Giảng Dạy Bài Thơ "Tiếng Gà Trưa" Như Thế Nào?

Phóng to

Bài thơ “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh lần đầu tiên được đưa vào chương trình giảng dạy ở trường phổ thông (Chương trình thay sách lớp 7). Đây là bài thơ mang tính giáo dục, tính nhân văn cao, hoàn toàn phù hợp với lứa tuổi.

Tuy nhiên, qua dự một số giờ dạy thử nghiệm cũng như qua ý kiến trao đổi của một số giáo viên, các tiết dạy bài “ Tiếng gà trưa” thường diễn ra đơn điệu, ít khơi gợi được cảm xúc của học sinh. Chúng tôi muốn cùng các thầy cô giáo dạy ngữ văn lớp 7 đi tìm nguyên nhân và giải pháp cho thực tế nói trên.

Thứ nhất: Bài thơ được viết vào năm 1968, thời kì kháng chiến chống Đế quốc Mỹ. Đây là thời điểm có ý nghĩa lớn lao, tác động trực tiếp đến mạch nguồn cảm xúc của bài thơ. Lớp lớp thanh niên đã phải từ biệt những gì thân thuộc nhất của tuổi thơ, của mái ấm gia đình, của quê hương để lên đường ra trận. Chỉ những ai trải qua hoàn cảnh ấy, mới hiểu vì sao nhà thơ Xuân Quỳnh lại chọn xuất phát điểm của cảm xúc là trên đường hành quân xa, người lính bất chợt nghe thấy tiếng gà nhảy ổ “ Cục...cục tác cục ta”.

Như vậy, nếu giáo viên không tái hiện lại một cách sống động về những chặng đường hành quân dằng dặc của người lính trong những năm tháng đầy thử thách ấy thì khó có thể làm cho học sinh hiện nay đồng cảm được với nỗi nhớ nhung của nhà thơ.

Thứ hai: Bài thơ mang đậm sắc thái dân gian, bản sắc của một vùng nông thôn ở thời kì mà nền kinh tế còn bó hẹp trong lĩnh vực nuôi trồng. “ổ rơm hồng những trứng” nở ra những con gà mái mơ, mái vàng là thành quả của sự tần tảo, sự chắt chiu từng ngày, từng tháng của người bà lo cho con cháu.

Song song với những lo âu, tính toán sao cho trứng đủ, gà đầy “ Để cuối năm bán gà, cháu được quần áo mới” là niềm vui, là kỉ niệm gắn bó giữa bà và cháu, khi từng ngày, từng giờ được chứng kiến gà nhảy ổ, gà đẻ ra trứng hồng, đàn gà con lông mượt lóng lánh như màu nắng, sự tò mò xem trộm gà đẻ của cháu, lời mắng yêu của bà làm cháu lo lắng một cách hồn nhiên...

Học sinh của ta hiện nay đang sống ở thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá với một đời sống khá đủ đầy, khó có thể hình dung ra tâm trạng “ lo đàn gà toi” của mỗi mùa đông tháng giá, khi trời đầy sương muối.

Trong xu thế chăn nuôi của nhiều gia đình, gà công nghiệp đang lấn dần gà ta, những sắc màu riêng biệt, ấm cúng của đàn gà ta được nhà thơ tái hiện một cách sinh động không còn in đậm trong tâm trí trẻ em hôm nay.

Vì vậy, giáo viên nên linh hoạt bằng nhiều cách như sưu tầm thêm một số tranh dân gian về gà , đọc những câu thơ thuở nhỏ của nhà thơ Trần Đăng Khoa viết về tiếng gà gắn liền với những gì mộc mạc, thân thương nhất của làng quê Việt Nam.

Nếu chỉ căn cứ vào sách giáo khoa, Sách giáo viên để giảng dạy thì sẽ không tránh khỏi sự đơn điệu, hiệu quả thẩm mĩ, giáo dục sẽ không cao. Và một khi học sinh không có sự rung động thì cũng không thể cảm nhận được tư tưởng chủ đề chung của toàn bài: Những kỉ niệm thân thuộc của tuổi thơ, tình cảm bà cháu đã đi vào cuộc chiến đấu cùng với các chiến sĩ, khắc sâu thêm tình cảm với quê hương, đất nước, góp vào tình cảm chung của thời đại, thể hiện rõ nhất ở đoạn kết:

Cháu chiến đấu hôm nayVì lòng yêu Tổ QuốcVì xóm làng thân thuộcBà ơi, cũng vì bàVì tiếng gà cục tácỔ trứng hồng tuổi thơ