Đền Nguyên Phi Ỷ Lan: Kiến Trúc Cổ độc đáo Thời Nhà Lý

Có thể bạn quan tâm

Thứ hai, 29/12/2025 10:20 (GMT+7)

Kinh tế xanh
Phát triển bền vững
[email protected]
0937 68 8419

Tiêu điểm
- Sự kiện
- Bình luận
Môi trường xanh
- Tài nguyên
- Môi trường
- Khí hậu
- Phòng chống thiên tai
Kinh tế xanh
- Tài chính xanh
- Đầu tư xanh
- Xu hướng xanh
Phát triển bền vững
- Dự án môi trường
- Nghiên cứu - Ứng dụng
- Luật chống phá rừng
- Thường thức Kinh tế tuần hoàn
Bất động sản xanh
Chính sách Môi trường
- Hỏi đáp chính sách
- Văn bản mới
- Bảo vệ môi trường
Đối thoại
Việt Nam xanh
Sản phẩm xanh
- Các tiêu chuẩn xanh - bền vững
- Tiêu dùng bền vững
KTMT và Công luận
- VIASEE
- Cải chính
Kết nối xanh
- Cần biết
- Khởi nghiệp
- Môi trường Y tế - Học đường
- Thể thao vì cộng đồng
- Doanh nghiệp tiên phong
Media
- Video
- Photo
- Infographic
- Longform

Tiêu điểm
Sự kiện
Bình luận

Môi trường xanh
Tài nguyên
Môi trường
Khí hậu
Phòng chống thiên tai

Kinh tế xanh
Tài chính xanh
Đầu tư xanh
Xu hướng xanh

Phát triển bền vững
Dự án môi trường
Nghiên cứu - Ứng dụng
Luật chống phá rừng
Thường thức Kinh tế tuần hoàn

Bất động sản xanh

Chính sách Môi trường
Hỏi đáp chính sách
Văn bản mới
Bảo vệ môi trường

Đối thoại

Việt Nam xanh

Sản phẩm xanh
Các tiêu chuẩn xanh - bền vững
Tiêu dùng bền vững

KTMT và Công luận
VIASEE
Cải chính

Kết nối xanh
Cần biết
Khởi nghiệp
Môi trường Y tế - Học đường
Thể thao vì cộng đồng
Doanh nghiệp tiên phong

Media
Video
Photo
Infographic
Longform

Tạp chí in

Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới
Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KTXH vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi
Bão Koto - Bão số 15
Đại hội Trung ương Hội Kinh tế môi trường Việt Nam lần thứ VI
ĐÓNG GÓP Ý KIẾN VÀO CÁC VĂN KIỆN TRÌNH ĐẠI HỘI LẦN THỨ XIV CỦA ĐẢNG

Kết nối xanh

Thứ ba, 18/06/2019 06:00 (GMT+7)Đền Nguyên Phi Ỷ Lan: Kiến trúc cổ độc đáo thời nhà Lý

Theo dõi KTMT trên

Đền thờ Quốc mẫu Nguyên Phi Ỷ Lan hay còn gọi là chùa Bà Tấm tọa lạc tại xã Dương Xá (huyện Gia Lâm, Hà Nội). Đây là ngôi đền nổi tiếng được xây từ thời nhà Lý, gắn liền với tên tuổi và cuộc đời của Hoàng thái hậu Ỷ Lan - người phụ nữ tài sắc, có công sinh hạ vua Lý Nhân Tông.

Đền Nguyên Phi Ỷ Lan: Kiến trúc cổ độc đáo thời nhà Lý - Ảnh 1

Khu di tích đền thờ Nguyên Phi Ỷ Lan hay còn gọi là chùa Bà Tấm.

Đền Nguyên Phi Ỷ Lan nằm bên quốc lộ 5 (thuộc địa phận xã Dương Xá, huyện Gia Lâm), cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 18km. Toàn bộ quần thể di tích, gồm: chùa, đền, điện, sơn trang nằm trong khuôn viên rộng khoảng 3ha có sân, nhà thủy đình, cây xanh các loại.

Theo chính sử, Ỷ Lan tên thật là Lê Thị Yến (1044 - 1117), cũng có sách ghi bà là Lê Thị Yến Loan hay Lê Thị Khiết. Bà xuất thân trong một gia đình nông dân nghèo thuộc phủ Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh, nay thuộc xã Dương Xá, Gia Lâm, Hà Nội.

Bà vốn là một thôn nữ, làm ruộng, trồng dâu, nuôi tằm. Năm 1063, qua một lần về viếng thăm chùa Dâu ở Thuận Thành, vua Lý Thánh Tông có cảm tình với Thị Yến và đón vào cung, được phong là Nguyên Phi Ỷ Lan rồi Thái hậu Linh Nhân.

Bà đã góp phần cai quản việc nước, thu phục nhân tâm, tạo điều kiện giúp vua đánh thắng giặc Chiêm Thành năm 1069. Đến năm 1072, Lý Thánh Tông qua đời, Càn Đức lên ngôi vua mới có 7 tuổi (vua Lý Nhân Tông), bà buông rèm điều khiển việc nước, cùng Lý Đạo Thành, Lý Thường Kiệt tổ chức đánh thắng giặc Tống xâm lược vào năm 1076.

Sử cũ chép rằng, năm Quý Mão 1063, Lý Thánh Tông đã 40 tuổi mà chưa có con trai. Vua đi cầu tự nhiều nơi nhưng không thành. Một sáng mùa xuân, vua về viếng thăm chùa Dâu (tổng Dương Quang, phủ Thuận Thành), dân làng mở hội nghênh giá.

Vua ngự giá đến trang Thổ Lỗi, sau này đổi là Siêu Loại (xã Dương Xá, huyện Gia Lâm, Hà Nội ngày nay), thấy thần dân đang sụp lạy, duy có một thôn nữ xinh đẹp vẫn điềm nhiên hái dâu bên cạnh gốc lan. Lý Thánh Tông lấy làm lạ, cho người gạn hỏi. Người con gái đối đáp thông minh, cử chỉ đoan trang, dịu dàng đó chính là Yến Loan.

Vua truyền lệnh tuyển cô gái ấy vào cung, phong Yến Loan là Ỷ Lan phu nhân, có ý nghĩa đứng dựa cây lan. Trong cung, Ỷ Lan không lấy việc trau chuốt nhan sắc, mong chiếm được tình yêu của vua mà quan tâm đến mọi công việc trong triều đình. Bà khổ công học hỏi, miệt mài đọc sách. Chỉ trong một thời gian ngắn, mọi người đều kinh ngạc trước sự hiểu biết uyên thâm về nhiều mặt của Ỷ Lan.

Đền Nguyên Phi Ỷ Lan: Kiến trúc cổ độc đáo thời nhà Lý - Ảnh 2

Cổng tam quan nhìn từ phía trong có lối kiến trúc độc đáo

Ỷ Lan là người phụ nữ có tài kinh bang tế thế, từng đã 2 lần nhiếp chính trông coi việc nước. Lần thứ nhất là năm Kỷ Dậu 1069, Lý Thánh Tông thân chinh cùng Lý Thường Kiệt mang quân đi đánh giặc phương Nam đã trao quyền nhiếp chính cho bà.

Lần thứ hai vào năm Nhâm Tý 1072, vua Lý Thánh Tông đột ngột qua đời, Hoàng thái tử Lý Càn Đức lên nối ngôi lúc mới 7 tuổi (tức Hoàng đế Lý Nhân Tông), bà được tôn làm Hoàng thái hậu. Triều đình rối ren, Ỷ Lan đã coi triều chính, điều khiển quốc gia, cùng triều thần lãnh đạo quân dân Đại Việt tiến hành cuộc kháng chiến chống Tống thắng lợi.

Đền Nguyên Phi Ỷ Lan: Kiến trúc cổ độc đáo thời nhà Lý - Ảnh 3

Đền chính thờ Quốc mẫu Nguyên Phi Ỷ Lan với lối kiến trúc cổ kính

Là một phụ nữ tài trí, đức độ, lại được triều thần ủng hộ nên Hoàng thái hậu Ỷ Lan đã có những đóng góp tích cực vào cơ nghiệp nhà Lý, chăm lo sản xuất nông nghiệp, mở mang dân trí, quan tâm đến thi cử học hành. Bà ban hành nhiều chính sách tiến bộ như chuộc nô tỳ, tha cung nữ, giảm tô thuế, cấm giết trâu bò….

Qua nhiều lần trung tu, lần lớn nhất là vào năm 1612, nhưng đến nay đền vẫn giữ được nét cổ kính, nguyên sơ với nét kiến trúc mang đậm dấu ấn văn hóa nhà Lý.

Đền Nguyên Phi Ỷ Lan: Kiến trúc cổ độc đáo thời nhà Lý - Ảnh 4

Hồ bán nguyệt ngay sau cổng vào...

Bước vào trong ngôi đền, ngay sau bên trái cánh cổng tam quan là hồ bán nguyệt ẩn dưới bóng cây cổ thụ tạo nên một không gian hài hòa, yên bình.

Đền Nguyên Phi Ỷ Lan: Kiến trúc cổ độc đáo thời nhà Lý - Ảnh 5

Đôi rồng thời Lý phủ phục bên mạn sườn đồi thờ Nguyên Phi Ỷ Lan

Đền Nguyên Phi Ỷ Lan: Kiến trúc cổ độc đáo thời nhà Lý - Ảnh 6

Trên đồi là miếu thờ Nguyên Phi Ỷ Lan

Theo sử sách và truyền thuyết dân gian, chùa Bà Tấm (Linh Nhân Tư Phúc Tự) do chính Linh nhân Hoàng thái hậu Ỷ Lan cho xây dựng và khánh thành vào tháng 3 năm Ất Mùi (1115). Có thể khẳng định, về quy mô và mặt bằng kiến trúc, một di tích nổi tiếng, gắn liền với lịch sử Thăng Long - Hà Nội hơn ngàn năm tuổi.

Đền Nguyên Phi Ỷ Lan: Kiến trúc cổ độc đáo thời nhà Lý - Ảnh 7

Dấu tích nền móng kiến trúc và thành bạc đá của chùa Linh Nhân Tư Phúc thời Lý (năm 1115) được khai quật lần 2 năm 2013 - 2014.

Với những di vật cổ của thời Lý hiện còn đã đưa khu di tích chùa và đền thờ bà Ỷ Lan ở Dương Xá trở thành trung tâm văn hóa nổi bật nhất, quan trọng nhất trong hệ thống di tích tưởng niệm Nguyên Phi Ỷ Lan.

Đền Nguyên Phi Ỷ Lan: Kiến trúc cổ độc đáo thời nhà Lý - Ảnh 8

Giếng Ngọc sau đền

Đền Nguyên Phi Ỷ Lan: Kiến trúc cổ độc đáo thời nhà Lý - Ảnh 9

Vườn tháp...

Nơi đây không chỉ thờ phụng một danh nhân lịch sử văn hóa nổi tiếng của cả nước mà còn là điểm di tích cách mạng rất đáng trân trọng của dân tộc. Trong thời gian tiền khởi nghĩa, đây là nơi được đón các đồng chí Trung ương và Xứ ủy Bắc kỳ như: Hoàng Văn Thụ, Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Hoàng Quốc Việt, Văn Tiến Dũng ... về đây hoạt động.

Đền Nguyên Phi Ỷ Lan: Kiến trúc cổ độc đáo thời nhà Lý - Ảnh 10

Chùa Linh Nhân Tư Phúc mới được xây dựng lại.

Năm 2010, để tưởng nhớ công đức của bà Ỷ Lan, Ban quản lý di tích đền đã tôn trí tượng đài Nguyên Phi Ỷ Lan cao 9,1m, nặng 30 tấn được đúc bằng đồng nguyên chất. Đằng sau có bức phù điêu đá xanh 31.2m. Tượng đặt ở bên trái cửa đền, trên quảng trường rộng lớn, thoáng mát.

Đền Nguyên Phi Ỷ Lan: Kiến trúc cổ độc đáo thời nhà Lý - Ảnh 11

Tượng đài Đức Quốc Mẫu Ỷ Lan.

Hàng năm cứ vào dịp từ 19 đến 21 tháng 2 Âm lịch, du khách thập phương lại hành hương về Dương Xá tham dự lễ hội truyền thống kỷ niệm ngày Nguyên Phi Ỷ Lan đăng quang và ngày 24, 25 tháng 7 Âm lịch, ngày mất của bà.

Nguyễn Luận

Ký ức ngõ Hà Nội
Chùa Nôm, làng Nôm - nơi lưu giữ hồn quê Bắc Bộ

Bạn đang đọc bài viết Đền Nguyên Phi Ỷ Lan: Kiến trúc cổ độc đáo thời nhà Lý. Thông tin phản ánh, liên hệ đường dây nóng : 0937 68 8419 Hoặc email: [email protected]

đền Nguyên Phi Ỷ Lan
chùa Bà Tấm
Quốc Mẫu Nguyên Phi Ỷ Lan
đền Ỷ Lan
Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan

TOP 8 sản phẩm KHCN sẵn sàng phục vụ cộng đồng của Hà Nội năm 2025

Top 8 sản phẩm khoa học công nghệ năm 2025 đến từ các trường đại học tiêu biểu là những sản phẩm đã sẵn sàng kết nối đến cộng đồng, góp phần giải những bài toán cho Hà Nội và cả nước.

Palmania đồng hành cùng đồng bào Khmer

Palmania góp phần phát triển bền vững, lan tỏa giá trị nông thôn mới ở An Giang.

HTX Sâm núi Dành Đức Hạnh – Gìn giữ dược liệu quý

HTX Đức Hạnh bảo tồn sâm núi Dành, tạo sinh kế bền vững cho nông thôn mới.

Giải Thể dục Thể thao ngành Giáo dục phường 2 Bảo Lộc lần thứ I chính thức khởi tranh

Ngày 27/12, tại trường THCS Quang Trung, UBND Phường 2 Bảo Lộc đã tổ chức khai mạc Giải thể dục thể thao ngành giáo dục lần thứ I trong các cơ sở giáo dục trên địa bàn phường năm học 2025-2026.

Sôi nổi giải đua xe đạp quanh hồ Xuân Hương

Ngày 27/12, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lâm Đồng đã tổ chức Giải đua xe đạp vô địch các Câu lạc bộ tỉnh Lâm Đồng mở rộng năm 2025.

Đắk Lắk: Hỏa hoạn lúc rạng sáng, 4 người trong một gia đình tử vong

Khi mọi người đang chìm trong giấc ngủ, ngọn lửa bất ngờ bùng phát tại một căn nhà trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, khiến 4 người thiệt mạng thương tâm.

Nhiều bất ngờ xuất hiện tại giải đấu của VFF Pickleball Club

Ngày 26/12/2025, tại Trung tâm huấn luyện Liên đoàn bóng đá Việt Nam đã diễn ra giải đấu thường niên của VFF Pickleball Club.

Năm 2026 - Cột mốc bứt phá của bất động sản Nam Hải Phòng

Năm 2026 được xem như cột mốc “đổi pha” của bất động sản Nam Hải Phòng, khi loạt công trình then chốt bắt đầu hoàn thiện và đi vào vận hành.

Thanh Hóa: Yêu cầu cung cấp thông tin giá VLXD kịp thời, đầy đủ, chính xác

UBND tỉnh Thanh Hóa vừa ban hành Văn bản số 22895/UBND-CNXDKH về việc tăng cường, nghiêm túc thực hiện công bố thông tin giá vật liệu xây dựng trên địa bàn tỉnh.

Người dùng Hà Nội nói gì về xe máy điện VinFast sau vòng lái thử ở Vietnam Mobility Show 2025?

Tiêu dùng bền vững - 10:10 sángSau các vòng lái thử tại Vietnam Mobility Show 2025, nhiều khách hàng thừa nhận xe máy điện VinFast vượt xa hình dung ban đầu với khả năng vận hành êm, tăng tốc tốt, dễ điều khiển và chi phí sử dụng thấp.

Hà Nội kêu gọi đầu tư 02 nhà máy xử lý rác tổng công suất 3.000 tấn

Dự án môi trường - 10:08 sángHà Nội kêu gọi đầu tư 2 nhà máy xử lý chất thải với tổng công suất 3.000 tấn/ngày và đẩy nhanh thủ tục mở mới 03 khu xử lý chất thải rắn xây dựng.

Khách hàng Việt: Lái thử một vòng là biết ngay vì sao Limo Green là MPV phổ thông của năm

Tiêu dùng bền vững - 10:03 sángKhu lái thử VinFast tại Triển lãm Vietnam Mobility Show 2025 trở nên sôi động khi hàng nghìn lượt khách xếp hàng trải nghiệm các dòng xe. Đặc biệt, mẫu MPV điện Limo Green trở thành tâm điểm khi thu hút cả khách hàng mua xe gia đình lẫn giới kinh doanh.

Giá xăng dầu hôm nay 29.12: Giá dầu thế giới lao dốc, giảm gần 3%

Tiêu dùng bền vững - 09:44 sángGiá dầu thế giới hôm nay (29/12) tiếp tục lao dốc trước những biến động của thị trường. Theo đó, giá dầu WTI giảm 2,76% và giá dầu Brent giảm 2,57%.

Chất lượng không khí 29.12: Hà Nội trở lại top 5 thành phố ô nhiễm nhất thế giới

Môi trường - 09:31 sángTrong sáng nay, Hà Nội quay trở lại nhóm 5 thành phố ô nhiễm không khí nhất thế giới, cho thấy chất lượng không khí tiếp tục chịu áp lực lớn từ nhiều nguồn phát thải trong đô thị.

Giá tiêu hôm nay 29.12 áp sát mốc 151.000 đồng/kg

Sản phẩm xanh - 08:54 sángGiá tiêu hôm nay 29.12 tại các vùng trọng điểm đồng loạt nhích nhẹ, giao dịch phổ biến quanh mốc 150.000 đồng/kg nhờ lực đẩy từ các đơn hàng xuất khẩu đi Trung Quốc.

Giá cà phê hôm nay 29.12: Tiến sát mốc 100.000 đồng/kg

Sản phẩm xanh - 08:44 sángHôm nay 29.12 khởi đầu khá tốt khi giá nội địa bình quân ở mức 98.100 đồng/kg; Robusta 3.858 USD/tấn còn Arabica 7.720 USD/tấn cùng kỳ hạn giao tháng 3.2026.

Giá vàng hôm nay 29.12: Vàng nhẫn "nóng" hơn vàng miếng, SJC sát mốc 160 triệu đồng

Tài chính xanh - 08:39 sángTrong khi vàng miếng SJC "dậm chân" tại đỉnh 159,7 triệu đồng/lượng, thì vàng nhẫn tròn trơn tại một số thương hiệu lớn đã vọt lên 159,9 triệu đồng/lượng, đắt hơn cả vàng miếng và chỉ còn cách mốc lịch sử 160 triệu đúng 100.000 đồng.

Bổ sung hơn 2.500 tỷ đồng từ ngân sách trung ương để tặng quà nhân dân

Sự kiện - 08:35 sángChính phủ quyết định bổ sung hơn 2.513 tỷ đồng từ ngân sách trung ương cho địa phương để tặng quà nhân dịp chào mừng Đại hội Đảng XIV và Tết Nguyên đán Bính Ngọ 2026.

Giá heo hơi hôm nay 29.12: Thị trường chững lại trên cả nước

Sản phẩm xanh - 06:58 sángGiá heo hơi hôm nay 29.12 ghi nhận diễn biến chững lại trên phạm vi cả nước sau nhiều phiên biến động. Thị trường miền Trung duy trì trạng thái ổn định không có biến động mới, giảm nhẹ tại một số địa phương thuộc khu vực miền Bắc và miền Nam.

Đảng, Nhà nước tặng quà nhân dịp Đại hội Đảng 14 và Tết Nguyên đán

Sự kiện - 06:45 sángChính phủ quy định nhiều đối tượng thuộc diện được nhận quà tặng của Đảng, Nhà nước nhân dịp chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng và Tết Nguyên đán Bính Ngọ năm 2026.

Tỷ giá USD hôm nay 29.12: Giá USD ngân hàng, tự do cùng tăng

Tài chính xanh - 06:25 sángTỷ giá USD hôm nay ngày 29.12 tiếp tục được theo dõi sát khi thị trường trong nước có nhiều điều chỉnh. Tỷ giá trung tâm duy trì ổn định, trong khi USD tại ngân hàng thương mại và thị trường tự do nhích lên so với phiên trước.

Giá lúa gạo hôm nay 29.12: Gạo nguyên liệu nhích nhẹ

Tiêu dùng bền vững - 06:24 sángGiá lúa gạo hôm nay 29.12 ghi nhận tại nhiều địa phương giao dịch chậm, nguồn cuối vụ hạn chế nhưng giá nhìn chung ổn định. Một số loại gạo nguyên liệu nhích nhẹ, thị trường trong nước và xuất khẩu ít biến động.

Sự kiện nổi bật của Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam năm 2025

VIASEE - 05:45 sángThành công nổi bật của Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam năm 2025 đánh dấu bằng việc đã tổ chức thành công Đại hội của Hội lần thứ VI nhiệm kỳ 2025-2030 và nhiều kết quả khác đáng ghi nhận.

TOP 8 sản phẩm KHCN sẵn sàng phục vụ cộng đồng của Hà Nội năm 2025

Cần biết - 28/12 21:25Top 8 sản phẩm khoa học công nghệ năm 2025 đến từ các trường đại học tiêu biểu là những sản phẩm đã sẵn sàng kết nối đến cộng đồng, góp phần giải những bài toán cho Hà Nội và cả nước.