Gãy Thân Xương đùi: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Cách điều Trị

Xương đùi là xương lớn và mạnh nhất trong cơ thể, giữ vai trò quyết định việc di chuyển và cử động của toàn bộ cơ thể. Vì thế, nếu chẳng may chấn thương gãy thân xương đùi xảy ra, bạn cần làm gì để phục hồi chức năng xương đùi?

Đôi chân chúng ta được cấu tạo bởi ba xương dài: xương đùi, xương chày và xương mác – cùng một xương ngắn hơn gọi là xương bánh chè. Xương đùi kéo dài từ xương chậu đến đầu gối. Xương chày và xương mác nằm ở cẳng chân. Trong đó, xương đùi là xương dài và khỏe nhất của đôi chân nói riêng và cơ thể nói chung. (1)

1. Gãy thân xương đùi là gì?
2. Phân loại gãy xương đùi
3. Dấu hiệu thân xương đùi bị gãy
4. Nguyên nhân gây chấn thương
5. Đối tượng
6. Biến chứng
7. Phương pháp chẩn đoán
   1. 1. Khai thác tiền sử bệnh và khám sức khỏe
   2. 2. Chẩn đoán hình ảnh
8. Phương pháp điều trị
9. Biện pháp phòng ngừa gãy xương đùi
   1. 1. Có chế độ dinh dưỡng tăng cường sức khỏe xương khớp
   2. 2. Ngăn ngừa loãng xương bằng cách vận động hợp lý
   3. 3. Phòng chống té ngã
   4. 4. Tập luyện thể thao đúng cách
10. Chẩn đoán và điều trị gãy thân xương đùi tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Gãy thân xương đùi là gì?

Gãy thân xương đùi (hay gãy xương đùi – Broken Thigbone/Femur) là một trong những chấn thương nghiêm trọng nhất. Vì xương đùi rất khỏe nên nó chỉ có thể bị gãy khi gặp phải một lực tác động cực mạnh, ví dụ như tai nạn xe cơ giới, té ngã, va chạm trong lúc chơi thể thao… 

Phân loại gãy xương đùi

Xương đùi có khả năng bị gãy theo nhiều cách khác nhau, tùy thuộc vào lực tác động. Các mảnh xương có thể xếp đúng hàng (gãy ổn định) hoặc không thẳng hàng (gãy di lệch). Da xung quanh chỗ gãy có thể nguyên vẹn (vết gãy kín) hoặc bị thủng (vết gãy hở).(2)

Chấn thương được phân loại theo:

• Vị trí gãy: trục xương đùi được chia làm ba phần: xa, giữa, gần
• Hình thái của vết gãy: xương gãy theo các hướng khác nhau: chiều ngang, chiều dọc hoặc ở giữa
• Da và cơ trên xương: có bị rách do chấn thương hay không.

Hình thái gãy trục xương đùi phổ biến nhất bao gồm:

• Gãy ngang: vết gãy là một đường thẳng nằm ngang đi qua trục xương đùi.
• Gãy xiên: có một đường xiên ngang trục.
• Đứt gãy xoắn ốc: Đường đứt gãy bao quanh trục giống như các đường sọc trên cây kẹo. Một lực xoắn vào đùi là nguyên nhân gây ra chấn thương xương đùi này.
• Gãy xương giảm thiểu: Xương bị gãy thành ba mảnh trở lên. Trong hầu hết các trường hợp, số lượng mảnh xương tương ứng với tổng lực cần thiết để phá vỡ xương.
• Gãy xương hở: Nếu xương gãy theo cách mà các mảnh xương nhô ra qua da hoặc vết thương xuyên xuống xương gãy, vết gãy được gọi là gãy hở hoặc gãy phức hợp. Gãy xương hở thường gây ra nhiều tổn thương cho các cơ, gân và dây chằng xung quanh. Người bệnh cũng có nguy cơ gặp phải biến chứng nghiêm trọng hơn – đặc biệt là nhiễm trùng – và mất nhiều thời gian hơn để chữa lành.

Dấu hiệu thân xương đùi bị gãy

Những dấu hiệu cho thấy xương đùi của bạn đã bị gãy là:

• Đột nhiên cảm thấy cơn đau dữ dội vùng đùi;
• Không thể dồn trọng lượng lên chân bị thương;
• Chân bị thương có vẻ ngắn hơn chân còn lại;
• Chân bị thương dường như bị vẹo.

Nguyên nhân gây chấn thương

Nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến gãy thân xương đùi là do va chạm xe máy, té ngã hoặc tai nạn khi chơi thể thao. Trẻ em, người lớn tuổi và các vận động viên là những đối tượng có nguy cơ cao gặp phải chấn thương này.

Đối tượng

Tỷ lệ dính chấn thương thân xương đùi ở người trẻ là khá cao và giảm dần sau tuổi 20 (trong đó, tỷ lệ gãy ở phần thân xương giữa là 10/100.000 người hàng năm). Tuy nhiên, tỷ lệ này có xu hướng gia tăng rõ rệt ở người già trên 75 tuổi và là một trong những chấn thương người cao tuổi thường gặp phổ biến nhất, sau gãy xương hông. (3)

Biến chứng

Các biến chứng có thể xảy ra khi xương đùi bị gãy gồm:

• Đầu xương bị gãy thường sắc nhọn nên có khả năng cắt đứt hoặc làm rách các mạch máu và dây thần kinh xung quanh.
• Hội chứng khoang cấp tính: Tình trạng này xảy ra khi áp lực trong cơ tăng lên mức nguy hiểm, làm giảm lưu lượng máu, ngăn cản quá trình đưa oxy đến các tế bào thần kinh và cơ. Trừ khi áp lực được giải tỏa nhanh chóng, nếu không bệnh nhân sẽ bị thương tật vĩnh viễn. 
• Gãy hở khiến xương tiếp xúc với môi trường bên ngoài. Ngay cả khi cuộc phẫu thuật làm sạch xương và cơ đạt hiệu quả tốt, xương vẫn có nguy cơ bị nhiễm trùng. Nhiễm trùng xương rất khó điều trị, thường phải phẫu thuật nhiều lần và dùng kháng sinh lâu dài.
• Đôi khi, các dây chằng đầu gối bị chấn thương khi gãy trục xương đùi. Nếu bạn bị đau đầu gối sau khi phẫu thuật, hãy đến gặp bác sĩ ngay.
• Các biến chứng xảy ra trong quá trình phẫu thuật, bao gồm nhiễm trùng và hình thành cục máu đông.

Phương pháp chẩn đoán

Quá trình thăm khám, chẩn đoán gãy thân xương đùi gồm các bước sau:

1. Khai thác tiền sử bệnh và khám sức khỏe

Trước tiên, bác sĩ sẽ tìm hiểu về nguyên nhân dẫn đến chấn thương. Ví dụ, nếu bạn bị tai nạn xe hơi, bác sĩ cần biết bạn đang đi với tốc độ như thế nào, bạn là người lái xe hay hành khách, bạn có thắt dây an toàn, túi khí có bung ra không… Thông tin này sẽ giúp bác sĩ xác định mức độ chấn thương và xem liệu bạn có bị thương ở chỗ khác ngoài xương đùi hay không.

Bên cạnh đó, bác sĩ cũng sẽ hỏi bạn về tình trạng sức khỏe, xem bạn có đang bị huyết áp cao, đái tháo đường, hen suyễn hoặc dị ứng không. Các loại thuốc bạn đang dùng cũng cần được trao đổi với bác sĩ.

Sau khi hỏi về nguyên nhân chấn thương và khai thác tiền sử bệnh của bạn, bác sĩ sẽ kiểm tra vết thương cẩn thận, xem đùi/chân có bị biến dạng, xuất hiện vết vỡ, vết bầm hay không. Bạn cũng sẽ được kiểm tra khả năng cử động ở cẳng chân và bàn chân.

2. Chẩn đoán hình ảnh

Bước chẩn đoán hình ảnh sẽ cung cấp cho bác sĩ thêm thông tin về mức độ chấn thương của bạn. Bạn sẽ cần:

• Chụp X-quang: Cách nhanh nhất để đánh giá tình trạng gãy xương là chụp X-quang. Phương pháp này sẽ cho hình ảnh rõ ràng về xương, cho biết xương còn nguyên vẹn hay bị gãy. Phim chụp X-quang cũng chỉ ra loại gãy xương và vị trí gãy trong xương đùi.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Nếu bác sĩ cảm thấy chưa có đủ thông tin sau khi xem phim chụp X-quang của bạn, bạn sẽ được chỉ định chụp CT. Phương pháp này cho thấy hình ảnh cắt ngang của chi, giúp bác sĩ đánh giá mức độ nghiêm trọng của chấn thương. 

Phương pháp điều trị

Đa số các chấn thương đều phải điều trị bằng cách phẫu thuật và dùng thuốc. 

1. Phẫu thuật

Có nhiều phương pháp phẫu thuật để điều trị chấn thương này như đóng đinh nội tủy, cố định bên ngoài, dùng tấm ván và ốc vít… Phương pháp nào cũng hướng tới mục tiêu cố định xương để chúng có cơ hội lành lại. 

2. Dùng thuốc

Trước và sau khi phẫu thuật, bác sĩ sẽ giúp bạn kiểm soát cơn đau bằng một số loại thuốc giảm đau tại chỗ, thuốc chống viêm không steroid (NSAID), thuốc giãn cơ,… 

Biện pháp phòng ngừa gãy xương đùi

BSCKII Phạm Trung Hiếu khuyến cáo, để bảo vệ xương đùi trước nguy cơ chấn thương, bạn cần tuân thủ các biện pháp sau:

1. Có chế độ dinh dưỡng tăng cường sức khỏe xương khớp

Một trong những biện pháp đơn giản nhất để ngăn ngừa gãy ở thân xương đùi là có chế độ ăn uống giúp duy trì mật độ xương. Có hai vitamin và khoáng chất đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển của mô xương là canxi và vitamin D. Hai chất này hoạt động song song để xây dựng mô xương và làm tăng mật độ xương.

Canxi được tìm thấy trong các sản phẩm từ sữa như sữa tươi, phô mai, sữa chua; trứng, các loại đậu… Vitamin D được tổng hợp trực tiếp qua da khi bạn tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Một số ít loại thực phẩm có chứa vitamin D là trứng, sữa, nấm, các loại cá có dầu (cá ngừ, cá thu, cá trích…). (4)

2. Ngăn ngừa loãng xương bằng cách vận động hợp lý

Khi tuổi tác ngày càng tăng, một trong những vấn đề sức khỏe khiến ai cũng lo ngại chính là loãng xương. Đây là thuật ngữ y khoa mô tả tình trạng mật độ xương thấp. Những người có mật độ xương thấp sẽ có nguy cơ cao bị gãy xương. 

Để ngăn ngừa loãng xương, các chuyên gia khuyến khích tập luyện các bài tập có trọng lượng dồn vào phần xương đùi. Khi đặt một tải trọng lên xương đùi, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách tạo thêm xương. Một số ví dụ về dạng bài tập này là lên xuống cầu thang, squats, tập tạ… 

3. Phòng chống té ngã

Muốn tránh việc xương đùi bị tổn thương, cần giảm tối đa nguy cơ té ngã, đặc biệt ở trẻ em và người lớn tuổi. Một số cách ngăn ngừa té ngã là:

• Luôn bám vào thành hoặc lan can khi lên xuống cầu thang;
• Đảm bảo trong nhà có đủ ánh sáng để mọi người nhìn thấy những chướng ngại vật tiềm ẩn có thể gây ra tai nạn trượt ngã;
• Không để các vật dụng dễ gây té ngã như bàn ghế, đồ chơi,… ở lối đi;
• Tránh tình trạng trơn ướt ở sàn nhà vệ sinh, sân vườn,… để giảm tối đa nguy cơ trượt ngã.

4. Tập luyện thể thao đúng cách

Các vận động viên chuyên nghiệp và người chơi thể thao không chuyên cần ghi nhớ những nguyên tắc sau để phòng tránh chấn thương:

• Luôn khởi động trước khi ra sân: Việc làm nóng cơ thể sẽ giúp nới lỏng các khớp, tăng lưu thông máu và làm ấm cơ bắp, từ đó ngăn ngừa các chấn thương cơ xương khớp.
• Mang thiết bị bảo hộ: Biện pháp này vô cùng hữu ích trong việc ngăn ngừa gãy xương. 
• Giải lao giữa thời gian tập luyện: giúp xương có cơ hội phục hồi sau khi chịu nhiều áp lực và căng thẳng.
• Không tập luyện quá sức vì sẽ khiến xương đùi cũng như các xương khác quá tải, dễ bị tổn thương. 
• Chơi các môn phối hợp: Việc làm này sẽ giúp xương có thêm thời gian nghỉ ngơi. Bạn có thể kết hợp chạy bộ với đạp xe và bơi lội; tập tạ song song với chơi tennis… 

Chẩn đoán và điều trị gãy thân xương đùi tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Dưới sự dẫn dắt của PGS.TS.BS Trần Trung Dũng, Trung tâm Phẫu thuật Khớp – Y học thể thao, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Hà Nội đã thăm khám và điều trị thành công cho hàng triệu ca bệnh lý cơ xương khớp, chấn thương do tai nạn, khi chơi thể thao…

BVĐK Tâm Anh ứng dụng nhiều kỹ thuật cao trong phẫu thuật xương khớp – y học thể thao cũng như quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực cơ xương khớp. Trung tâm đã chữa khỏi nhiều chấn thương lâu năm bằng phương pháp phẫu thuật nội soi, chẳng hạn như tái tạo dây chằng đầu gối, khâu sụn chêm khớp gối, trật khớp vai tái hồi, viêm quanh khớp vai thể đông cứng; phẫu thuật thay khớp nhân tạo bằng công nghệ và vật liệu hiện đại… Đặc biệt, BVĐK Tâm Anh là đơn vị duy nhất trong cả nước thực hiện phẫu thuật bảo tồn xương khớp trong điều trị bệnh lý ung thư xương. 

Trung tâm Phẫu thuật Khớp – Y học thể thao, BVĐK Tâm Anh được đầu tư trang thiết bị hiện đại hàng đầu thế giới như hệ thống máy nội soi công nghệ 3D độ phân giải cao, máy X-quang thế hệ mới… nhằm phục vụ cho việc thăm khám và điều trị hiệu quả cho người bệnh. Đặc biệt nhất là công nghệ phẫu thuật bằng robot hiện đại và thông minh hàng đầu thế giới ARTIS pheno của thương hiệu Siemens nhập khẩu đồng bộ từ Cộng hòa Liên bang Đức.

Để được tư vấn và đặt lịch khám các bệnh lý cơ xương khớp – chấn thương thể thao tại Trung tâm Phẫu thuật Khớp – Y học thể thao, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, quý khách có thể liên hệ:

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, Hà Nội
  • Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TPHCM:
  • 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Quận 8:
  • 316C Phạm Hùng, P.5, Q.8, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7:
  • 25 Nguyễn Hữu Thọ, P.Tân Hưng, Q.7, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh/
• Website: https://tamanhhospital.vn

Gãy thân xương đùi là một trong những chấn thương nặng và nghiêm trọng nhất ở chân. Các vết nứt/gãy xương ở đùi sẽ khiến việc sinh hoạt của người mắc phải diễn ra rất khó khăn. Chính vì vậy, bạn hãy thật cẩn thận khi tham gia chơi thể thao hay các hoạt động thường ngày để giảm thiểu rủi ro gặp phả chấn thương.