Giải Thưởng Thiếu Nhi Dế Mèn Lần 3-2022: Vun đắp Cho Những Tài ...

• Giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn lần thứ 2-2021: Vun đắp những tài năng mới
• Sẽ công bố Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn năm 2021 đúng Ngày Quốc tế thiếu nhi 1/6

Tín hiệu vui từ một giải thưởng

Dế Mèn là giải thưởng nghệ thuật thường niên do báo Thể thao và Văn hóa sáng lập từ năm 2020 nhằm trao cho các sáng tác - trình diễn nghệ thuật dành cho thiếu nhi, của thiếu nhi trong khoảng thời gian từ quý II năm trước đến tháng 5 năm sau trao giải.

Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn mùa thứ 3-2022 đã thu hút 89 tác phẩm, chùm tác phẩm dự thi với 60 bản thảo và 29 tác phẩm đã công bố, xuất bản. Trong đó có: 9 chùm thơ, tập thơ hoặc series thơ nhiều tập; 19 phim hoặc series phim hoạt hình; còn lại là các tập truyện ngắn, truyện dài, tiểu thuyết...

Từ 89 tác phẩm dự thi, sau 2 vòng chấm chọn, Hội đồng Giám khảo do nhà thơ Trần Đăng Khoa - Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam làm Chủ tịch Hội đồng và các thành viên gồm: PGS-TS Ngô Văn Giá, họa sĩ Thành Chương, nhà thơ Nguyễn Thụy Kha, họa sĩ "Thần đồng Đất Việt" Lê Linh và nhà báo Lê Xuân Thành - Tổng biên tập Báo Thể thao và Văn hóa, đã bỏ phiếu để chọn ra top 8 tác phẩm vào vòng chung kết.

Từ 8 tác phẩm này, Hội đồng Giám khảo đã thảo luận, chấm điểm để chọn ra 5 tác phẩm trao giải "Khát vọng Dế Mèn" (Cricket Desire) gồm có: "Biệt đội thám tử và Emma thảm họa" (2 truyện dài của Quyên Gavoye, NXB Kim Đồng); "Cơ Bản là Cơ Bản" (truyện dài, Phạm Huy Thông, NXB Kim Đồng); "Đu đưa trên ngọn cây bàng" (bản thảo truyện dài, Nguyễn Hoàng Diệu Thủy); Bản thảo chùm truyện ngắn của Nguyễn Vũ An Băng (9 tuổi); "Chiếc dép thất lạc" (sách tranh; Tác giả: Geralda De Vos (Bỉ) - Sofia Holt (Thụy Điển), người dịch: Kim Ngọc - NXB Kim Đồng.

Theo đánh giá của Ban tổ chức, so với mùa giải lần 1 (năm 2020) và lần 2 (năm 2021), số lượng các tác phẩm dự thi có ít hơn, nhưng vẫn phong phú về thể loại, tạo nên một bức tranh chung về văn học nghệ thuật "của thiếu nhi", hoặc "vì thiếu nhi" trong năm xét giải. Bên cạnh những tác giả đã thành danh, ở mùa giải năm nay đáng chú ý là một số tác phẩm dự thi do các em thiếu nhi chỉ mới 9-12 tuổi sáng tác. Không chỉ là thơ, truyện ngắn, có những em còn tham gia cùng người lớn trong vai trò là họa sĩ minh họa các cuốn sách tranh hoặc dịch từ tiếng Việt sang tiếng Anh. Có em còn viết tiểu thuyết giả tưởng dài 3 tập, dày hàng trăm trang dựng lên một thế giới tưởng tượng phong phú. Có em còn viết truyện trực tiếp bằng tiếng Anh sau đó tự dịch ra tiếng Việt để in sách song ngữ Việt - Anh, xác lập nên một kỷ lục đẹp trong đời sống văn học thiếu nhi trong thời gian qua. Đây thực sự là những tín hiệu hết sức đáng mừng trong đời sống, sáng tác cho thiếu nhi, của thiếu nhi hiện nay.

Ghi nhận thực tế đáng mừng này, ông Lê Xuân Thành - Tổng biên tập Báo Thể thao và Văn hóa, Trưởng ban tổ chức giải thưởng Dế Mèn nhấn mạnh: "Mới chỉ 3 năm tồn tại, giải thưởng còn non trẻ mang tên Dế Mèn đã tạo được dấu ấn nhất định, với mục tiêu tìm kiếm và tôn vinh các sáng tác, trình diễn nghệ thuật, giải trí xuất sắc "của thiếu nhi" hoặc "vì thiếu nhi". Tám tác phẩm lọt vào vòng Chung kết - chấm điểm là những gì xuất sắc nhất của thiếu nhi và vì thiếu nhi trong thời gian qua. Tác giả đoạt giải trong số này xứng đáng là những gương mặt tiêu biểu của nghệ thuật thiếu nhi nước nhà, trong đó thấp thoáng có gương mặt của thần đồng".

Điều đặc biệt là, giải thưởng năm nay đã thu hút các tác phẩm của tác giả Việt kiều, hoặc các tác giả, họa sĩ người nước ngoài có nhiều năm gắn bó với Việt Nam, sáng tác hướng tới đối tượng là thiếu nhi Việt Nam. Trong đó, 2 giải "Khát vọng Dế Mèn" đã được trao là sách tranh "Chiếc dép thất lạc" của Geralda De Vos (Bỉ) - Sofia Holt (Thụy Điển) do Kim Ngọc dịch và 2 cuốn truyện dài "Emma thảm họa và Biệt đội thám tử" của Quyên Gavoye, một chuyên gia người Việt đang sống tại Pháp.

Đánh giá về chất lượng mùa giải năm nay, PGS-TS. Ngô Văn Giá cho rằng: "Trước tiên, nhìn vào lực lượng người viết dự giải có thể thấy viết cho trẻ thơ vẫn là niềm mơ ước của bất cứ ai, bất cứ người cầm bút nào. Giải thưởng Dế Mèn đã góp phần kích hoạt, khích lệ những mơ ước, khát vọng này. Thứ hai, khi viết cho trẻ thơ, các tác giả không còn viết theo lối áp đặt, thay vào đó, là lối viết về cơ bản đã "thanh toán" được chất "giáo huấn". Những người viết đã khai thác, huy động được con người trẻ thơ trong chính mình để cất tiếng. Nhờ vậy, khiến truyện tự nhiên, gần gũi với thế giới tâm hồn, cách cảm, cách nghĩ, cách quan sát của trẻ thơ đối với đời sống.

Thứ ba, những người viết ít nhiều đã có ý thức hoặc bằng những cảm thức tinh tế hướng ngòi bút vào các vấn đề sinh thái, môi trường, cụ thể hơn là thiên nhiên với loài vật, cỏ cây, hoa lá. Năm nay, dự giải có rất nhiều tác giả trở về với thiên nhiên, với không gian sinh thái, như để thầm nói với bạn đọc trước nhất là với những đứa trẻ rằng, thiên nhiên chính là bầu bạn, là mái nhà che chở, nuôi dưỡng tâm hồn, và giúp con người cảm thấy yêu và gắn bó hơn với đời sống này. Những tác phẩm như "Cá Linh đi học", "Nếu một ngày chúng tớ biến mất", "Cơ Bản là Cơ Bản"… là những ví dụ hết sức sinh động về điều đó!".

Vun đắp cho tài năng trẻ

Nếu như Dế Mèn mùa đầu tiên, Ban giám khảo đã phát hiện ra một Cao Khải An (11 tuổi) với tác phẩm "Chuyện của Bắp ăn mơ và xóm Đồi Rơm", một truyện dài già dặn đến không ngờ, thấm đẫm nhân sinh từ cái nhìn của một đứa trẻ "thần đồng", mùa thứ 2 một giải thưởng Khát vọng Dế Mèn được trao cho chùm tranh về thiên nhiên và cuộc sống của họa sĩ nhí tài năng nổi tiếng Xèo Chu, thì ở mùa này, giọng văn của cô bé 9 tuổi Nguyễn Vũ An Băng được Ban giám khảo đánh giá là một giọng nữ "băng thanh, ngọc khiết" hiếm thấy và thật sự đem lại sự phấn khích, niềm hi vọng cho Ban giám khảo.

Chùm 4 truyện ngắn của Nguyễn Vũ An Băng - cô bé vừa học hết lớp 4 trường Tiểu học Quỳnh Lôi (Hà Nội) là truyện đồng thoại với diễn biến rất bất ngờ và đó là cái bất ngờ hoàn toàn không sắp đặt, không cần đến những kỹ thuật "thắt mở nút" nhà nghề của người viết truyện ngắn. Đó là cái bất ngờ của tư duy trẻ em, của một nghệ sĩ nhí được Ban giám khảo đánh giá là "có tố chất thần đồng".

Có thể, cô bé không cố lồng ghép thông điệp hay gửi gắm bài học gì trong tác phẩm đã đoạt giải nhưng câu chuyện Nguyễn Vũ An Băng kể làm ta nhớ đến những đứa trẻ bình thường xung quanh chúng ta - những đứa trẻ trò chuyện với đồ chơi, tưởng tượng trong hang kiến là một xã hội thu nhỏ, hay hòn đá nhành cây cũng có cảm xúc nên biết đau, biết giận, vui buồn...

Phát biểu cảm xúc tại lễ trao giải, cô bé Nguyễn Vũ An Băng mong muốn trở thành người nghiên cứu thiên văn học, chứ không phải trở thành một nhà văn. Tuy nhiên, chắc hẳn nhiều người sẽ cảm thấy vui mừng, thậm chí là xúc động khi qua Giải thưởng Dế Mèn được tổ chức thường niên đã khích lệ và quy tụ được các em thiếu nhi cầm bút viết về thế giới của chính mình, xung quanh mình.

Với những tên tuổi các em nhỏ được vinh danh trong những giải thưởng dành cho thiếu nhi như thế này, chắc chắn sẽ là động lực để các em thiếu nhi quan tâm hơn đến việc cầm bút như những phong trào viết văn, làm thơ đã từng rất sôi nổi, rầm rộ đã từng có những năm trước đây.

Nhà thơ Trần Đăng Khoa  - Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng giám khảo giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn đã đưa ra một sự liên hệ thú vị với thế hệ thiếu nhi thời ông: "Thời chiến tranh chống Mỹ là giai đoạn hoàng kim của sáng tác cho thiếu nhi với nhiều tên tuổi và nhiều tác phẩm xuất sắc. Trẻ em hiện giờ rất giỏi, có những em như một thiên tài về âm nhạc, học tập. Thế nhưng văn chương thì thời chúng tôi có cả dàn nhà thơ nhí tự viết cho mình và thế giới quanh mình mà hiện giờ không có. Nay xuất hiện những em bé viết văn, đó là điều rất đáng khuyến khích, bởi có các em tham gia thì chúng ta có nền văn học đương đại, có những tác giả trong tương lai…".