Giáo án Môn Ngữ Văn Lớp 10 Bài 76 - Hồi Trống Cổ Thành

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV Hướng dẫn HS tìm hiểu phần Tiểu dẫn

(1) GV nhắc lại yêu cầu đã giao cho HS chuẩn bị: Giới thiệu về tác giả la Quán Trung; giới thiệu tóm tắt về thể loại, nguồn gốc, tóm tắt tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa Yêu cầu sản phẩm: Ứng dụng CNTT, tạo lập 1 ban tin nhỏ trong đó mỗi thành viên là 1 biên tập viên, có phát thanh viên là 2 MC thay mặt nhóm giới thiệu về vấn đề mọi người quan tâm.

Thời gian trình bày: 3,5 phút.

GV tổ chức cho HS nhận xét

HS nhận xét, bổ sung

GV chốt kiến thức

(2) GV nhắc lại yêu cầu đã giao cho HS chuẩn bị:

- Trình bày về giá trị nội dung và nghệ thuật của Tam quốc diễn nghĩa

-Yêu cầu sản phẩm: 1 poster trên giấy A0 theo Sơ đồ tư duy có 2 ý lớn là nội dung và nghệ thuật. Yêu cầu sản phẩm: thể hiện sự sáng tạo, có giá trị thẩm mĩ, khoa học. Có thể sử dụng phần mềm minmap (Bản đồ tư duy) để thiết kế.

- HS trình bày, HS theo dõi và nhận xét. GV chốt.

- Trước đó, 3 anh em Lưu - Quan - Trương náu mình dưới trướng của Tào Tháo, hiểu bản chất gian hùng của Tháo, họ bỏ đi

- Bị đuổi đánh, mỗi người mỗi ngả

- Quan Công, bảo vệ hai chị dâu, tạm hàng Tào với điều kiện, hàng Hán chứ không hàng Tào, khi nào nghe tin anh thì sẽ đi ngay.

- Được Tháo ban thưởng hậu nhưng nghe tin Lưu Bị đang ở bên Viên Thiệu, Quan Công trả ấn tín, vàng bạc đi ngay

- Bị tướng Tào ngăn cản, chém 6 tướng, vượt 5 cửa quan. Đến gặp Trương Phi

* GV hướng dẫn HS đọc – hiểu văn bản

GV đặt câu hỏi kiểm tra việc đọc văn bản của HS: Hãy nối những cụm từ tả ngoại hình, hành động, lời nói ở cột giữa sao cho đúng với các nhân vật và trình tự sự kiện, qua đó tái hiện lại nội dung đoạn trích “Hồi trống Cổ Thành”?

- HS trả lời

- GV nhận xét việc đọc văn bản

· GV đặt câu hỏi thảo luận nhóm:

Nhóm 1: Hoàn cảnh của Trương Phi và Quan Công trước khi gặp gỡ như thế nào? Hoàn cảnh đó cho phối như thế nào đến diễn biến cốt truyện?

Nhóm 2: Em hãy tìm những chi tiết miêu tả diện mạo, hành động, ngôn ngữ của nhân vật Trương Phi?

Nhóm 3: Em hãy tìm những chi tiết miêu tả diện mạo, hành động, ngôn ngữ của nhân vật Quan Công?

GV giảng bình về ngôn ngữ nhân vật:

GV: Vậy thông qua việc tìm hiểu thái độ, hành động hai nhân vật, em hãy lí giải tại sao TP lại có những hành động như vậy?

GV: Cách phản ứng của TP như vậy có hợp lý không,

GV: Theo em, QC có thật sự là bị oan không? Tại sao?

* Hãy đánh giá chung về tính cách của Trương Phi và Quan Công trong đoạn này? Tính cách ấy có gì khác không so với đặc điểm thường thấy của 2 nhân vật?

Gv bình:

- TP biết QC đã ở trong doanh trại Tào, đã nhận ân huệ của Tào. Đối với TP thì đó là hành động phản bội nghiêm trọng không thể chấp nhận được. Đặc biệt với cương vị của QC là người anh em kết nghĩa mà phản bội lời thề thì điều đó không thể tha thứ, cái tội đó còn nghiêm trọng hơn cả là kẻ thù. Hành động của TP là hành động muốn trừ khử kẻ phản bội, kẻ phụ nghĩa.

- TP là người nóng nảy, chỉ nhìn vào những việc trước mắt nên hành động như vậy là hoàn toàn phù hợp.

Nó không những không thể hiện rằng đây là nhân vật có tính cách gàn dở mà còn cho thấy những nét đẹp trong tâm hồn của nhân vật.

GV chốt ý: Tóm lại: Đoạn trích đã góp phần làm nổi bật nên hai nhân vật TP và QC với hai nét tính cách trái ngược nhau. TP nóng nảy, bộc trực, QC điềm đạm, bình tĩnh. Nhưng cả hai đều thể hiện được nét đẹp của tấm lòng trung nghĩa. Đặc biệt hình tượng nhân vật TP đã được xây dựng hết sức sinh động.

GV: Theo em, tại sao có thể đặt tên đoạn trích là Hồi trống Cổ Thành?

? Trình bày những nét đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích ?

? Khái quát nội dung đoạn trích?

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

Câu 1: Trong cuộc sống hàng ngày chúng ta thường có câu thành ngữ nào liên quan đến tính cách nhân vật Trương Phi? Bản thân em có nóng tính không? Bài học em rút ra sau khi tìm hiểu nhân vật?

Câu 2: Từ tình anh em, huynh đệ giữa Trương Phi và Quan Công, em gãy rút ra bài học cho mình trong quan hệ anh em, bè bạn?

Câu 3: Nếu bị 1 bạn thân hoặc người anh em thân thiết hiểu nhầm, nghi oan, bạn sẽ làm gì?

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- La Quán Trung(1330 – 1400)

-Tên La Bản, hiệu Hải Hồ tản nhân

- Sống cuối Nguyên đầu Minh

- Quê: Thái Nguyên, Sơn Tây cũ

- Tính tình: cô độc, lẻ loi, thích ngao du

- Chuyên sưu tầm và biên soạn dã sử

=> Là người đầu tiên đóng góp xuất sắc cho trường tiểu thuyết lịch sử thời Minh Thanh

2. Tác phẩm

a. Nguồn gốc

- La Quán Trung căn cứ vào lịch sử, truyện kịch dân gian(thoại bản) để viết lên Tam quốc diễn nghĩa. Đến đời Thanh, Mao Tôn Cương chỉnh lí, viết lời bình.. thành 120 hồi và lưu truyền đến nay

b. Thể loại

-Tiểu thuyết lịch sử chương hồi (120 hồi)

c. Nội dung

- Kể lại quá trình hình thành và diệt vong của ba tập đoàn phong kiến Ngụy (Tào Tháo) – Thục (Lưu Bị) – Ngô (Tôn Quyền)

- Thể hiện khát vọng hòa bình, thống nhất của nhân dân

d. Giá trị

- Tư tưởng

+ Vạch trần bản chất tàn bạo, giả dối của giai cấp thống trị

+ Cuộc sống loạn li, bi thảm của nhân dân và thể hiện mơ ước về một xã hội với những vua hiền, tướng giỏi

- Nghệ thuật

+ Giá trị lịch sử, quân sự

+ Tài kể chuyện đặc sắc của tác giả, đặc biệt là nghệ thuật miêu tả các trận chiến sinh động và hấp dẫn.

3. Đoạn trích

a. Vị trí đoạn trích

- Nửa đầu hồi 28

- Tên hồi:

“Chém Sái Dương anh em hòa giải

Hồi Cổ Thành tôi chúa đoàn viên”

b. Tóm tắt đoạn trích Hồi Trống Cổ Thành

II. ĐỌC – HIỂU

1. Hình tượng Trương Phi và Quan Công

* Phân tích 2 nhân vật

2.Ý nghĩa nhan đề - Hồi trống Cổ Thành

- Trong đoạn trích, hồi trống ở đoạn cuối là một điểm sáng, chứa đựng linh hồn của cả đoạn. Nó ngân vang trong đoạn trích và dường như trong cả tác phẩm, thể hiện khí thế hào hùng của chiến trận. Hồi trống đó vang lên cũng chính là lúc lời giải đáp cho câu hỏi ngay từ đầu đoạn trích được tìm thấy. Nó tạo nên vầng hào quang xung quanh các nhân vật, tôn thêm vẻ đẹp của các anh hùng.

- Ở đây, tác giả đã cho nhân vật của mình gióng lên ba hồi trống, bản thân nó cũng chứa đựng những ý tưởng. Ba hồi không quá dài mà cũng không quá ngắn, nó vừa đủ dài để cho QC có thể lấy đầu của Sái Dương, vừa đủ ngắn để cho mọi người có thể thấy được tài năng và sức mạnh của QC. Đồng thời, ba hồi trống trận vang lên cũng thể hiện được khí thế hào hùng, âm vang của chiến trận. Thể hiện được cái ý vị của Tam quốc.

- Hồi trống trong đoạn trích mang nhiều ý nghĩa.

+ Hồi trống thách thức: TP nghi ngờ QC phản bội, lệnh trong ba hồi trống phải chém đầu Sái Dương. Đây là hồi trống để thử thách lòng trung thành của QC, thử thách tài năng của QC. Hồi trống vang lên cũng có nghĩa là QC phải lao vào một cuộc chiến đối mặt với kẻ thù, đối mặt với hiểm nguy và cái chết. Tiếng trống giục giã như hối thúc nhân vật hành động.

+ Hồi trống minh oan: QC đã không ngần ngại chấp nhận lời thách thức của TP để khẳng định lòng trung thành của mình. Bản thân sự dũng cảm đó đã thể hiện được tấm lòng QC. Hơn thế nữa, ngay khi chưa dứt một hồi trống, đầu Sái Dương đã rơi xuống đất, và những tiếng trống tiếp theo đó chính là để minh oan cho QC.

+ Hồi trống đoàn tụ: Kết thúc ba hồi trống, QC giết tướng giặc, mọi nghi ngờ được hóa giải, và đó là lúc mà các anh hùng đoàn tụ. Hồi trống còn có ý nghĩa như là sự ngợi ca tình nghĩa huynh đệ, ngợi ca tấm lòng trung nghĩa của các anh hùng. Tiếng trống lúc này không còn thúc giục, căng thẳng, vội vã mà tiếng trống như reo vui chúc mừng cuộc hội ngộ của ba anh em.

=> Hồi trống thể hiện không khí hào hùng của chiến trận, là hồi trống thúc giục tinh thần chiến đấu, ca ngợi tài đức của các anh hùng. Đó là hồi trống thể hiện niềm vui, khẳng định niềm tin và ngợi ca chiến thắng.