Đông Á – Wikipedia Tiếng Việt

Đông Á
Thành phố Đài Bắc của Đài Loan
Bản đồ Đông Á (xanh) trên thế giới.
Đông Á
Trực thuộc	Nhật Bản, Hàn Quốc, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên, Trung Quốc, Mông Cổ, Đài Loan, Nga
Các quốc gia	Đài Loan  Trung Quốc  Mông Cổ  Nhật Bản  Hàn Quốc  Bắc Triều Tiên
Các vùng lãnh thổ tự trị phụ thuộc	Hồng Kông  Ma Cao
Các thành phố lớn của các quốc gia	Danh sách Thượng Hải Bắc Kinh Quảng Châu Trùng Khánh Thiên Tân Cáp Nhĩ Tân Ürümqi Đài Trung Cao Hùng Đài Bắc  Hồng Kông (Trung Quốc)  Ma Cao (Trung Quốc) Tokyo Yokohama Osaka Nagoya Sapporo Fukuoka Kobe Seoul Busan Incheon Daegu Daejeon Ulsan Gwangju Bình Nhưỡng Kaesong Sinuiju Ulaanbaatar Darkhan Erdenet Khác
Diện tích[note 1]
• Tổng cộng	11.839.074 km2 (4,571,092 mi2)
Dân số (2018)[note 2]
• Tổng cộng	1,666,471,330
• Mật độ	140/km2 (360/mi2)
Múi giờ	UTC+7 (Mông Cổ) UTC+8 (Mông Cổ, Trung Quốc) UTC+9 (Nhật Bản, Hàn Quốc, Triều Tiên)
Ngôn ngữ và họ ngôn ngữ	Tiếng Trung Tiếng Mông Cổ Tiếng Nhật Tiếng Triều Tiên Khác

Đông Á (tiếng Trung: 東亞; bính âm: Dōngyà, tiếng Nhật: 東アジア, chuyển tự Higashiajia, Tiếng Triều Tiên: 동아시아; Romaja: dongasia; McCune–Reischauer: tongasia) còn được gọi là Đông Bắc Á, Đại Đông Á hoặc Viễn Đông, là những thuật ngữ mô tả một khu vực của châu Á có thể được định nghĩa theo các thuật ngữ địa lý hay các văn minh và văn hóa.

Khu vực địa lý này bao gồm Trung Quốc, Hong Kong, Ma Cao, Đài Loan, Nhật Bản, Mông Cổ, Triều Tiên và Hàn Quốc.[1][2][3][4][5][6][7][8][9] Người dân bản địa trong khu vực được gọi là người Đông Á. Trung Quốc, Hồng Kong, Ma Cao, Đài Loan, Nhật Bản, Triều Tiên, Hàn Quốc.[10]

Về mặt địa lý, nó chiếm khoảng 11.839.074 km², hay 25% diện tích của châu Á.

Về mặt văn hóa-chính trị-kinh tế-xã hội và lịch sử..., nó bao gồm các cộng đồng là một phần của ảnh hưởng của nền văn minh Trung Hoa, thể hiện rõ nét trong các ảnh hưởng lịch sử từ chữ Hán, Khổng giáo và Tân Khổng giáo, Phật giáo Đại thừa, Lão giáo. Tổ hợp này của ngôn ngữ, quan niệm chính trị và tín ngưỡng bao phủ sự phân chia địa lý của Đông Á.

Kinh tế

[sửa | sửa mã nguồn]

Quốc gia/Lãnh thổ	GDP danh nghĩatỷ USD (2021)[11]	GDP bình quân đầu ngườiUSD (2017)[11]	GDP PPPtỷ USD (2017)[11]	GDP (PPP) bình quân đầu ngườiUSD (2017)[11]
Trung Quốc	16,642.318	8,583	23,122.027	16,624
Hồng Kông	368.633	44,999	453.019	61,015
Đài Loan	759.104	24,227	1,175.308	49,827
Ma Cao	39.449	79,563	73.579	114,430
Nhật Bản	5,378.136	38,550	5,405.072	42,659
Triều Tiên	N/A	N/A	N/A	N/A
Hàn Quốc	1,806.707	29,730	2,026.651	39,387
Mông Cổ	14.233	3,553	38.395	12,551

Dữ liệu lãnh thổ và vùng miền

[sửa | sửa mã nguồn]

Từ nguyên

[sửa | sửa mã nguồn]

Cờ	Tên thông dụng			Tên chính thức
	Tên quốc tế	Tên bản địa	Tên tiếng Việt	Tên quốc tế	Tên bản địa	Tên tiếng Việt
	China	中国	Trung Quốc	People's Republic of China	中华人民共和国	Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa
	Hong Kong	香港	Hồng Kông	Hong Kong Special Administrative Regionof the People's Republic of China	中華人民共和國香港特別行政區	Đặc khu hành chính Hồng Kông thuộc Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa
	Macau	澳門	Ma Cao	Macao Special Administrative Regionof the People's Republic of China	中華人民共和國澳門特別行政區Região Administrativa Especial de Macau da República da China	Đặc khu hành chính Ma Cao thuộc Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa
	Taiwan hoặc Chinese Taipei	臺灣 hoặc 中華臺北	Đài Loan hoặc Đài Bắc Trung Hoa	Republic of China	中華民國	Trung Hoa Dân Quốc hoặc Đài Bắc Trung Hoa
	Japan	日本	Nhật Bản	Japan	日本国	Nhật Bản Quốc
	Mongolia	Монгол улс	Mông Cổ	Mongolia	Монгол Улс（ᠮᠣᠩᠭᠤᠯᠤᠯᠤᠰ ）	Mông Cổ Quốc
	North Korea	조선 hoặc 북조선	Triều Tiên hoặc Bắc Triều Tiên	Democratic People's Republic of Korea	조선민주주의인민공화국	Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên
	South Korea	한국	Hàn Quốc	Republic of Korea	대한민국 (大韓民國)	Đại Hàn Dân Quốc

Diện tích

[sửa | sửa mã nguồn]

Quốc gia/Lãnh thổ	Diện tích km²	Dân số[12][13](2018)	Mật độ dân sốtrên km²	HDI	Thủ đô
Trung Quốc	9.640.011[14]	1.427.647.786	138	0,761	Bắc Kinh
Hồng Kông	1.104	6.390	0,949	Hồng Kông
Ma Cao	30	18.662	0,922	Ma Cao
Đài Loan	36.188	639	0,916	Đài Bắc[15]
Nhật Bản	377.930	127.202.192	337	0,919	Tokyo
Triều Tiên	120.538	25.549.604	198	0,595	Pyongyang[16]
Hàn Quốc	100.210	51.171.706	500	0,916	Seoul
Mông Cổ	1.564.100	3.170.216	2	0,737	Ulaanbaatar

Địa lý

[sửa | sửa mã nguồn]

Theo quan điểm chính thống hiện nay, khu vực địa lý Đông Á hoặc Đông Bắc Á gồm các quốc gia dưới đây:

• Trung Quốc
• Hồng Kông
• Ma Cao
• Đài Loan
• Triều Tiên
• Hàn Quốc
• Nhật Bản
• Mông Cổ

Các quốc gia hay khu vực sau đôi khi cũng được coi là một phần của khu vực địa lí Đông Á:

• Vùng Viễn Đông của Nga (tức khu vực ven Thái Bình Dương thuộc Nga nằm ở phía đông sông Amur)-(hoặc là Đông Á, Trung Á hoặc là Bắc Á).

Lý do chính trong sự không đồng thuận về vấn đề này là sự khác biệt giữa các định nghĩa địa lý và văn hóa của thuật ngữ "Đông Á". Viễn cảnh chính trị cũng là một yếu tố quan trọng.

Văn hóa

[sửa | sửa mã nguồn]

Theo quan điểm chính thống hiện nay, vùng văn hóa Đông Á gồm các quốc gia và cộng đồng dưới đây:

• Trung Quốc
• Hồng Kông
• Ma Cao
• Đài Loan
• Triều Tiên
• Hàn Quốc
• Nhật Bản
• Việt Nam
• Cộng đồng người Hoa (ở Đông Nam Á, đặc biệt là Singapore và Malaysia, và vùng Viễn Đông Nga)
• Cộng đồng người Việt, người Nhật và người Triều Tiên (ở Đông Nam Á, Viễn Đông Nga)

Một số quốc gia đôi khi cũng được xem là một phần của vùng văn hóa Đông Á:

• Mông Cổ
• Singapore
• Tây Tạng (thuộc Trung Quốc)

Dân số

[sửa | sửa mã nguồn]

Với 1,7 tỉ người, khoảng 40% dân số châu Á hay 1/4 dân số thế giới sống ở châu Á (địa lý). Khu vực này là một trong những khu vực đông đúc dân nhất thế giới. Mật độ dân số của Đông Á là khoảng 230 người/km², gấp 5 lần mật độ bình quân của thế giới.

Cơ quan lập pháp

[sửa | sửa mã nguồn] Bài chi tiết: Danh sách các quốc gia theo cơ quan lập pháp

Cơ quan lập pháp của hầu hết các quốc gia Đông Á được tổ chức theo hệ thống đơn viện, chỉ riêng Nhật Bản được tổ chức theo hệ thống lưỡng viện. Quốc hội Trung Quốc là cơ quan lập pháp có số đại biểu đông nhất Đông Á (cũng đông nhất thế giới) với 2.987 thành viên. Cơ quan lập pháp của Ma Cao là ít thành viên nhất, chỉ có 29 đại diện.

STT	Quốc gia	Tổng số ghế	Số thế ở Thượng viện	Số ghế ở Hạ viện	Tuổi bầu cử	Đứng đầu Quốc hội	Nhiệm kỳ
1	Nhật Bản	722 ghế	242 ghế	480 ghế	20 tuổi trở lên	Chủ tịch Thượng viện và Phát ngôn viên Hạ viện	6 năm ở Thượng viện và 4 năm ở Hạ viện
2	Trung Quốc	2.987 ghế	Không chia viện	Không chia viện	18 tuổi trở lên	Chủ tịch Nhân đại toàn quốc	5 năm
3	Hàn Quốc	300 ghế	Không chia viện	Không chia viện	19 tuổi trở lên	Phát ngôn viên Quốc hội	5 năm
4	Triều Tiên	687 ghế	Không chia viện	Không chia viện	17 tuổi trở lên	Chủ tịch đoàn Quốc hội	4 năm
5	Mông Cổ	76 ghế	Không chia viện	Không chia viện	18 tuổi trở lên	Chủ tịch Quốc hội	5 năm
6	Đài Loan	113 ghế	Không chia viện	Không chia viện	20 tuổi trở lên	Chủ tịch Quốc hội	4 năm
7	Hồng Kông	70 ghế	Không chia viện	Không chia viện	18 tuổi trở lên	Chủ tịch Quốc hội	4 năm
8	Ma Cao	29 ghế	Không chia viện	Không chia viện	18 tuổi trở lên	Chủ tịch Quốc hội	4 năm

Giáo dục

[sửa | sửa mã nguồn]

Các cơ sở giáo dục đại học và sau đại học danh tiếng nhất tại các quốc gia Đông Á.

STT	Quốc gia	Đại học	Trụ sở chính
1	Trung Quốc	Đại học Bắc Kinh[17][18][19][20][21][22][23]	Bắc Kinh
2	Nhật Bản	Đại học Tokyo[24]	Tokyo
3	Mông Cổ	Đại học Quốc gia Mông Cổ	Ulaanbaatar
4	Hàn Quốc	Đại học Quốc gia Seoul	Seoul
5	Triều Tiên	Đại học Khoa học và Kỹ thuật Bình Nhưỡng	Bình Nhưỡng
6	Hồng Kông	Đại học Hồng Kông[25]	Hồng Kông
7	Ma Cao	Đại học Ma Cao	Ma Cao
8	Đài Loan	Đại học Quốc lập Đài Loan[26]	Đài Bắc

Các khu vực khác

[sửa | sửa mã nguồn]

Các khu vực khác của châu Á:

• Bắc Á
  • Siberia
  • Viễn Đông thuộc Nga
• Trung Á
• Tây Á
  • Trung Đông
  • Tây Nam Á (Một định nghĩa của Trung Đông là đồng nghĩa với Tây Nam Á)
  • Tây Bắc Á
• Nam Á (tiểu lục địa Ấn Độ)
• Đông Nam Á

Danh sách các quốc gia

[sửa | sửa mã nguồn]

Danh sách các quốc gia Viễn Đông theo số liệu Địa lý - kinh tế - xã hội - tài chính 2009

STT	Tiền tố thường gọi	Quốc gia/Vùng lãnh thổ	Tổng diện tích (km2)[27]	Tỉ lệ mặt nước (%)[28]	Dân số (người)[29]	Mật độ dân cư (km2/người)[30]
1	Cộng hòa Nhân dân	Trung Quốc	9.596.961 - 9.640.011	2,82	1.334.600.000	138,4
2	Không có	Nhật Bản	377.930	0,82	127.551.434	337,5
3	Dân quốc	Hàn Quốc	99.678	0,29	48.759.049	489,2
4	Cộng hòa Dân chủ Nhân dân	Triều Tiên	120.538	0,11	48.759.049	185,4
5	Không có	Mông Cổ	1.564.100	0,60	775.629	0.5
6	Đặc khu hành chính	Hồng Kông	1.104	4,58	7.065.396	6.399,8
7	Đặc khu hành chính	Ma Cao	29	0,0	559.494	19.292,9
8	Dân quốc	Đài Loan	36.188	10,34	23.120.205	638,9

Ghi chú

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ Diện tích dựa trên tổng diện tích của Trung Quốc (bao gồm cả Hồng Kông và Macao), Mông Cổ, Triều Tiên, Hàn Quốc, Đài Loan và Nhật Bản như được liệt kê ở Danh sách quốc gia theo diện tích.
2. ^ Dân số dựa trên tổng dân số của Trung Quốc (bao gồm cả Hồng Kông và Ma Cao), Mông Cổ, Triều Tiên, Hàn Quốc, Đài Loan và Nhật Bản như được liệt kê ở the 2019 revision of the World Population Prospects.

Lỗi chú thích: Thẻ <ref> có tên “UN_WPP” được định nghĩa trong <references> không được đoạn văn bản trên sử dụng. Lỗi chú thích: Thẻ <ref> có tên “UN_WPP_2019” được định nghĩa trong <references> không được đoạn văn bản trên sử dụng.

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ “East Asia”. Encarta. Microsoft. Bản gốc lưu trữ ngày 31 tháng 10 năm 2009. Truy cập ngày 12 tháng 1 năm 2008. the countries and regions of Mainland China, Hong Kong, Macau, Taiwan, Mongolia, South Korea, North Korea and Japan.
2. ^ Kort, Michael (2005). The Handbook Of East Asia. Lerner Publishing Group. tr. 7. ISBN 978-0761326724.
3. ^ “Country Profiles: East Asia”. Children and Armed Conflict Unit at the University of Essex.
4. ^ “East Asia”. Springer Netherlands. Chú thích journal cần |journal= (trợ giúp)
5. ^ “East Asia”. Dictionary.com.
6. ^ Seybolt, Peter J. “China, Korea and Japan: Forgiveness and Mourning”. Center for Asian Studies. Center for Asian Studies.
7. ^ Asian History Module Learning. Rex Bookstore Inc. 2002. tr. 186. ISBN 978-9712331244.
8. ^ Salkind, Neil J. (2008). Encyclopedia of Educational Psychology. Sage Publications. tr. 56. ISBN 978-1412916882.
9. ^ Holcombe, Charles (2010). A History of East Asia: From the Origins of Civilization to the Twenty-First Century. Cambridge University Press. tr. 3. ISBN 978-0521731645.
10. ^ “Central Themes for a Unit on China | Central Themes and Key Points | Asia for Educators | Columbia University”. afe.easia.columbia.edu. Truy cập ngày 1 tháng 12 năm 2018.
11. ^ a b c d “World Economic Outlook Database, October 2017”. IMF.
12. ^ “"World Population prospects – Population division"”. population.un.org. Ban Kinh tế và Xã hội Liên Hợp Quốc, Population Division. Truy cập ngày 9 tháng 11 năm 2019.
13. ^ “"Overall total population" – World Population Prospects: The 2019 Revision” (xslx). population.un.org (custom data acquired via website). Ban Kinh tế và Xã hội Liên Hợp Quốc, Population Division. Truy cập ngày 9 tháng 11 năm 2019.
14. ^ Include all area which under PRC's government control(exclude "South Tibet" and disputed islands).
15. ^ Taipei is the ROC's seat of government by regulation. Constitutionally, there is no official capital appointed for the ROC.
16. ^ Seoul was the de jure capital of the DPRK from 1948 to 1972.
17. ^ Peking University's Historical Importance. Baidu
18. ^ University in China. China Education Center Ltd.
19. ^ QS University Ranking
20. ^ Times Higher Education
21. ^ Francis Whittaker (ngày 14 tháng 7 năm 2011). “Most beautiful universities”. MSN. Bản gốc lưu trữ ngày 4 tháng 10 năm 2013. Truy cập ngày 12 tháng 4 năm 2014.
22. ^ Stirling Kelso (tháng 9 năm 2012). “World's Most Beautiful Universities”. Travel and Leisure.
23. ^ “15 Of The World's Most Beautiful Universities Revealed”. The Huffington Post UK. ngày 11 tháng 7 năm 2013.
24. ^ name="World University Rankings">“World University Rankings”. The Times Higher Educational Supplement. 2013. Truy cập ngày 24 tháng 7 năm 2013.
25. ^ “Financial Times EMBA Rankings 2013”. Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 11 năm 2020. Truy cập ngày 12 tháng 4 năm 2014.
26. ^ “QS World University Rankings (2013/14)”.
27. ^ Tổng diện tích theo thống kê của Liên Hợp Quốc - UN 2007
28. ^ Tỉ lệ mặt nước theo CIA Factbook
29. ^ Dân số theo Quỹ tiền tệ Quốc tế & Ngân hàng thế giới 2009
30. ^ Mật độ dân cư theo Quỹ tiền tệ Thế giới và UN 2009

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn] Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Đông Á.

• www.ostasien.net (tiếng Đức)

x t s Các khu vực trên thế giới
Châu Phi Địa Trung Hải Bắc  Vòng cung Gibraltar Maghreb (Bờ biển Berber) Barbara (khu vực) Dãy núi Atlas Sahara Sahel Ai Cập (Thượng Ai Cập, Trung Ai Cập, Hạ Ai Cập, Bashmur) Nubia (Hạ Nubia) Sông Nin Châu thổ sông Nin Trung Đông Hạ Sahara Tây Đông Đới tách giãn Đông Phi: Thung lũng tách giãn Lớn, Thung lũng Tây hay Đới tách giãn Albertine, Thung lũng Đông hay Đới tách giãn Gregory, Thung lũng Đới tách giãn Nam, Hồ Thung lũng Đới tách giãn (Hồ Lớn) Trung Mittelafrika Nam Sừng Cao nguyên Ethiopia (Nóc nhà châu Phi) Sudan Khu vực Guinea Rhodesia (khu vực) (Bắc Rhodesia, Nam Rhodesia) Negroland Mayombe Igboland (Mbaise) Maputaland Bồn địa Congo Bồn địa Tchad Bờ biển Swahili Pepper Coast Bờ Biển Vàng (khu vực) Bờ Biển Nô lệ Bờ Biển Ngà Châu Phi Nhiệt đới Các đảo Madagascar Bắc Mỹ Hoa Kỳ lục địa Bắc Tây Bắc Thái Bình Dương Đông Bắc Hoa Kỳ New England Trung Tây Hoa Kỳ Trung-Đại Tây Dương Tây Hoa Kỳ Tây Nam Hoa Kỳ Llano Estacado Các tiểu bang miền Núi Trung Nam Hoa Kỳ Nam Hoa Kỳ Đông Duyên hải Tây Duyên hải Duyên hải Vịnh Vành đai Kinh Thánh Rust Belt Appalachia Đại Bình nguyên Bắc Mỹ Hồ Lớn Đông Canada Tây Canada Bắc Canada Thảo nguyên Canada Canada Đại Tây Dương Bắc México Vịnh Mexico Tây Ấn Vùng Caribe (Đại Antilles, Tiểu Antilles, Quần đảo Lucayan Vùng Tây Caribe Trung Eo đất Panama Bờ biển Mosquito Đại Trung Trung Bộ châu Mỹ Aridoamerica Oasisamerica Ănglê Pháp Latinh (Tây Ban Nha) Nam Mỹ Nam Bắc (Las Guyanas) Tây Tây Ấn Patagonia Pampas Pantanal Amazon Altiplano Andes Cao nguyên Brasil Nam Mỹ Caribe Gran Chaco Los LLanos Hoang mạc Atacama Cordillera Mỹ Cerrado Latinh (Tây Ban Nha) Vành đai lửa Thái Bình Dương Châu Á Trung Biển Aral Sa mạc Aralkum Biển Caspi Biển Chết Viễn Đông Nga Đông  Đông Bắc Nội Á Đông Nam Đất liền Hải đảo Bắc Siberia Nam Tiểu lục địa Ấn Độ Tây Kavkaz Nam Kavkaz Đại Trung Đông Trung Đông Cận Đông Địa Trung Hải Châu Á-Thái Bình Dương Châu Âu Trung Bắc Nordic Tây Bắc Scandinavie Bán đảo Scandinavie Baltic Đông Đông Nam Balkan Bắc Kavkaz Nam Nga Tây Nga Trung Đông Nam Iberia Đông Nam Địa Trung Hải Tây Tây Bắc Quần đảo Anh Đức ngữ Roman ngữ Celt Slav Châu Đại Dương Australasia Châu Đại Dương New Guinea New Zealand Quần đảo Thái Bình Dương Micronesia Melanesia Polynesia Địa cực Vùng Bắc Cực Vùng Nam Cực Đại dương Bắc Băng Dương Đại Tây Dương Ấn Độ Dương Thái Bình Dương Rạn san hô Great Barrier Rãnh Mariana Vành đai lửa Nam Đại Dương Đới hội tụ Nam Cực Lòng chảo nội lục Aral Caspi Biển Chết Salton
Lục địa / Danh sách biển / Trái Đất tự nhiên