Đền Tranh (Hải Dương) - Nguồn Gốc, Lễ Hội Và Cách Chọn đồ Dâng Lễ

Đền Tranh hay còn có tên gọi khác là đền Quan Lớn Tuần Tranh là một ngôi đền lập tại bên sông Tranh, nay thuộc xã Đồng Tâm, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. Ngôi đền này thờ phụng Quan Lớn Đệ Ngũ (Quan Lớn Tuần Tranh) do địa điểm này chính là quê hương của ông cũng như là nơi ông đã hiển tích. Bên cạnh đó, đền Tranh còn thờ phụng nhiều ban thờ các vị thần anh linh Tứ Phủ.

NỘI DUNG

Thông tin về Quan Lớn Tuần Tranh 

*Sắc phong: Đệ ngũ tôn quan thượng đẳng tối linh thần – Đệ ngũ Tuần Tranh

Thần tích về Quan Lớn Tuần Tranh

Quan Lớn Tuần Tranh là vị Tôn Quan thứ năm trong Ngũ Vị Tôn Quan sau hàng Tam Tòa Thánh Mẫu. Quan Tuần Tranh có nhiệm vụ giám sát nhân gian. Ngài được Ngọc Hoàng ban cho quyền thống lĩnh thiên địa binh, thay quyền tam tứ phủ đại diện cho con người, thu chấp kim ngân tài mã, giải oan nghiệp sớ cho trần gian. Ngài là vị tướng tài ba danh tiếng lẫy lừng, nắm quyền trấn giữ miền duyên hải sông Tranh và được nhân dân tôn kính phụng thờ nghiêm cẩn. 

Xem thêm: Vị trí Quan Lớn Tuần Tranh ở đâu trong hệ thống Tứ Phủ? Ngũ Vị Tôn Quan gồm những ai?

Thần tích về Ngài phần lớn xoay quanh các sự kiện ông sống vào thời Vua Hùng thứ 18. Theo đó, Quan Tuần Tranh là 1 trong 10 tướng tài đã có công cùng Phạm Vĩnh (Vua Cha Bát Hải) lập lên chiến thắng đánh đuổi quân xâm lược trong thần tích đền Đồng Bằng. 

Ngoài ra, còn có một truyền thuyết về Quan Lớn Đệ Ngũ như sau: Ông giáng trần là con trai thứ 5 của một gia đình có truyền thống lái đò trên sông Vĩnh (nay thuộc tỉnh Hải Dương) vào thời Vua Hùng thứ 18. Trước đó, phụ thân phụ mẫu Ngài tuổi tác đã cao mà chưa có con nối dõi. Một lần, ông bà nhặt được một bào thiêng trong ổ trứng rắn liền mang về nhà. Sau 9 mùa trăng, 9 con rắn ra đời, lớn dần lên. Năm ấy, đất nước có giặc, vua Hùng phải lập đàn khấn cầu các Thần linh giúp sức, lại sai sứ giả đi chiêu tập hiền tài huấn luyện binh nhung. Nghe tiếng loa truyền, 9 rắn hóa thành 9 chàng trai, cùng vào yết kiến nhà vua xin tham gia tiễu trừ quân giặc. 9 anh em nhất hô bách ứng kéo theo cả thuồng luồng, thủy quái ra trận khiến quân giặc khiếp sợ, đất nước trở lại yên bình. Vua Hùng truyền lệnh phong họ là 9 ông Hoàng. Ngày 22/8 năm Bính Dần, bỗng một hào quang chói lòa xuất hiện và 9 chàng trai lại hóa thành 9 con rắn trở về dòng sông Tam Kỳ. Nhân dân vùng này đã lập 9 ngôi đền thờ họ ở dọc 2 bờ sông từ bến đò Tranh tới tận cửa biển Diêm Điền và đền Đồng Bằng là nơi thờ người cha chèo đò thuở ấy, với duệ hiệu Trấn Tam Kỳ giang linh ứng, Vĩnh Công Đại Vương, Bát Hải Động Đình gọi nôm là Vua Cha Bát Hải. Ông là vị tướng quân tài ba kiêm lĩnh thủy bộ, được giao quyền trấn giữ miền duyên hải sông Tranh. Ông đã lập được nhiều công lao to lớn nên được sắc phong Công hầu. 

Xem thêm: Tổng hợp ngày tiệc Tứ Phủ 12 tháng trong năm đầy đủ và chi tiết

Hầu giá Quan Lớn Tuần Tranh

Tuy được thỉnh cuối cùng trong hàng Ngũ Vị Tôn Ông, Quan Tuần Tranh luôn giáng ngự đồng trong các buổi lễ Mẫu – Tam tứ phủ. Khi ngự về đồng, ông mặc áo màu lam thêu rồng, hổ phù, mạng, nét, đai cùng màu áo. Ngài làm lễ tấu hương, khai quang, chứng sớ tán đài và múa thanh long đao (bên cán đao thắt bông hoa bằng khăn đỏ hoặc hồng). ngự tửu thuốc, nghe văn, chứng lễ, phán truyền,..

Tại các đại đàn mở phủ hay lễ tiệc, sau khi thỉnh các quan lớn về đều phải đợi đến giá Quan Đệ Ngũ Tuần Tranh về chứng một lần hết các đàn mã sớ trạng rồi mới đem đi hóa.

Xem thêm: Hầu giá Quan Lớn Đệ Tam có điểm gì đặc biệt?

Nguồn gốc và lịch sử tôn tạo của đền Tranh – nơi thờ chính Quan Lớn Tuần Tranh

Thời Trần, người dân bản địa đã lập ra một ngôi miếu nhỏ thờ vị thủy thần cai quản khúc sông nằm tại vùng ngã ba sông Tranh giao với sông Luộc. Ngôi miếu này thường bị tác động của thủy triều và dòng nước xoáy do xói lở đất. Sau này, vào năm 1935 người dân xây dựng một đền thờ mới tại làng Tranh Xuyên (nay thuộc thị trấn Ninh Giang) và giữ nguyên tên gọi là Đền Tranh.

Xem thêm: Đền Cô Bé Chí Mìu – Địa điểm nổi tiếng cầu lộc buôn bán, người làm ăn không thể không biết

Vào thập kỷ 40 của thế kỷ XX, đền Tranh được tôn tạo với quy mô khá lớn, kiến trúc theo kiểu Trùng thiềm điệp ốc với những cung và gian thờ khác nhau. Nhưng vào năm 1946, khi thực hiện tiêu thổ kháng chiến thì nhiều hạng mục ngôi đền bị tháo gỡ, chỉ để lại cung cấm làm nơi thờ tự.

Năm 1954, đền Tranh được phục dựng lại để đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của nhân dân.

Năm 1966, ba gian hậu cung của đền được chuyển về phía bắc của thị trấn Ninh Giang, cách đền cũ khoảng 300m. Nơi này nay thuộc địa phận thôn Tranh Xuyên, xã Đồng Tâm, huyện Ninh Giang. Năm 1996, đền được xây dựng thêm 7 gian tiền tế. Sau 3 năm, đền tiếp tục khởi công xây dựng nhà trung từ. Và vào năm 2004, đền đã hoàn thành việc xây dựng nghi môn và tòa hậu cung. Năm 2006, nhân dân đã hoàn thiện việc xây dựng đông vu và nhà hóa sớ cho đền Tranh..

Qua nhiều lần chuyển dời cùng nhiều lần trùng tu tôn tạo, đền Tranh hiện nay là công trình lớn và là địa điểm tâm linh linh thiêng của nhân dân xứ Hải Dương nói riêng và khách hành hương cả nước nói chung. Ngôi đền cổ đã chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử, là nơi tập trung phong phú về tín ngưỡng dân gian và tích hợp được nét đẹp của văn hóa Việt. Căn cứ vào hệ thống bia ký tại đền cho biết, vào năm 1852 tức năm Tự Đức thứ 5, đền đã có nhiều người công đức để tôn tạo. Hiện nay, ngôi đền còn được biết đến là đền Tranh Ninh Giang, đền Ninh Giang hay đền Quan Tuần Tranh.

Kiến trúc đền Tranh hiện nay

Đền Tranh là một công trình làm nổi bật diện mạo thị trấn Ninh Giang, cũng là ngôi đền uy nghi biểu tượng cho vùng Tây Bắc. Ngay sát bên cạnh đền Tranh là chùa Tranh, ngăn cách với đền bởi một hồ nước. Ngôi chùa này vô cùng rộng lớn với 100 gian chạy dài thẳng tắp, được xây dựng từ năm 2012.

 

Đền Tranh thờ thần và đặt trong khám và đây đó trên xà trên khung cửa được gắn những thanh xà và bạch xà, ban đêm được ánh điện soi sang lấp lánh cửa đồ thờ, hương án làm tăng thêm vẻ uy nghi vốn có của nơi thờ tự.

Đền hiện nay gồm những ban thờ với vị trí như sau:

Trong đền chính gồm 3 gian và cung cấm. Gian ngoài cùng là Ban thờ Trần Triều và ban thờ Sơn Trang. Gian giữa thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế. Gian trong thờ Phật, Mẫu Địa bên phải, ở giữa là ban thờ Quan Lớn Tuần Tranh và bên trái là ban thờ Tứ Vị Quan Lớn. Trong cùng là cung cấm và phía sau đền chính là động thờ Mẫu. Bên ngoài có khuôn viên khá rộng để du khách đến đền sắp lễ.

Một số hình ảnh mới nhất về ban thờ tại đền chính:

 

 

 

Một số hình ảnh mới nhất trong động thờ Mẫu tại đền Tranh:

 

 

Dâng lễ đền Tranh như nào cho đúng?

Đền Tranh là nơi tập trung và phong phú nhất về tín ngưỡng dân gian mà điển hình là nhân vật huyền thoại Quan Lớn Tuần Tranh. Ngoài ra, đây còn là địa điểm tâm linh thờ phụng rất nhiều vị thần linh Tứ Phủ anh linh, Phật. Bởi vậy, cứ vào ngày lễ hội của đền, khách hành hương lại đổ về nơi đây, mang theo hương hoa lễ vật thành kính dâng lên các Ngài, trước là để bày tỏ công ơn, sau là cầu mong các Ngài ban cho phước lành, bình an, mọi việc thuận buồm xuôi gió.

Xem thêm: Hướng dẫn cách chọn đồ lễ và cách dâng lễ Tứ Phủ – Thần Tài – Gia Tiên – Phật giáo

Hiện nay, ngoài những lễ vật thông thường như xôi, gà, bánh trái thì rất nhiều quý khách hàng đã đặt oản Nghệ Thuật làm vật phẩm dâng lễ khi hành hương tới đền Tranh. Không chỉ là thứ bánh tâm linh của dân tộc mà bánh oản còn được thiết kế tượng trưng như núi lộc vô cùng ý nghĩa.

Quanh oản dâng lên các vị thần linh thường được đặc trưng bởi những màu sắc khác nhau. Tại đền Tranh, oản lễ Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh sẽ mang màu xanh lam. Bởi khi về ngự đồng, Quan thường mặc áo màu này. Những quanh oản đặc biệt như vậy cần được nghệ nhân nghiên cứu kỹ về tín ngưỡng. Với sự phát triển của xã hội, những quanh oản lễ dâng quan Tuần Tranh đã được các nghệ nhân thiết kế, tạo hình thẩm mỹ, sang trọng như những mẫu oản tại Oản Cô Tâm.

 

Quý khách có thể tham khảo các mẫu oản lễ tại: Oản cô Tâm – Chuyên về oản lễ Tài Lộc dâng lễ Tứ Phủ.

Oản Tài Lộc là dòng sản phẩm oản được Oản Cô Tâm đầu tư nghiên cứu, sáng tạo về thiết kế sao cho đẹp mắt nhất lại vừa phù hợp với văn hóa tâm linh thờ cúng linh thiêng của người Việt. Do đó, khách hàng hoàn toàn an tâm về chất lượng và thẩm mỹ sản phẩm.

Lễ hội đền Tranh

Đền Tranh được truyền tụng là nơi linh ứng, cầu gì được nấy. Tiếng lành đồn xa, cứ vào ngày hội của đền, du khách thập phương lại đổ về đây. Hội tháng 2 âm lịch, hội đã được tổ chức từ ngày 10-20, trong đó hội chính là vào 14/2 âm lịch – ngày sinh của quan lớn Tuần Tranh. Hội tháng 5 âm lịch, từ ngày 20-26 và hội chính vào 25/5 âm lịch – ngày hoá của Đức thánh. Lễ hội đền Tranh Hải Dương có quy mô rộng lớn và là một trong những hội lớn của Hải Dương. Không chỉ trong những ngày hội (thường kéo dài tới 7 ngày) mà những ngày thường cũng không ít khách đến lễ và không thể thiếu tiết mục hát chầu văn.

Xem thêm: Hệ thống chi tiết ngày tiệc Tứ Phủ 12 tháng đầy đủ nhất.

Vị trí đền Tranh và lộ trình di chuyển

Chúng tôi xin cung cấp một số thông tin về lộ trình di chuyển từ Hà Nội tới đền Tranh (Hải Dương) để quý khách tham khảo

Lộ trình di chuyển bằng phương tiện cá nhân 

Nếu quý khách đi bằng ô tô, thì từ nội thành Hà Nội, quý khách đi hướng Cầu Chương Dương – rẽ phải vào Long Biên – Xuân Quan/ĐT 378 – QL1A – ĐCT Hà Nội – Hải Phòng – hướng về TP. Hải Dương/QL 38B –  QL37 – rẽ vào đường Thanh Niên – đường Khúc Thừa Dụ/QL37 – Đền Quan Lớn Tuần Tranh. Thời gian di chuyển dự kiến là 1h30’ với quãng đường khoảng 80km.

Nếu quý khách đi bằng xe máy, con đường nhanh và tối ưu nhất là Cầu Chương Dương – rẽ phải vào Long Biên – Xuân Quan/ĐT 378 – đường Cổ Linh – Thạch Bàn – ĐCT Hà Nội – Bắc Giang/QL5 – QL 38B – ĐT 20A/ĐT 392 – đường Khúc Thừa Dụ/QL37 – Đền Quan Lớn Tuần Tranh. Thời gian di chuyển dự kiến là 1h45’ với quãng đường là 74km. 

Di chuyển bằng phương tiện công cộng – xe khách 

Do đền chỉ cách Hà Nội khoảng 80km, quý khách có thể đi xe khách tại các bến xe Gia Lâm, Giáp Bát hoặc thuê xe đưa đón đến tận nơi bằng lộ trình di chuyển như trên rất tiện lợi và tiết kiệm. Thời gian di chuyển dự kiến 1h30.

Bản văn Quan Tuần Tranh

 Đệ tử con khấu đầu cung thủ

Tiến văn chầu đệ ngũ tuần tranh,

Uy gia lẫm liệt tung hoành

Trừ tà sát quỷ lên danh tướng tài.

Việt sử chép Hùng triều thập bát

Cảnh địa linh Bạch Hạc Phong Châu,

Dựng nền xã tắc dài lâu

Nhớ ơn tiên tổ đời sau giữ gìn.

Vừa gặp hội bể yên sóng lặng

Triệu bách thần gia tặng phong công,

Quan Tuần Tranh lẫm liệt oai hùng

Cứu dân hộ quốc nên công hàng đầu.

Giảo Long hầu khâm ban sắc tứ

Trấn Ninh Giang thuỷ bộ chư danh,

Bao phen đắp luỹ xây thành

Khắp miền duyên hải sông Tranh nức lòng.

Sông Tranh ơi hỡi sông Tranh

Non nước còn ghi trận tung hoành,

Lẫm liệt oai hùng gương tráng sĩ

Ngàn thu ghi nhớ dấu oai linh.

Ai về qua bến sông Tranh

Nhớ người tráng sĩ tài danh tuyệt vời.

Dẫu rằng nước chảy hoa trôi

Sông Tranh dù cạn, ơn người còn ghi.

Loa đồng hỏi nước sông Tranh,

Long đao cứu nước, anh hùng là ai?

Sông Tranh đáp tiếng trả lời,

Có Quan đệ ngũ, chính người Ninh Giang.

Tài cung kiếm sánh cùng võ tử

Đức kinh luân ví tựa Trương Tô

Phong lưu mã thượng giang hồ

Cung cầm dưới nguyệt con đò trên sông.

Chí đã quyết ngoài vòng cương toả

Hay đâu là duyên nợ ba sinh,

Buồng xuân thiếu bạn chung tình

Thoả lòng tráng sĩ tài anh phỉ nguyền.

Thề non nước nên duyên kì ngộ

Bỗng đâu ngờ mắc nợ oan khiên,

Tin đâu khẩn cấp ban truyền

Quan quân tầm nã khắp miền sông tranh.

Có ngờ đâu đất trời thay đổi

Người anh hùng cổ nặng xiềng gông,

Ngài bị bắt giam ở chốn Kỳ Cùng

Quan oan vì tuyết nguyệt, bởi lòng ái ân.

Trước cung điện, triều đình tra xét,

Bắt long hầu chuyển khắp mọi nơi.

Ngài oan vì ong bướm lả lơi,

Chiết hoa, đoạt phụ tội trời không dung.

Lệnh viễn xứ sơn cùng, thuỷ kiệt,

Nỗi oan này thấu tỏ hỡi cao minh.

Hoàng bào đã nhuộm chàm xanh

Tấm thân đành nhục vinh lẽ thường.

Đường thiên lý quan san bỡ ngỡ

Hỏi trăng già có tỏ cho ai,

Hỏi trăng hỏi gió hỏi trời

Hỏi rằng nguyệt lão trêu người vì đâu.

Hỏi cây cỏ sao mưa dầu nắng dãi,

Vẫn vươn mình há ngại phong ba.

Cỏ cây ơi có thấu tỏ lòng ta,

Sơn cùng thuỷ kiệt sương sa lạnh lùng.

Thà thác vinh còn hơn sống nhục,

Sông Kỳ Cùng tắm ngọc Côn Sơn

Kiệt Cùng hiu hắt trăng non

Sông Cùng trong đục nước tuôn đôi dòng

Ngẫm cảnh vật lòng đau như cắt

Nợ trần hoàn quyết dứt cho xong,

Lòng riêng đã quyết với lòng

Mượn dây oan nghiệt cho xong tội trời..

Rừng hoa cỏ thương người đã khuất

Bỗng đùng đùng gió giật mưa sa,

Nỗi oan chuyển động đất trời

Dây oan kia biến thành đôi bạch xà.

Đất Ninh Giang tìm nhà có phúc

Thử lòng người trong lúc lánh thân,

Tháng hai vừa tiết trung tuần

Thử lòng ông lão mộng thần ứng ngay.

Tỉnh giấc mộng mới hay sự lạ

Đôi bạch xà tựa cửa hai bên

Long xà kì dị thảo hiền

Từ khi xuất hiện vui thêm cửa nhà.

Ba tháng sau đàn gà đã hết

Thương rắn hiền không biết lo sao

Khó Khăn âu cũng tính liều

Ông bà nông lão sớm chiều đông tây.

Bỗng một buổi tai bay hoạ rủi

Hai ông bà mắc tội cửa công

Lệnh nghiêm sấm sét đùng đùng

Tậu gà nuôi rắn không dung tội này.

Lệ nuốt lệ đắng cay xiết kể

Thương rắn thần tựa thể thương con

Khấu đầu tạ trước công môn

Xin đem đôi rắn thả luôn giữa dòng.

Cơn phong vũ ầm ầm nổi dậy

Sóng bạc đầu nước xoáy mênh mông

Long xà thoát xuống thuỷ cung

Nước rẽ đôi dòng cuồn cuộn chứa chan.

Khắp duyên hải sấm ran từ đấy

Bóng long hầu nổi dậy nơi nơi

những phường bán nước hại nòi

Gian tà quỷ quyệt tội trời không tha.

Dìm đáy nước về toà thuỷ tộc

Tội gia hình bõ lúc sai ngoa

Lẽ thường tội báo oan gia

Hại nhân nhân hại sự đà không sai.

Nước Văn Lang vào đời Thục Phán,

Giặc Triệu Đà có ý xâm lăng,

Triều đình ra lệnh tiến binh,

Thuyền bè qua bên sông Tranh rợp trời.

Bỗng nổi trận phong lôi bão táp

Ba quân đều sợ hãi khiếp kinh

Hỏi ra mới biết sự tình

Thiết bày hương án lễ trình bên sông.

Mời trưởng lão trong vùng thôn xóm

Khấn vừa xong gió lặng sóng yên

Uy linh sự đã hiển nhiên

Lệnh truyền dân xã lập đèn bên sông.

Công hộ quốc gia phong thượng đẳng,

Tước phong hầu truy tặng Đại vương,

Bảng vàng thánh thọ vô cương

Hiếu trung tiết nghĩa đôi đường vẹn hai.

Gương anh hùng muôn đời soi tỏ,

Đất Văn Lang thiên cổ anh linh,

Bao phen đắp luỹ xây thành,

Khắp miền duyên hải, sông Tranh nức lòng.