái duyên dáng và thân thiện. Có lẽ vì vậy mà phụ nữ Kayan thường trẻ hơn tuổi. Một số cô trông như mười tám đôi mươi nhưng thực tế đã thuộc thế hệ 8X, chồng con đuề huề.

Huyền thoại về chiếc cổ dài

Trả lời câu hỏi của chúng tôi về nguồn gốc chiếc cổ dài, chồng của cô gái 22 tuổi với chiếc cổ dài 22cm tên là Ma Lou nói: Tục lệ của bộ tộc bao đời nay qui định rồi, phụ nữ là người quan trọng nhất trong gia đình, là con cháu của thần rồng nên phải giữ tập tục đeo vòng để cổ dài ra cho giống cổ rồng nhằm tỏ lòng tri ân tổ tông.

Ngày nay người Kayan có quyền lựa chọn có đeo vòng cổ hay không. Tuy nhiên, ở bản Tong Luang, đa số phụ nữ Kayan vẫn đeo những vòng đồng sáng choang ở cổ, chân và tay. Nhiều người thổ lộ đeo vòng vì thấy đẹp, vì đó là bản sắc của bộ tộc, mặt khác đó là yếu tố sống còn của khu du lịch. Hình ảnh các cô gái Kayan xinh đẹp với chiếc cổ dài dị thường đã được quảng bá rộng rãi, trở thành một trong những biểu tượng du lịch ở miền Bắc Thái Lan, thu rút rất đông những người hiếu kỳ đến các bản làng để tham quan, giao lưu.

Các phụ lão thì kể truyền thuyết: Ngày xưa, một tộc trưởng Kayan được báo mộng sẽ có con hổ xuất hiện, tấn công các cô gái nhỏ sinh vào ngày thứ tư. Vì con gái của tộc trưởng cũng sinh vào ngày này nên khi tỉnh dậy, ông ra lệnh cho tất cả các bé sinh cùng ngày với con mình phải đeo bộ vòng cổ để tránh bị hổ tấn công. Hổ thấy các vòng đồng sáng lóng lánh thì sợ không dám đến gần hoặc có đến nơi thì không cắn vào cổ.

Trước đây chỉ có những cô gái sinh vào ngày thứ tư, lúc trăng tròn mới có quyền đeo vòng cổ. Những chiếc vòng này luôn ôm thít lấy cổ và theo họ xuống mồ nên ngay cả người chồng cũng không bao giờ nhìn thấy làn da thật trên cổ vợ mình. Người nào đã đeo vòng cổ mà tự tháo ra là mang tội nặng. Thế nhưng nếu phản bội chồng sẽ bị bộ tộc phạt tháo vòng và bị trục xuất ra khỏi làng, sống trong cô đơn và bị ghẻ lạnh đến lúc chết...

Kim Anh