Điện Kiến Trung (Hoàng Thành Huế) – Wikipedia Tiếng Việt

Điện Kiến Trung
Điện Kiến Trung vào thập niên 1920
Điện Kiến Trung
Vị trí địa lý
Vị trí	Hoàng thành Huế
Lịch sử
Xây dựng	1921 - 1923 2019 - 2024 (phục dựng)
Đời vua	Khải Định, Bảo Đại
Phá hủy	1947
Tình trạng	Bị phá hủy hoàn toàn vào năm 1947, sau đó được phục dựng và mở cửa năm 2024.
Chức năng
Chức năng	Nơi ăn ở và làm việc hàng ngày của vua Khải Định, sau đó là tư cung của hoàng gia triều vua Bảo Đại

Điện Kiến Trung (chữ Nho: 建中) là một cung điện của nhà Nguyễn trong Tử Cấm thành (Huế) được vua Khải Định cho xây vào năm 1921-1923 cùng thời gian với việc xây lăng để làm nơi sinh hoạt của vua trong hoàng cung.

Kiến trúc và vị trí

Điện Kiến trung nằm ở điểm cực bắc của trục thần đạo xuyên qua trung tâm Tử Cấm thành. Kiểu thức điện là hợp thể phong cách Âu châu gồm kiến trúc Pháp, kiến trúc Phục hưng của Ý cùng pha thêm kiến trúc cổ truyền Việt Nam. Mặt tiền điện có trang trí những mảnh gốm sứ nhiều màu.

Trước điện là vườn cảnh, có ba cầu thang đắp rồng dẫn lên thềm điện. Tầng chính trổ 13 cửa hiên: gian giữa 5 cửa, hai gian bên mỗi gian 3 cửa, hai góc điện mỗi bên hai cửa nữa làm nhô ra hẳn. Tầng trên là gác, làm cùng một thể thức như tầng chính. Trên cùng là mái ngói có hàng lan can trang trí theo phong cách Việt Nam.

Lịch sử

Điện Kiến Trung nằm trên mảnh đất sau cuối của Tử Cấm thành, ngay phía sau cung Khôn Thái. Dưới thời vua Minh Mạng, nơi đây có một công trình mang tên là lầu Minh Viễn (chữ Hán: 明遠樓; tồn tại từ 1827-1876). Đến thời vua Duy Tân, công trình được kiến tạo và mang tên lầu Du Cửu (1913-1916). Kiến Trung là tên được vua Khải Định đặt từ năm 1916.

Năm 1921, Điện Kiến Trung được vua Khải Định xây lại mới. Đây cũng là nơi vua Khải Định băng hà vào ngày 6 tháng 11, 1925.[1]

Sang triều vua kế vị là Bảo Đại thì triều đình cho tu sửa lại tòa điện, tân trang các tiện nghi theo thể cách Tây phương, trong đó có xây buồng tắm. Vua và hoàng hậu Nam Phương sau đó dọn về sống trong điện Kiến Trung. Tại điện này, Hoàng hậu Nam Phương hạ sanh Thái tử Bảo Long (4-1-1936). Ba người con sau thì sanh ở Đà Lạt (Công chúa Phương Mai 1-8-1937; Công chúa Phương Liên 3-11-1938 và Hoàng tử Bảo Thắng 9-12-1943). Riêng Công chúa Phương Dung sanh ở Cung An Định (5-2-1942)

Ngày 9 tháng 3, Quân đội Đế quốc Nhật Bản đảo chính chính quyền thuộc địa Đông Pháp và thỏa thuận trao trả độc lập cho Việt Nam. Hai ngày sau, 11 Tháng Ba vua Bảo Đại triệu cố vấn tối cao của Nhật là đại sứ Yokoyama Masayuki vào điện Kiến Trung để tuyên bố nước Việt Nam độc lập, khai sinh Đế quốc Việt Nam[2] Cùng đi với Yokoyama là tổng lãnh sự Konagaya Akira và lãnh sự Watanabe Taizo.[3]

Sang Tháng Tám năm 1945 khi Việt Minh đoạt chính quyền ở Hà Nội thì lực lượng Quân đội Đế quốc Nhật Bản đề nghị phòng thủ điện Kiến Trung chống lại Việt Minh nhưng vua Bảo Đại bác đi vì không muốn đổ máu.[4]

Điện Kiến Trung cùng nhiều công trình khác trong hoàng thành đã bị phá hủy vào tháng 2 năm 1947 bởi Việt Minh trong chiến dịch Tiêu thổ kháng chiến,[5][6] chỉ còn nền điện và hàng lan can trong khu vực Tử Cấm Thành.

Phục dựng

Từ năm 2013, Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế đã khởi động dự án phục hồi điện Kiến Trung, với sự hợp tác của nhiều nhà nghiên cứu về lịch sử, văn hóa và mỹ thuật Huế và sự tham gia của Phân viện khoa học công nghệ xây dựng Miền Trung.[7]

Dự án phục dựng Điện Kiến Trung dự kiến bắt đầu năm 2018 và hoàn thành vào năm 2020[8] tuy nhiên đã có một số phản biện về việc phục dựng sai lệch với bản gốc[7]. Cuối cùng dự án này đã được khởi công vào ngày 16 tháng 2 năm 2019 với tổng kinh phí hơn 123 tỉ đồng dự kiến hoàn tất vào tháng 8 năm 2023.[7][9]

Chú thích

1. ^ “Vua Khải Định”. Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 7 năm 2009. Truy cập ngày 17 tháng 5 năm 2008.
2. ^ Nguyễn Ngọc Phách. Chữ Nho và đời sống mới. Melbourne: Hải Ngoại, 2004. Trang 525.
3. ^ Dommen, Arthur. The Indochinese Experience of the French and the Americans. Bloomington, IN: Đại học Indiana Press, 2001. Trang 83
4. ^ Dommen, Arthur. The Indochinese Experience of the French and the Americans. Bloomington, IN: Đại học Indiana Press, 2001. Trang 108
5. ^ Hà Thúc Ký. Sống còn với Dân tộc, hồi ký chính trị. ?: Phương Nghi, 2009. tr 131-2
6. ^ Nguyễn Bá Chí, Compte-rendu d’une mission a Hué (Centre Viêtnam), DÂN VIỆT NAM (Le peuple Vietnamien), No. 1, Ecole Française d’Extrême-Orient, Hanoi, 1948, p. 81-85
7. ^ a b c ONLINE, TUOI TRE (2 tháng 10 năm 2020). “Điện Kiến Trung bị phục hồi sai lệch?”. Tuổi Trẻ Online. Truy cập ngày 4 tháng 10 năm 2023.
8. ^ “Sẽ phục dựng điện Kiến Trung trong Đại Nội Huế”. Báo Dân Sinh. Bản gốc lưu trữ ngày 4 tháng 2 năm 2020. Truy cập ngày 4 tháng 10 năm 2023.
9. ^ “Điện Kiến Trung sau 4 năm trùng tu”. vnexpress.net. Truy cập ngày 4 tháng 10 năm 2023.

Bài viết về những kiến trúc tiêu biểu tại Việt Nam này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. x t s

x t s Quần thể di tích Cố đô Huế
Ngoài kinh thành	Phu Văn lâu Miếu Long Thuyền Tòa Thương Bạc Trường Hậu bổ Trấn Bình đài Nghênh Lương đình Bia Quốc Học Đàn Nam Giao Văn Thánh Võ Thánh Hổ Quyền Trấn Hải thành Hải Vân quan Điện Voi Ré Điện Hòn Chén Chùa Thiên Mụ Chùa Thánh Duyên Chùa Diệu Đế Cung An Định Lăng Gia Long Lăng Minh Mạng Lăng Thiệu Trị Lăng Tự Đức Lăng Đồng Khánh Lăng Dục Đức Lăng Khải Định Đàn Sơn Xuyên Miếu Lịch đại đế vương Đình Phú Vĩnh
Trong kinh thành	Kỳ đài Quan Tượng Đài Cửu vị thần công Quốc Tử Giám Khâm Thiên Giám Đình Phú Xuân Điện Long An Lục bộ đường Học bộ đường Phụ chính phủ Bình An đường Tàng Thư lâu Viện Cơ mật - Tam tòa Quốc sử quán Linh Hựu quán Miếu Tiên Y Tôn Nhơn phủ Đàn Xã Tắc Cổ nhạc từ Miếu Đô Thành hoàng Miếu Thạch thần tướng quân Đàn Tiên Nông Xiển Võ từ Đàn Âm Hồn Miếu Âm Hồn Tam Pháp Ty Vườn Thường Mậu Vườn Thư Quang
Trong Hoàng thành	Ngọ Môn Sân Đại Triều Nghi Điện Thái Hòa Thế miếu Hưng miếu Hiển Lâm các Cửu Đỉnh Điện Phụng Tiên Triệu miếu Thái miếu Cung Diên Thọ Cung Trường Sanh Vườn Cơ Hạ Phủ Nội Vụ Lầu Tứ Phương Vô Sự
Tử Cấm thành	Đại Cung môn Tả vu và Hữu vu Vạc đồng Điện Cần Chánh Điện Văn Minh Điện Võ Hiển Điện Đông Các Tu Khuê thơ lâu Dưỡng Chánh đường Điện Càn Thành Điện Quang Minh Điện Trinh Minh Điện Khôn Thái Điện Dưỡng Tâm Tĩnh Quang đường Điện Kiến Trung Lục viện Thái Bình lâu Nhật Thành lâu Duyệt Thị đường Thượng Thiện đường Thái y viện Vườn Thiệu Phương Ngự viên Ngự tiền văn phòng
Hệ thống thủy đạo	Ngự Hà Hộ thành hà (Sông Đông Ba Sông An Hòa Sông Kẻ Vạn) Hộ thành hào Hồ Ngoại Kim Thủy Hồ Nội Kim Thủy Hồ Tịnh Tâm Hồ Học Hải Liên hồ Hồ Xã Tắc Hồ Nhơn Hậu Hồ Phu Văn Hồ Tân Miếu và Võ Sanh Hồ Thái Trạch Hồ Hộ Vệ và Đô Thành Hoàng Hồ Tả Bảo Hồ Tiền Bảo Hồ Vuông Hồ Phong Trạch Hồ Thái Dịch Hồ Ngọc Dịch