Giãn Phế Quản: Nguyên Nhân, Triệu Chứng, điều Trị Và Phòng Ngừa

Giãn phế quản là một trong những bệnh lý về phổi thường gặp ở người lớn tuổi, giãn phế quản tiến triển nhanh kéo dài, trong quá trình bệnh có những đợt cấp (ho, khạc đờm mủ, khó thở). Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, người bệnh có thể có những biến chứng như viêm phổi tái phát, ho ra máu nặng, khó thở – suy hô hấp xuất hiện thường xuyên. Vậy làm thế nào để nhận biết sớm bệnh giãn phế quản để có hướng điều trị đúng đắn?

Giãn phế quản chiếm 6% các bệnh lý phổi, nam bị nhiều hơn nữ. Việt Nam chưa có thống kê đầy đủ, tuy nhiên theo nghiên cứu của GS.TS.BS Ngô Quý Châu có khoảng 1,86% các bệnh nhân nhập khoa Nội hô hấp điều trị nội trú vì giãn phế quản. Bệnh có xu hướng gia tăng do liên quan đến nhiễm khuẩn phế quản trong bối cảnh ô nhiễm môi trường không khí, biến đổi khí hậu ngày một nặng nề.

1. Giãn phế quản là gì?
2. Nguyên nhân gây bệnh giãn phế quản
3. Triệu chứng giãn phế quản thường gặp
   1. 1. Ho ra máu
   2. 2. Khó thở, có tiếng thở rít
   3. 3. Sốt
   4. 4. Đau ngực hay tức ngực
4. Các biến chứng nguy hiểm
5. Phương pháp chẩn đoán hội chứng giãn phế quản
6. Phác đồ điều trị bệnh giãn phế quản
   1. 1. Dẫn lưu đờm mủ phế quản
   2. 2. Điều trị bằng kháng sinh
   3. 3. Điều trị triệu chứng
   4. 4. Điều trị trường hợp ho ra máu
   5. 5. Điều trị ngoại khoa
7. Phòng ngừa bệnh giãn phế quản phổi bằng cách nào?

Giãn phế quản là gì?

Giãn phế quản (tiếng Anh là Bronchiectasis) là tình trạng giãn không hồi phục một phần của cây phế quản, có thể giãn ở phế quản lớn trong khi phế quản nhỏ vẫn bình thường, hoặc giãn ở phế quản nhỏ trong khi phế quản lớn bình thường. (1)

Giãn phế quản được chia thành giãn phế quản hình túi, giãn phế quản hình trụ và giãn phế quản hình tràng hạt dựa trên giải phẫu bệnh lý.

Nguyên nhân gây bệnh giãn phế quản

GS.TS.BS Ngô Quý Châu cho biết, có rất nhiều nguyên nhân khiến phế quản của người bệnh bị giãn, trong đó: (2)

• Giãn phế quản do tắc phế quản:
  • Tắc phế quản do dị vật: Khi dị vật vào phế quản làm tắc phế quản, dẫn đến phế quản dưới chỗ tắc bị giãn do quá trình viêm nhiễm gây hủy hoại thành phế quản. Thường xuất hiện từ 6-8 tuần sau khi có dị vật.
  • Tắc phế quản do u trong lòng phế quản: Tiến triển nhanh hay chậm tùy theo tiến triển của khối u và mức độ bội nhiễm.
  • Tắc phế quản do sẹo cũ của các chấn thương, viêm nhiễm.
• Giãn phế quản do viêm, hoại tử thành phế quản: Sau khi nhiễm khuẩn phổi như lao, viêm phổi do vi khuẩn, virus sởi, ho gà,…
• Giãn phế quản do dị tật bẩm sinh ở cấu trúc phế quản: Hội chứng Kartagener, hội chứng Williams – Campbell,…
• Giãn phế quản nguyên phát, không rõ nguyên nhân.

Triệu chứng giãn phế quản thường gặp

Theo GS.TS.BS Ngô Quý Châu, bệnh thường bắt đầu từ những tổn thương phế quản khi còn nhỏ, nhưng chỉ đến khi tình trạng nhiễm trùng phổi tái đi tái lại nhiều lần mới xuất hiện các biểu hiện và triệu chứng bệnh rõ rệt. Các triệu chứng này sẽ phát triển nhanh và trở nên tồi tệ theo thời gian, thậm chí trở thành mãn tính. Do đó, người bệnh cần nhận biết sớm các dấu hiệu bệnh để có hướng điều trị kịp thời.

• Triệu chứng điển hình và thường gặp nhất là ho, ho khạc đờm kéo dài trong nhiều năm.
• Đờm mủ có màu xanh hoặc màu vàng, một số trường hợp đờm có lẫn máu;
• Khạc đờm thường tăng lên khi có bội nhiễm;
• Có một số trường hợp ho khan hoặc không ho (Giãn phế quản thể khô ở các thùy trên);
• Một số trường hợp có dấu hiệu của viêm đa xoang làm hướng tới hội chứng xoang phế quản.

1. Ho ra máu

Ho ra máu cũng là một trong những triệu chứng của bệnh giãn phế quản. (3)

• Có thể là triệu chứng duy nhất của bệnh;
• Ho ra máu tái phát nhiều lần, có thể kéo dài nhiều năm;
• Mức độ ho ra máu có thể  ít hoặc nhiều từ ho máu nhẹ, trung bình, ho máu nặng, ho máu rất nặng và/hoặc gây suy hô hấp cấp.

Ho ra máu cũng là một trong những triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân mắc ung thư phổi. Bạn có thể tham khảo thêm bài viết tổng quan của ung thư ở phổi tại đây để biết thêm một số triệu chứng khác, tránh sự nhầm lẫn giữ 2 căn bệnh này.

2. Khó thở, có tiếng thở rít

Thường xuất hiện muộn, là biểu hiện của suy hô hấp do tổn thương lan tỏa hai phổi, có thể có tím.

3. Sốt

Khi xuất hiện tình trạng viêm nhiễm đường hô hấp dưới, sốt thường kèm theo khạc đờm tăng và/hoặc thay đổi màu sắc của đờm

4. Đau ngực hay tức ngực

Đây là dấu hiệu của nhiễm khuẩn phổi ở vùng gần màng phổi hoặc túi phế quản giãn căng.

Các triệu chứng này thường phát triển trong nhiều năm và trở nên nặng hơn theo thời gian hoặc khi bị nhiễm trùng hô hấp.

Các biến chứng nguy hiểm

“Bệnh nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, đúng cách có thể chữa khỏi hoàn toàn. Trường hợp phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn, hoặc phát hiện bệnh nhưng chủ quan không điều trị đúng cách có thể khiến ổ giãn phế quản lan rộng, dẫn đến bội nhiễm tái phát, người bệnh có thể gặp nhiều biến chứng nguy hiểm”, GS.TS.BS Ngô Quý Châu khuyến cáo.

Khi ổ giãn phế quản lan rộng và kéo dài, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như áp xe phổi, mủ màng phổi, xơ phổi, khí phế thũng, mủ phế quản, nhiễm mủ phổi gây khó thở, suy hô hấp trầm trọng, thậm chí ảnh hưởng chức năng tim, gây suy tim.

• Suy hô hấp: Tình trạng này xảy ra khi phổi không cung cấp đủ oxy cho cơ thể ngay cả khi nghỉ ngơi.
• Suy tim phải: Người bệnh khó thở thường xuyên, ngày một nặng dần.
• Viêm phổi tái phát.
• Ho ra máu nặng, thậm chí đe dọa tính mạng người bệnh do các cục máu lấp đầy đường thở.

Phương pháp chẩn đoán hội chứng giãn phế quản

Đầu tiên, giãn phế quản được chẩn đoán xác định dựa vào diễn biến ho và khạc đờm kéo dài, hoặc ho ra máu tái phát ở người bệnh, có thể có móng tay khum.

Sau đó, để chẩn đoán chính xác mức độ tổn thương phế quản, cũng như tìm ra nguyên nhân gây bệnh để có hướng điều trị hiệu quả nhất, người bệnh có thể được chỉ định thực hiện một số xét nghiệm hình ảnh.

• Chụp cắt lớp vi tính ngực độ phân giải cao có hình ảnh giãn phế quản.
• Soi phế quản: Nhằm phát hiện dị vật, các phế quản bị gấp khúc, bị chít hẹp, xác định vị trí chảy máu và hút dịch phế quản tìm vi khuẩn.
• Các xét nghiệm đờm: Tìm vi khuẩn, nấm, trực khuẩn lao, từ đó giúp lựa chọn kháng sinh điều trị phù hợp.
• Làm điện tâm đồ, siêu âm tim để phát hiện sớm biến chứng ở tim.
• Đo chức năng hô hấp: Đánh giá chức năng và hoạt động của phổi, xác định mức độ tổn thương ở phổi.

Phác đồ điều trị bệnh giãn phế quản

Theo GS.TS.BS Ngô Quý Châu, giãn phế quản là tổn thương không thể hồi phục được. Tuy nhiên, việc điều trị sẽ giúp giảm triệu chứng và sự tiến triển của bệnh, ngăn chặn vòng luẩn quẩn của việc nhiễm trùng lặp đi lặp lại, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. (3)

1. Dẫn lưu đờm mủ phế quản

Hướng dẫn người bệnh cách ho khạc đờm và vỗ rung lồng ngực kết hợp với dẫn lưu theo tư thế.

2. Điều trị bằng kháng sinh

Kháng sinh được sử dụng trong đợt cấp tính của giãn phế quản có bội nhiễm.

3. Điều trị triệu chứng

• Thuốc giãn phế quản được chỉ định điều trị khi nghe phổi có ran rít, ngáy.
• Thở oxy trong đợt cấp khi có thiếu oxy máu.

4. Điều trị trường hợp ho ra máu

Tùy theo mức độ ho máu nhẹ, trung bình, nặng và rất nặng mà bác sĩ sẽ có chỉ định điều trị khác nhau.

5. Điều trị ngoại khoa

Cắt thùy phổi hoặc một bên phổi trong trường hợp ho ra máu nặng hoặc dai dẳng, tắc do khối u…

Phòng ngừa bệnh giãn phế quản phổi bằng cách nào?

Bệnh có khả năng lây nhiễm từ người bệnh sang người lành do các virus gây bệnh thông qua đường hô hấp. Việc phòng ngừa các tác nhân gây bệnh giúp đẩy lùi nguy cơ mắc bệnh, đồng thời tiết kiệm được chi phí do việc điều trị khá phức tạp và tốn kém. (4)

GS.TS.BS Ngô Quý Châu chia sẻ một số biện pháp phòng ngừa bệnh hiệu quả như:

• Tiêm vắc xin phòng cúm, phế cầu hàng năm;
• Không hút thuốc lá, thuốc lào, tránh môi trường có nhiều khói bụi;
• Vệ sinh răng miệng, tai mũi họng sạch sẽ;
• Điều trị sớm nếu mắc các bệnh lý nhiễm khuẩn vùng tai mũi họng, răng miệng và các bệnh đường hô hấp như viêm phế quản cấp, áp xe phổi;
• Tập luyện thể dục thể thao, tăng cường sức đề kháng cho cơ thể, giữ ấm cổ ngực… nhằm đề phòng các đợt bội nhiễm đối với những người bệnh có tiền sử mắc bệnh.
• Đề phòng và lấy sớm các dị vật trong phế quản.
• Điều trị sớm lao sơ nhiễm ở trẻ em.

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, Hà Nội
  • Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM:
  • 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Quận 8:
  • 316C Phạm Hùng, P.5, Q.8, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7:
  • 25 Nguyễn Hữu Thọ, P.Tân Hưng, Q.7, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh/
• Website: https://tamanhhospital.vn

Việc phát hiện sớm các dấu hiệu giãn phế quản sau lao phổi có ý nghĩa quan trọng đối với việc chẩn đoán và điều trị bệnh hiệu quả. Người bệnh cần đến ngay các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và thực hiện các xét nghiệm cần thiết trong những trường hợp ho khạc đờm kéo dài.