Di Tích Cách Mạng – Nhà Và Hầm D67

Trong khu Di sản thế giới Hoàng thành Thăng Long ngoài những dấu tích cung điện xuất lộ dưới lòng đất qua các đợt khai quật khảo cổ học, những di tích thời Lê và thời Nguyễn hiện còn trên mặt đất như Đoan Môn, thềm rồng Điện Kính Thiên, Hậu Lâu, Cửa Bắc, Cột cờ… còn có một số di tích cách mạng như Nhà và hầm D67, hầm chỉ huy Cục tác chiến… Đây là những di tích có đóng góp vào sự thắng lợi của dân tộc ta trong hai cuộc chiến tranh chống Pháp và chống Mỹ.

Nhà và hầm D67 được xây dựng ở phía Bắc nền Điện Kính Thiên, còn được gọi là Tổng hành dinh (nơi làm việc của Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương, Bộ Tổng Tư lệnh và các cơ quan của Bộ Quốc phòng: Bộ Tổng Tham mưu, Tổng cục Chính trị, Tổng cục Kỹ thuật, Tổng cục Hậu cần…); là trung tâm đầu não, nơi đề ra những chủ trương, những quyết định, kế hoạch chiến lược, chỉ thị quan trọng, đúng thời điểm, thời cơ cho quân và dân cả nước tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước nói chung, cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 nói riêng giành thắng lợi.

Di tích nhà hầm D67.

Hầm D67 là công trình quan trọng để Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng làm việc và đôi khi Bộ Chính trị sử dụng làm phòng họp. Hầm D67 có hai đường dẫn xuống từ Nhà D67. Đường hầm rộng 1,2m, có 45 bậc thang bê tông, trát đá granite. Đi sâu xuống 10m là hệ thống văn phòng của Hầm D67 chia làm ba phòng, trong đó:

+ Phòng họp hình chữ nhật toàn khối, nền lát gạch, có một cửa ra vào, kích thước dài: 9,150m; rộng: 3,88m; tường dày: 0,47m bằng bê tông cốt thép.

+ Phòng Trực ban - Thông tin dành cho Ban Thư ký và để máy móc, điện đài, kích thước dài: 3,44m; rộng: 3,88m.

+ Phòng chứa các thiết bị thông hơi lọc độc cung cấp không khí sạch cho người sử dụng khi hệ thống các cửa đóng kín, kích thước dài: 1,97m; rộng: 3,88m.

Toàn bộ hệ thống hầm ngầm đều liên hoàn đường điện máy phát, đầy đủ hệ thống thông tin liên lạc, hậu cần, lương thực… Cửa ra của Hầm dẫn lên Nhà Con Rồng. Công trình có ba lối lên xuống theo bậc cầu thang. Các lối lên xuống đều có hai lớp cửa sắt thép sơn xanh dày 12cm, có nhiều tay nắm và hệ thống gioăng cao su (thường gọi là cửa nặng và cửa nhẹ), các cửa này dùng để chống sóng xung kích của bom đạn nổ dội vào công trình, có thể ngăn nước và khí độc.

Trên nóc công trình là lớp cát đệm và tấm bê tông cốt thép mác cao tăng cường có đủ chiều dày và chiều rộng để khi bom nổ phía trên nóc hay bên cạnh đều không gây tác hại tới công trình. Công trình quốc phòng Hầm D67 có khả năng chống được các loại bom tấn, bom xuyên[1].

Trong phòng họp Quân ủy Trung ương được lắp đặt các thiết bị điện thoại, ghi âm nhằm đảm bảo thông tin liên lạc trong chiến dịch Hồ Chí Minh - Đại thắng mùa Xuân 1975. Đây là nơi các danh tướng cấp cao như Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Đại tướng Văn Tiến Dũng… cùng Bộ Thống soái tối cao đã làm việc trên 7000 ngày đêm lãnh đạo và chỉ đạo quân và dân ta tiến hành cuộc chiến tranh yêu nước vĩ đại nhất trong lịch sử nước nhà.

Tổng hành dinh là nơi truyền đạt các chủ trương, đường lối đến các chiến trường toàn quốc và chiến trường Đông Dương như: Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968, Chiến dịch Đường 9 - Khe Sanh 1968, Chiến dịch Đường 9 - Nam Lào 1971, Cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc 12 ngày đêm năm 1972, thực hiện nghĩa vụ quốc tế đối với Lào và Campuchia, giải phóng biển đảo, Cuộc Tổng tiến công giải phóng miền Nam mùa Xuân năm 1975 thu giang sơn về một mối, thống nhất đất nước.

Những diễn biến của chiến trường, những chỉ đạo cụ thể, sát tình hình của Bộ Chính trị, của Quân ủy Trung ương, của Bộ Tổng Tư lệnh, Bộ Tổng Tham mưu và của Đại tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp, mệnh lệnh cho các đơn vị: “thần tốc, thần tốc hơn nữa, táo bạo, táo bạo hơn nữa, tranh thủ từng giờ, từng phút xốc tới mặt trận, giải phóng miền Nam. Quyết chiến và toàn thắng” cũng được phát ra từ đây. Mệnh lệnh của Đại tướng vừa là tiếng kèn xung trận vừa là kết tinh của một tư duy quân sự thiên tài, qua đó góp phần quan trọng vào ngày toàn thắng 30/4/1975. Một số mốc lịch sử quan trọng trong năm 1975 đã diễn ra tại Hầm D67:

Ngày 30/1, Bộ Chính trị họp mở rộng bàn kế hoạch nắm bắt thời cơ, đẩy mạnh cách mạng miền Nam.

Ngày 24/3, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương họp nhận định thời cơ chiến lược đã đến, ta có điều kiện để hoàn thành sớm quyết tâm giải phóng miền Nam và đề ra chủ trương tập trung nhanh nhất lực lượng, binh khí kĩ thuật.

Ngày 26/3, Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng Tư lệnh họp bàn kế hoạch tiến công Đà Nẵng trong 3 ngày với phương châm táo bạo, bất ngờ, kịp thời, chắc thắng.

Ngày 2/4, sau khi nghe báo cáo về trận Đà Nẵng, Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp đã trực tiếp chỉ thị cho đồng chí Lê Trọng Tấn, ngoài việc truyền đạt mệnh lệnh cho Quân khu V và Bộ Tư lệnh Hải quân, cần tiến công giải phóng các đảo, đặc biệt là quần đảo Trường Sa. Đây là nhiệm vụ rất quan trọng.

Trưa ngày 30/4, tại Tổng hành dinh, các đồng chí Lê Duẩn, Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp và các đồng chí trong Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu đã đón tin giải phóng miền Nam trong niềm hân hoan vô bờ bến, mọi người chạy ùa ra sân “Nhà Con Rồng” ôm chầm lấy nhau, phấn khởi, vừa cười vừa nghẹn ngào, sung sướng, xúc động đến trào nước mắt[2]

Di tích Cách mạng Nhà và Hầm D67 gắn liền với những sự kiện trọng đại của đất nước trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Những di tích cách mạng trong khu Di sản Thế giới Hoàng thành Thăng Long có vai trò xứng đáng trong lịch sử cách mạng Việt Nam, hiện đang được bảo quản, gìn giữ và phát huy tác dụng tốt trong sự nghiệp xây dựng và phát triển truyền thống cách mạng Việt Nam.

Phòng họp, phòng làm việc trong Nhà và hầm D67 và một số hiện vật do các vị tướng lĩnh, các gia đình lão thành cách mạng trao tặng Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội.

Bùi Thị Thu Phương

Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội

[1] Nguyễn Thành Hữu, 2015 Tổng hành dinh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và những sự kiện đáng nhớ, Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Vai trò của cơ quan tổng hành dinh trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975” Trung tâm BTDS TL-HN.

2 Nguyễn Thành Hữu, 2015 Tổng hành dinh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và những sự kiện đáng nhớ, Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Vai trò của cơ quan tổng hành dinh trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975” Trung tâm BTDS TL-HN.