Gà 9 Cựa Phú Thọ - VnExpress

Gà chín cựa là loài vật linh thiêng trong truyền thuyết và sản vật quý giúp người dân huyện Tân Sơn, Phú Thọ phát triển kinh tế.

Gà chín cựa không ai biết xuất hiện từ bao giờ, chỉ được biết đến với truyền thuyết "Sơn Tinh, Thủy Tinh". Hiện nay, gà chín cựa được nuôi nhiều ở huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ.

Gà chín cựa có tướng mạo hùng dũng với bộ lông ngũ sắc, mào đỏ như máu, mắt sáng tinh anh, ngực nở, đuôi cong vút tựa cầu vồng, tiếng gáy vang. Đặc biệt, gà có đôi chân to, chắc và đều 4,5 cựa mỗi bên, mỗi cựa dài, ngắn khác nhau, cựa trên cùng hoàn toàn là sừng, cong như lưỡi câu liềm.

Gà chín cựa có vóc dáng cao, mào đỏ, mắt tinh anh.

Gà chín cựa là giống hiếu chiến và hung dữ. Khi gặp đối thủ, bộ lông cổ xù lên thách thức, đôi mắt đỏ lừ, gà nhiều cựa tung ra những cú đá chí mạng, hạ gục hoặc khiến đối thủ bỏ chạy.

Theo anh Nguyễn Văn Đức, người nuôi gà chín cựa xã Tân Phú cho biết: "Gà chín cựa là lễ vật trong những dịp trọng đại của người Mường. Vào dịp năm mới, người Mường tập trung tại nhà ngài, dâng lên tổ tiên, ông bà những lễ vật thể hiện khát vọng và ước mơ về cuộc sống tự do vươn tới ấm no, hạnh phúc. Tại đây, trai gái trong bản sẽ cùng nhau tái hiện điệu múa Mỡi, một nét văn hoá đặc sắc của đồng bào dân tộc Mường huyện Tân Sơn".

Có 2 loại cựa: cựa sừng và cựa thường (ngón).

Tại xã Tân Phú, huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ gà chín cựa được nuôi trong điều kiện thả tự nhiên nên khả năng thích nghi với môi trường sống và khả năng chống chịu dịch bệnh cao. Gà chín cựa rất khỏe, thông minh, phản xạ và tốc độ theo bản năng của gà rừng: lên đồi đào giun, bắt dế, tối về ngủ sàn, ngủ cây.

Gà chín cựa ở Tân Sơn có kích thước nhỏ, con lớn nhất chỉ nặng khoảng 1,5 – 2,5kg/con. Số lượng gà nhiều cựa thuần chủng tại huyện Tân Sơn hiện nay không còn nhiều, tỷ lệ ấp trứng tự nhiên từ 30 – 35% nên những con gà đủ 9 cựa đang trở thành của hiếm.

Vào dịp tết Canh Tý, mỗi cặp gà nhiều cựa có giá 1,2 – 1,5 triệu đồng. Lứa gà tết vừa đủ tuổi, cân nặng xuất chuồng, lái buôn các vùng đã kháo nhau đặt hàng loại đặc sản này, cung cấp cho thị trường.

Gà chín cựa được nhiều đại gia, tay chơi gà "săn lùng" với giá hàng chục triệu đồng về chơi tết, làm cảnh. Tại trang trại gà nhiều cựa của anh Đức hiện có 5 con gà đủ 9 cựa và nhiều cặp gà lộc – phát (gà trống 8 cựa, gà mái 6 cựa) được nhiều tay chơi gà trả giá hàng chục triệu đồng.

Giá trị của cặp gà bạch tuyết từ 15 - 20 triệu đồng.

Năm 2012, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành Danh mục bổ sung nguồn gen vật nuôi quý hiếm cần được bảo tồn, trong đó có giống gà nhiều cựa Phú Thọ. Việc giống gà nhiều cựa được xác định là một nguồn gen vật nuôi quý hiếm cần được bảo tồn sẽ góp phần nâng cao chất lượng, thương hiệu gà nhiều cựa.

Loài "Thần kê" bước ra từ truyền thuyết không chỉ là biểu tượng tâm linh của người bản địa mà còn trở thành một cơ hội phát triển kinh tế, du lịch cho bà con nơi đây.

Phạm Mơ