Gánh Nặng Nam Tính Trên Vai Người đàn ông Việt - Tạp Chí Tia Sáng

Trở lại với nghiên cứu giới, chúng ta đã có hiểu biết khá nhiều về việc phụ nữ bị chi phối, bị bó buộc bởi những ý niệm và khuôn mẫu về nữ tính như thế nào nhưng lại biết quá ít về những quá trình tương tự xảy ra với nam giới.

Để lấp đi khoảng trống trong hiểu biết của chúng ta về người đàn ông trong xã hội Việt Nam đương đại, bà đã tiến hành nghiên cứu này như thế nào?

Trước hết tôi tìm hiểu các nghiên cứu về nam giới trên thế giới, qua đó tôi mới thấy rằng họ cũng có vấn đề, trước đây họ cũng đi con đường giống như chúng ta thôi – mới đầu họ nghĩ nam giới là giới “thượng đẳng” nên không có vấn đề gì cả mà chỉ cần tìm hiểu và nâng đỡ phụ nữ. Cuối cùng họ thấy nghiên cứu về phụ nữ sẽ là không đủ nếu không nghiên cứu về nam giới. Mặt khác, giới nghiên cứu quốc tế cũng thấy nam giới ngày càng gặp nhiều thách thức trong xã hội hiện đại.

Về mặt lý thuyết, nghiên cứu của chúng tôi dựa trên hai trụ cột chính:

Thứ nhất là quan điểm kiến tạo xã hội – chúng ta sinh ra với cơ thể là nam hay nữ nhưng chúng ta trở nên một người đàn ông hay đàn bà như thế nào là do môi trường xã hội. Quan điểm này khác với quan điểm mà đến bây giờ vẫn rất phổ biến ở Việt Nam rằng sinh học quyết định nam tính và nữ tính.

Trụ cột thứ hai là lý thuyết nữ quyền, theo đó nam giới không phải là một nhóm đồng nhất hay nam tính chỉ có một phiên bản duy nhất. Trong đàn ông có nhiều nhóm đàn ông, có rất nhiều phiên bản khác nhau của nam tính – nam tính không phải là bất biến trong suốt cuộc đời của một người đàn ông mà sẽ thay đổi tùy theo các giai đoạn khác nhau cũng như những thay đổi trong các bối cảnh xã hội khác nhau. Ví dụ như bạn nhớ lại truyện Kiều kinh điển của chúng ta thì thấy, những người đàn ông khác nhau trong cuộc đời của nàng Kiều. Từ Kim Trọng đến Thúc Sinh, Từ Hải, Hồ Tôn Hiến… Mỗi người trong số họ đều là một dạng nam tính điển hình. Người thì nho nhã, hào hoa, kẻ thì phong lưu, hào phóng, người thì anh hùng, bất khuất, nhưng lại có kẻ sắt đá, tàn nhẫn …Càng ngẫm về chuyện của nàng Kiều tôi càng tò mò muốn biết đàn ông Việt Nam ở thế kỷ 21 này là những người như thế nào.

Những phát hiện quan trọng nhất trong nghiên cứu này là gì?

Nghiên cứu này đưa ra một phác thảo đầu tiên về nam giới Việt Nam và có nhiều phát hiện trong đó, nhưng có lẽ đáng lưu ý nhất là đàn ông Việt Nam có rất nhiều áp lực. Họ phải là trụ cột cả theo nghĩa đen và nghĩa bóng, vừa phải là chỗ dựa về mặt vật chất, kinh tế cho gia đình, nuôi vợ con, chỗ nương tựa cho bố mẹ khi về già, về tinh thần anh ta phải là biểu tượng của dòng giống trường tồn,  mang lại vinh dự cho tổ tiên, là niềm tự hào của quê hương. Còn trong xã hội, anh ta vẫn bị ám ảnh bởi áp lực “phải có danh gì với núi sông” hay nói cách khác là phải có một “chỗ đứng” trong xã hội. Đó là những gánh nặng của người đàn ông.

Trong thời buổi xã hội đang cạnh tranh khốc liệt như hiện nay thì có thể áp lực ấy càng lớn. Đàn ông thì luôn cạnh tranh, phải nhìn sang anh em như thế nào, nên áp lực lại càng nhân lên. Tất cả những điều đó có thể dẫn tới những hành vi nguy cơ như hút thuốc, uống rượu, sử dụng ma túy … và hậu quả là những vấn đề về sức khỏe tinh thần như stress, chán nản, cảm giác cô đơn… và thậm chí là muốn tự tử. Trong những năm gần đây ở Việt Nam tỉ lệ nam giới tự tử đều cao hơn so với phụ nữ. Phụ nữ Việt Nam rất vất vả nhưng tỉ lệ phụ nữ tự tử lại thấp hơn nam giới. Không phải phụ nữ có ít áp lực hơn nam giới nhưng cách phụ nữ đối diện với áp lực và vượt qua nó chắc chắn khác với nam giới. Nhưng chưa có ai tìm hiểu nam giới có những áp lực gì và đối mặt với nó như thế nào. Báo chí thì lại hay đưa tin về phụ nữ tự tử hơn là đưa tin nam giới tự tử. Có rất nhiều những sự thực bị che khuất như vậy nên xã hội không nhìn ra để suy ngẫm và tìm cách giải quyết.