Encanto: Khi Sự Kỳ Vọng Của Gia đình Trở Nên độc Hại | Vietcetera

Magical realism: Khi phép màu là biểu tượng của gánh nặng

Phép thuật (magic) là một yếu tố rất thường thấy trong phim Disney. Không những khiến phim mang màu sắc huyền ảo đặc trưng, nó còn nuôi trí tưởng tượng của rất nhiều thế hệ trẻ em trên toàn thế giới.

Trong những bộ phim kinh điển như Bạch Tuyết, Nàng tiên cá hay Người đẹp và Quái vật, phép thuật là công cụ hiện thực hóa những ước mơ của nhân vật. Phép thuật mặc nhiên có trong thế giới đó mà nếu thiếu đi nó, câu chuyện bỗng nhiên đứt gãy. Bạch Tuyết không thể sống dậy, Lọ Lem không thể dự tiệc, Ariel không thể có đôi chân.

Tới Frozen, phép thuật trở thành một thứ dị biệt. Trong thế giới bình thường, một nữ hoàng có phép thuật khiến mọi người khiếp sợ. Phép thuật trong Frozen được đưa vào để kể câu chuyện về khát khao được là chính mình dẫu có khác biệt thế nào đi nữa. Và trên hết, không có phép thuật nào màu nhiệm hơn tình cảm gia đình.

Sau Frozen, phép thuật vẫn là một điều tất yếu trong các phim hoạt hình của Walt Disney Studio nhưng không có những ứng dụng quá đột phá. Chỉ đến khi Encanto ra mắt, phép thuật được nhìn qua lăng kính của chủ nghĩa hiện thực huyền ảo (magical realism) và mang ý nghĩa sâu sắc.

Trong gia đình Madrigal, khi tới tuổi, mỗi thành viên đều được căn nhà của họ (la casita) ban cho một căn phòng và một phép thuật đặc biệt mà Abuela Alma, người đứng đầu gia đình, gọi đó là những "phép màu" (miracles). Bà luôn mặc định rằng nếu muốn truyền thống này kéo dài, họ phải dùng những phép màu này để giúp đỡ cộng đồng.

Truyền thống bị đứt gãy khi Mirabel, cô cháu gái bà từng rất yêu quý không được ban cho phép màu nào. Abuela cho rằng đó là một điềm gở, bắt đầu cho những rạn nứt khó nói nên lời.

Mirabel mắc phải là luôn cảm thấy mình là người ngoài trong chính căn nhà của mình. Cô không thể "khiến trăm hoa giăng lối" và hoàn hảo như chị cả Isabela, cũng không thể "dời núi với bàn tay" bằng sức mạnh phi thường như chị hai Luisa. Abuela không hề khiến cô bé cảm thấy khá hơn với thái độ lạnh nhạt và xem trọng phép màu của bà.

Dĩ nhiên, với tâm lý đó, khát khao thầm kín nhất của cô bé chính là có phép màu, dễ dàng đẩy phim theo cấu trúc "hành trình anh hùng" (hero's journey). Một biến cố sẽ xảy ra. Mirabel sẽ lên đường phiêu lưu để cứu tất cả. Cuối cùng, cô phát hiện ra phép màu ẩn sâu bên trong mình và dẫn đến cái kết có hậu.

Bất ngờ thay, Encanto đi ngược lại hoàn toàn cấu trúc quen thuộc trên.

Trong phỏng vấn với đồng đạo diễn Jared Bush, ông đã chia sẻ rằng "nếu Encanto bỏ hết phép thuật, bộ phim vẫn mang ý nghĩa độc đáo và không bị ảnh hưởng gì, đó chính là chủ nghĩa hiện thực huyền ảo - các phép màu là những ẩn dụ cho đời thường".

Trong Encanto, Mirabel vẫn có một hành trình, nhưng là một hành trình hướng nội. Chân tướng của những phép màu dần lộ diện. Qua sự tương tác giữa Mirabel và các nhân vật, phép màu bỗng hiện ra là những áp lực mà Abuela đã đặt lên từng thành viên, khiến họ có nhiều nỗi niềm khó tỏ cùng ai.

Khả năng biến ra những bông hoa đẹp đẽ của chị cả Isabela là kỳ vọng về sự hoàn hảo và dịu dàng. Siêu sức mạnh của chị hai Luisa là kỳ vọng về việc gánh vác trách nhiệm của gia đình. Năng lực chữa lành vết thương bằng dinh dưỡng của mẹ Julieta cũng là một nét đặc trưng của tính nữ.

Dần dà, Mirabel nhận ra những tâm sự và nỗi lo của các thành viên, thể hiện rõ nhất qua bài hát "Surface Pressure" của Luisa. Bài hát liên tục lặp lại chủ đề: "dưới lớp vỏ kia, liệu tôi còn lại gì nếu một ngày tôi không còn sức mạnh?".

Encanto kể câu chuyện về những kỳ vọng dần dà trở nên độc hại khi Abuela từ chối đánh giá các thành viên theo bản chất của họ, mà chỉ qua thành quả họ đạt được.

Theo cấu trúc này, phép màu trong Encanto thoát khỏi khuôn mẫu của Disney, trở thành một tiền đề cho câu hỏi: gia đình Madrigal sẽ bấu víu vào những phép màu này để cô lập Mirabel, hay sẽ chấp nhận cô bé và chấp nhận sự thật rằng "dưới lớp vỏ kia", họ cũng chỉ là một gia đình bình thường?

Để trả lời cho câu hỏi này, Encanto có một biểu tượng tuyệt vời hơn nữa: la casita - căn nhà.