Dịch Thuật: Quả Mai Ba Bảy đương Vừa (3075) ("Truyện Kiều")

QUẢ MAI BA BẢY ĐƯƠNG VỪA (3075)

Bài Biểu hữu mai 標有梅ở phần Thiệu Nam 召南trong Kinh Thi đại ý nói cô gái sợ gả không kịp thì, đã mượn hình ảnh mai rụng để bày tỏ nỗi lòng. Toàn bài có 3 chương, mỗi chương 4 câu.

Biểu hữu mai, Kì thực thất hề. Cầu ngã thứ sĩ, Đãi kì cát hề

Biểu hữu mai, Kì thực tam hề. Cầu ngã thứ sĩ, Đãi kì kim hề

Biểu hữu mai, Khuynh khuông kí chi. Cầu ngã thứ sĩ, Đãi kì vị chi

標有梅, 其實七兮. 求我庶士, 迨其吉兮

標有梅, 其實三兮. 求我庶士, 迨其今兮

標有梅, 頃筐塈之. 求我庶士, 迨其謂之

- Quả mai rụng xuống, trên cây chỉ còn lại bảy phần. Chàng trai có lòng tìm đến em để cưới, nhân ngày tốt mà mang lễ vật tới.

- Quả mai rụng xuống, trên cây chỉ còn lại ba phần. Chàng trai có lòng tìm đến em để cưới, kịp ngày nay chớ chờ đợi nữa.

- Quả mai rụng xuống, nghiêng giỏ mà nhặt lấy. Chàng trai có lòng tìm đến em để cưới, mau đến nói với em chớ có chần chừ.

(“Thi kinh” 詩經 Đài Loan - Trí Dương xuất bản xã ấn hành, 2004)

Quả mai ba bảy đương vừa

Đào non sớm liệu xe tơ kịp thì

(“Truyện Kiều” 3075 – 3076)

Quả mai ba bảy đương vừa: Kinh Thi có câu: “Phiếu hữu mai, kỳ thực thất hề ... kỳ thực tam hề”, nghĩa là “Quả mai rụng mười phần còn bay phần ... còn ba phần”. Mai rụng tức là thời đã muộn nên đi lấy chồng. Câu này nói mai rụng nhưng vẫn còn ba quả, bảy quả, lấy chồng chưa muộn.

(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)

Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, ghi rằng:

Thi: Phiếu hữu mai kỳ thực thất hề, cầu ngã thứ sĩ, đại kỳ cát hề, phiếu hữu mai, kỳ thực tam hề, cầu ngã thứ sĩ, đại kỳ kim hề.

詩: 標有梅其實七兮求我庶士迨其吉兮標有梅其實三兮求我庶士迨其今兮

(Kinh Thi thơ phiếu hữu mai: Quả mai còn bảy trên cây, Xin chàng lo liệu kén ngày cưới em, Bây giờ mai rụng còn ba, xin chàng lo liệu nghi gia chớ chầy)

(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)

Xét: Câu 3075 ở “Truyện Kiều” lấy điển từ bài Biểu hữu mai trong Kinh Thi. Ý nói Thuý Kiều bây giờ lấy chồng vẫn còn kịp thì.

Bản “Tư liệu Truyện Kiều- Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn Tài Cẩn phiên Nôm, câu 3075 là:

Quả mai ba bảy KHI vừa

(Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)

Huỳnh Chương Hưng

Quy Nhơn 04/5/2021