Giáo án Ngữ Văn 8 Tiết 90: Chiếu Dời đô (thiên đô Chiếu) - Lí Công Uẩn

Dời đô từ vùng núi Hoa Lư ra vùng đồng bằng đất rộng, chứng tỏ triều đình nhà Lí đủ sức chấm dứt nạn phong kiến cát cứ,thế và lực của dân tộc Đại Việt đủ sức sanh ngang bằng phương Bắc.Đ[r]

Trường THCS Thiện Mỹ GV: Nguyễn Thị Hồng Mơ

I MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:

1.Kiến thức:

- Thấy được khát vọng của nhân dân về một đất nước độc lập , hùng cường

và khí phách của dân tộc Đại việt đang trên đà lớn mạnh

-Thấy được sức thuyết phục của “Chiếu dời đơ” là sự kết hợp giữa lí và tình

- Nắm được đặc điểm cơ bản của thể chiếu

2.Kỹ năng:

Biết vận dụng bài học để viết văn nghị luận

3.Thái độ:

Giáo dục HS ý thức tự hào dân tộc

II- CHUẨN BỊ:

1.Chuẩn bị của GV:

- Đọc kỹ SGK, SGV,STK và các sách tham khảo liên quan đến soạn giảng Soạn giáo án

- Đồ dùng dạy học : Tranh ảnh về tác giả Lí Cơng Uẩn

2.Chuẩn bị của HS:

- Đọc kỹ SGK và các sách tham khảo

- Trả lời tốt các câu hỏi SGK theo yêu cầu của GV

III TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC.

Hoạt đông 1: Khởi động:

1-Ổn định :

2-Kiểm tra bài cũ :

3-Giới thiệu bài mới :

- Kiểm tra sĩ số lớp

*Câu hỏi

Đọc thuộc lịng bài thơ “ Ngắm trăng” , nêu giá trị nội dung và nghệ thuật?

*Gợi ý trả lời:

Bài thơ thất ngơn tứ tuyệt giản dị mà hàm súc,cho ta thấy tình yêu thiên nhiên đến say mê và phong thái ung dung của Bác Hồ ngay cả trong cảnh ngục tù cực khổ tối tăm

Năm 1010 , Lí Cơng Uẩn tức vua

Lí Thái Tổ ,viết thiên đơ chiếu dời đơ

từ Hoa Lư ( Ninh Bình) ra thành Đại La , sau đổi tên thành Thăng Long (Rồng bay) Đây là một văn kiện cĩ ý nghĩa lịch sử to lớn , đánh dấu sự vươn dậy , ý chí tự cường của dân tộc ta

- Lớp trưởng báo cáo

-Trả lời

HS nghe và ghi tựa bài

Hoạt đông 2 : Tìm hiểu bài mới

I.Tìm hiểu chung VB:

1.Giới thiệu tác giả,tác phẩm - Gọi HS đọc chú thích * -Đọc chú thích *

Tuần 25 Tiết 90

NS :

ND:

CHIẾU DỜI ĐƠ (Thiên đơ chiếu)

Lí Cơng Uẩn

-Trường THCS Thiện Mỹ GV: Nguyễn Thị Hồng Mơ

a Tác giả : Lí Công Uẩn

Lí Công Uẩn là người thông

minh nhân ái , có chí lớn ,

sáng lập vương triều nhà Lí

b-Tác phẩm :

*Chiếu là một loại văn bản do

vua dùng để ban bố mệnh lệnh

cho thần dân biết về một chủ

trương lớn,chính sách lớn của

nhà vua và triều đình

*Xuất xứ và đại ý :

“Chiếu dời đô”được Lí Công

Uẩn viết năm 1010 nhằm bày

tỏ ý định dời đô từ Hoa Lư ra

thành Đại La

2-Kiểu văn bản:

Chiếu (văn nghị luận)

3-Đọc văn bản và chú thích:

 Em hãy cho biết vài nét về tiểu sử Lí Công Uẩn ?

GV :Ông là người có tài trí,đức

độ, kín đáo,nhiều uy vọng.Năm 1009

Lê Ngọa Triều mất,ông được giới tăng lữ và triều thần tôn lên làm vua.Lí Thái Tổ dựng lên triều đại nhà Lí hơn 200 (1009-1225)

Em hãy trình bày hiểu biết về thể chiếu?

 Bài “Chiếu dời đô” được viết vào thời gian nào ?Nêu đại ý của bài chiếu ?

GV giảng đặc điểm của thể chiếu và đặc điểm riêng của

“Chiếu dời đô”: ở tính chất đối thoại , trao đổi chứ không chỉ ra lệnh “Chiếu dời đô”

được viết bằng chữ Hán chỉ có

214 chữ,bản dịch của Nguyễn Đức Văn dài 360 chữ.

Bài “chiếu dời đô”thuộc kiểu văn bản nào mà em đã học? Vì sao em xác định như thế?

*Hướng dẫn đọc văn bản , tìm

hiểu chú thích

Đọc giọng điệu chung là trang trọng nhưng có những câu cần nhấn mạnh sắc thái tình cảm tha

thiết hoặc chân tình : “trẫm rất

đau xót …dời đổi”, “ Trẫm muốn …Các khanh nghĩ thế nào

?”

- Đọc mẫu một đoạn – gọi HS

Dựa vào chú thích để trả lời

Lí Công Uẩn ( 974-1028 ) tức Lí Thái Tổ

là người thông minh nhân ái , có chí lớn , sáng lập vương triều nhà Lí

*Chiếu là một loại văn bản do vua dùng

để ban bố mệnh lệnh cho thần dân biết về một chủ trương lớn,chính sách lớn của nhà vua và triều đình.Chiếu có ngôn từ trang trọng, trang nghiêm được viết bằng thể văn xuôi cổ thường có đối và có vần (văn biền ngẫu)

 Dựa vào chú thích để trả lời

“Chiếu dời đô” được Lí Công Uẩn viết năm 1010 nhằm bày tỏ ý định dời đô từ

Hoa Lư (Ninh Bình) ra thành Đại La

- HS lắng nghe

Kiểu văn nghị luận Vì nó được viết bằng phương thức lập luận để trình bày và thuyết phục người nghe theo tư tưởng dời đô của tác giả

- HS lắng nghe -Đọc văn bản theo yêu cầu của GV

- Đọc chú thích 6, 8, 10, 11, 12

Trường THCS Thiện Mỹ GV: Nguyễn Thị Hồng Mơ

4-Bố cục:

Đoạn 1: Lí do dời đô

Đoạn 2: Địa thế thành Đại La

Đoạn 3: Lời ban bố của nhà

vua

II- Tìm hiểu chi tiết VB:

1- Lí do phải dời đô:

- Xưa nhà Thương năm lần

dời đô ,nhà Chu ba lần dời đô

-> Tác giả nêu gương tiền

nhân làm cơ sở , tiền đề cho lí

lẽ trong việc dời đô là không

có gì khác thường

- Thế mà hai triều Đinh , Lê

cứ đóng yên đô ở một nơi(

Hoa Lư) là một hạn chế

-> Phê phán

đọc tiếp

- Yêu cầu HS giải thích các từ thuộc chú thích 6, 8, 10, 11, và

12

Văn bản có 3 đoạn,hãy nêu nội dung mỗi đoạn?

 Nếu là văn nghị luận thì vấn

đề nghị luận ở bài chiếu này là gì

?

Vấn đề đó được trình bày bằng mấy luận điểm?

- Gọi một HS đọc lại đoạn 1

 Mở đầu “Chiếu dời đô” ,Lí Công Uẩn viện dẫn sử sách Trung Quốc nói về việc các vua đời xưa từng có những cuộc dời

đô Theo suy luận của tác giả thì việc dời đô của các vua nhà Thương , nhà Chu nhằm mục đích gì ? Kết quả của việc dời đô

ấy ?

GV giảng nét tâm lí của người trung đại: noi theo tiền nhân , vâng theo mệnh trời Dời đô là điều thường xuyên xảy ra trong lịch sử các triều đại

Lí Thái Tổ dẫn số liệu cụ thể

về các lần dời đô của 2 triều Thương,Chu nhằm mục đích gì?

 Sau khi nói đến thời xa xưa , tác giả đề cập đến 2 triều đại gần nhất là triều Đinh, Lê với nhà Thương , nhà Chu , Lí Công Uẩn

có nhận xét như thế nào ?

 Đoạn văn sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ? Biện pháp nghệ thuật ấy làm rõ nội dung cần diễn đạt như thế nào ?

HS nhận biết:

Đoạn 1: Lí do dời đô Đoạn 2: Địa thế thành Đại La Đoạn 3: Lời ban bố của nhà vua

Sự cần thiết phải rời kinh đô từ Hoa Lư

ra Đại La

Hai luận điểm:

-Luận điểm 1:Lí do phải dời đô

(Xưa nhà…dời đổi)

-Luận điểm2: Vì sao thành Đại

La xứng đáng là kinh đô bậc nhất (Phần còn lại)

- HS đọc đoạn 1

Trả lời +Nhà Thương 5 lần dời đô,nhà Chu 3 lần dời đô->nhằm mưu toan việc lớn , xây dựng vương triều phồn thịnh , tính kế lâu dài cho con cháu=>Thuận theo

mệnh trời,thuận theo ý dân +Kết quả của việc dời đô làm cho đất nước vững bền , phát triển thịnh vượng

Làm cơ sở tiền đề , làm chỗ dựa cho lí

lẽ ở phần tiếp theo-> việc Lí Công Uẩn dời đô là không có gì khác thường

Nhà Thương , nhà Chu dời đô nhiều lần nên triều đại lâu bền phong tục phồn thịnh , còn 2 nhà Đinh , Lê không theo mệnh trời (không phù hợp với quy luật khách quan),không biết học theo cái đúng của người xưa chỉ đóng đô ở Hoa Lư vì vậy triều đại ngắn ngủi , trăm họ hao tổn muôn vật không được thích nghi,không thể thịnh vượng trong vùng đất chật hẹp

Phép đối lập làm rõ dụng ý của tácgiả nêu sử sách làm tiền đề để soi sáng thực tại vào hai triều Đinh Lê -> việc dời đô là cần thiết

Trường THCS Thiện Mỹ GV: Nguyễn Thị Hồng Mơ

-“Trẫm rất đau xót về việc đó

,không thể không dời

đổi.”(cảm xúc)

=>Dời đô là một việc làm

chính nghĩa vì đất nước , vì

nhân dân

b- Ca ngợi địa thế thành Đại

La :

- Là kinh đô cũ của Cao

Vương

- Nơi trung tâm trời đất

- Có thế rồng cuộn hổ ngồi

- Đúng ngôi nam bắc tây

đông…

-Địa thế rộng mà bằng đất

đai cao mà thoáng

-Dân cư khỏi chịu cảnhkhốn

khổ , ngập lụt , muôn vật tốt

tươi

GV : Qua đoạn văn trên , ta thấy

Lí Công Uẩn tán thành việc dời

đô ngược lại ông cho rằng định

đô ở một chỗ là việc làm không thuận mệnh trời khiến cho nhân dân khổ sở , muôn vật không thể phát triển

Theo Lí Công Uẩn,kinh đô cũ

ở vùng núi Hoa Lư(Ninh Bình)của 2 triều Đinh,Lê là không còn thích hợp,vì sao?

GV chốt : Thế và lực của hai

nhà Đinh –Lê chưa đủ mạnh để dời ra đồng bằng mà phải dựa vào núi rừng hiểm trở , để vừa phòng thủ vừa củng cố lực lượng Đến đời nhà Lí với sự phát triến của đất nước , việc đóng đô

ở Hoa Lư là không còn phù hợp

 Sau khi nêu gương tiền nhân , phê phán 2 nhà Đinh- Lê , tác giả lại bộc bạch nỗi lòng của mình Hãy cho biết câu nào bộc

lộ nỗi lòng của tác giả ?

Ở câu này giọng điệu có gì khác ? Sự thay đổi giọng điệu ấy thể hiện t/cảm gì của t/giả ?

 Từ đó em có nhận xét gì về khát vọng dời đô của Lí Công Uẩn ?

- Gọi HS đọc đoạn 2

 Theo nhận định của Lí Công Uẩn , Đại la là một nơi ntn ? -GV giảng lối văn biền ngẫu

Các em hãy so sánh Hoa Lư với Đại La để khẳng định Đai La

- Lắng nghe

HS dựa vào chú thích 8 trả lời

- Lắng nghe

Phát hiện trả lời :

“Trẫm rất đau xót về việc đó ,không thể không dời đổi.”

Giọng văn từ dõng dạc , đanh thép chuyển sang trầm lắng (bên cạnh lí là chất tình)thể hiện nỗi xót xa ,khát vọng dời đô chân thành của tác giả trước cảnh nguy nan của muôn dân

Khát vọng muốm thay đổi đất nước,để phát triển đất nước đến hùng cường

-Đọc đoạn 2

Phát hiện chi tiết , trả lời : -Là kinh đô cũ của Cao Vương

- Nơi trung tâm trời đất

- Có thế rồng cuộn hổ ngồi -Đúng ngôi nam bắc tây đông

-Địa thế rộng mà bằng đất đai cao mà thoáng

-Dân cư khỏi chịu cảnhkhốn khổ , ngập lụt , muôn vật tốt tươi

Đối chiếu so sánh

Trường THCS Thiện Mỹ GV: Nguyễn Thị Hồng Mơ

=>Thành Đại La xứng đáng

trở thành kinh đơ của đất nước

“Trẫm muốn …để định chỗ ở

Các khanh nghĩ thế nào ?”

Câu hỏi tu từ )

=>Tạo sự đồng cảm giữa

mệnh lệnh của vua với thần

dân

là một nơi thắng địa như tác giả đánh giá ?

 Em cĩ nhận xét gì về giọng văn khi tác giả nĩi về Đại La ?

* GV giảng : Người VN quan

niệm muốn thành cơng cần cĩ đủ

3 yếutố : thiên thời , địa lợi , nhân hồ Thành Đại La cĩ đủ 3 yếu tố ấy -> nĩ xứng đáng trở thành kinh đơ của đất nước

Vì sao các chứng cứ cĩ sức thuyết phục?

 Tại sao kết thúc bài chiếu nhà vua khơng ra mệnh lệnh mà lại

đặt câu hỏi “ Trẫm nghĩ thế nào

? “

 Trong câu văn này , tác giả

đã sử dụng biện pháp nghệ thuật

gì ? Cách

kết thúc như vậy cĩ tác dụng gì ?

* Thảo luận : Cĩ ý kiến cho rằng

“Chiếu dời đơ” ra đời phản ánh ý chí độc lập tự cường và sự phát triển lớn mạnh của dân tộc Đại Việt , Vì sao nĩi như vậy ? +GV giảng chốt ý

Dời đơ từ vùng núi Hoa Lư ra vùng đồng bằng đất rộng, chứng

tỏ triều đình nhà Lí đủ sức chấm dứt nạn phong kiến cát cứ,thế và lực của dân tộc Đại Việt đủ sức sanh ngang bằng phương Bắc.Định đơ ở Thăng Long là thực hiện nguyện vọng của nhân dân thu giang sơn về một mối,nguyện vọng xây dựng đất nước độc lập ,tự cường

 Giọng văn ngợi ca trang trọng -Lắng nghe

Vì chúng được phân tích trên nhiều mặt : lịch sử, địa lý, dân cư

 Vua là thiên tử , là mệnh trời để cai trị đất nước , mệnh trời khơng chưa đủ mà cịn cần đến lịng dân Vì vậy Lí Cơng Uẩn đã đạt được kết quả trị nước an dân tốt hơn qua việc thu phục lịng người hơn

là ban bố mệnh lệnh

Trả lời Câu hỏi tu từ

=>Tạo sự đồng cảm giữa mệnh lệnh của vua với thần dân

* Các nhĩm thảo luận, trình bày :

Hoạt động 3 : Tổng kết : III- Tổng kết :

1/Nghệ thuật: Kết cấu chặt chẽ ,

lập luận giàu sức thuyết phuc , cĩ

Em cĩ nhận xét gì về kết cấu của bài chiếu và trình tự lập luận của t/giả ?

 Nêu giá trị nội dung bài chiếu ?

Kết cấu chặt chẽ ,lập luận giàu sức thuyết phuc , cĩ sự kết hợp hài hồ giữa lí và tình

 Phản ánh khát vọng của nhân

Trường THCS Thiện Mỹ GV: Nguyễn Thị Hồng Mơ

sự kết hợp hài hoà giữa lí và tình

2- Nội dung: Phản ánh khát vọng

của nhân dân về đất nước độc lập

, thống nhất Ý chí tự cường của

dân tộc Đai Việt đang trên đà lớn

dân về đất nước độc lập , thống nhất Ý chí tự cường của dân tộc Đai Việt đang trên đà lớn mạnh -Đọc phần ghi nhớ SGK/51

Củng cố- dặn dò.

Em hãy nêu trình tự lí lẽ mà Lí Công Uẩn đưa ra trong bài ?

Sự đúng đắn của quan điểm dời

đô về Đại La đã được minh chứng như thế nào trong lịch sử nước ta?

GV chốt:-Thăng Long là trung tâm

chính trị,kinh tế,văn hóa của đất nước từ khi Lí Công Uẩn dời đô cho đến nay

-Thủ đô Hà Nội luôn là trái tim của

cả nước -Thăng Long Hà Nội luôn vững vàng trong mọi thử thách lịch sử.

- Học nội dung bài , học thuộc ghi nhớ

- Hiểu mục đích dời đô của Lí Công Uẩn,phương thức biểu đạt chính của văn bản

* Chuẩn bị bài : “Câu phủ định ”

Cụ thể là:

- Đọc và tìm hiểu các ví dụ,trả lời câu hỏi SGK

- Xem trước bài tập phần luyện tập

3 đoạn:Nêu sử sách làm tiền đề;Soi sáng tiền đề vào thực tế;Đi tới kết luận

HS có thể nêu các ý của cá nhân: