Gỡ Vướng Lưu Thông Xuất, Nhập Khẩu Hàng Hóa Trong Tình Hình ...

Sáng 16/3, tại Nhà Quốc hội, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tiến hành Phiên chất vấn, trả lời chất vấn về nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực Công thương. Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã đăng đàn trả lời chất vấn của Đại biểu Quốc hội.

Ùn tắc hàng hóa do các quy định phòng dịch nghiêm ngặt của Trung Quốc

Báo cáo của Bộ Công Thương về một số nội dung liên quan đến nhóm vấn đề chất vấn tại Phiên họp thứ 9 gửi đến Đại biểu Quốc hội cho biết, năm 2020 và 11 tháng năm 2021, dù dịch bệnh diễn biến phức tạp nhưng nhờ có sự vào cuộc kịp thời, áp dụng nhiều giải pháp đồng bộ nên việc lưu thông hàng hóa qua biên giới phía Bắc về cơ bản vẫn được bảo đảm. Số liệu của Tổng cục Hải quan cho thấy, xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc qua các cửa khẩu biên giới phía Bắc 11 tháng năm 2021, đạt 1,7 tỷ USD, vẫn tăng 18,3% so với 11 tháng năm 2020; trong đó, xuất khẩu nông sản qua các cửa khẩu thuộc tỉnh Lạng Sơn tăng 32,5%; qua cửa khẩu Móng Cái tăng tới 62% so với cùng kỳ.

Tình hình chỉ chuyển biến xấu từ tháng 12/2021 tới nay, khi đợt dịch thứ 4 lan rộng tại miền Bắc và nhất là từ khi phía Trung Quốc cũng bắt đầu phát hiện các ca mắc Covid-19 tại khu vực biên giới. Mặc dù, chúng ta đã chủ động giao thiệp ở tất cả các cấp để giữ cho lưu thông hàng hóa được thông suốt nhưng phía Trung Quốc vẫn hết sức quan ngại. Họ chủ động tăng cường các biện pháp quản lý như thủ tục giao nhận chặt chẽ hơn, quy trình kiểm dịch phức tạp hơn. Đặc biệt, chỉ cần phát hiện dấu vết virus trên hàng hóa hoặc bao bì là phía bạn dừng ngay hoạt động thông quan để tiến hành khử khuẩn toàn khu vực. Nếu phát hiện ca nhiễm Covid-19 thì đóng cửa khẩu và thực hiện giãn cách xã hội để tầm soát, khoanh vùng, dập dịch. Các cặp cửa khẩu quan trọng cho hoạt động XNK như Hà Khẩu - Kim Thành (Lào Cai), Đông Hưng - Móng Cái (Quảng Ninh), thậm chí là cả cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị đều bị tạm dừng thông quan vì lý do này.

Như vậy, có thể thấy nguyên nhân trực tiếp và chủ yếu nhất dẫn đến hiện tượng ùn tắc hàng hóa lần này là do các quy định phòng dịch nghiêm ngặt của Trung Quốc, nhất là khi phía bạn cũng xuất hiện các ca mắc Covid-19 tại khu vực cửa khẩu. Ùn tắc xảy ra ở cả 2 phía, gây thiệt hại không chỉ cho ta mà còn cho cả xuất khẩu của Trung Quốc.

Trước tình trạng ùn tắc hàng hóa xuất nhập khẩu trên toàn tuyến biên giới phía Bắc xảy ra vào thời điểm tháng 12/2021, và đặc biệt là sau Tết Nguyên đán, Lãnh đạo Chính phủ, lãnh đạo các Bộ, ngành có liên quan và UBND các tỉnh biên giới đã rất tích cực vào cuộc để xử lý tình trạng ùn tắc này. Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành đã tổ chức 3 cuộc họp trực tuyến. Bộ trưởng Bộ Công Thương đã nhiều lần gửi thư cho các đối tác Trung Quốc và chỉ đạo các đơn vị có liên quan của Bộ Công Thương tổ chức hội đàm với các tỉnh Quảng Tây, Vân Nam và Bộ Thương mại Trung Quốc để bàn giải pháp tháo gỡ ách tắc tại khu vực cửa khẩu. Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ đã gặp Đại sứ Trung Quốc tại Việt Nam và ngày 13/1/2022 đã trực tiếp điện đàm với Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường để trao đổi về các biện pháp nhằm tăng cường hơn nữa quan hệ hợp tác song phương, trong đó, có việc giải quyết tình trạng ùn tắc hàng hóa xuất nhập khẩu và phương tiện tại khu vực biên giới.

Bộ Công Thương đã nhanh chóng thành lập Ban Chỉ đạo giải quyết tình hình ùn tắc hàng hóa tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc do Bộ trưởng Bộ Công Thương làm Trưởng ban, có sự tham gia của các lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Ngoại giao, Bộ Tài chính, Bộ Y tế và lãnh đạo Ủy ban nhân dân các tỉnh Lạng Sơn, Quảng Ninh, Cao Bằng và Lào Cai. Đồng thời, gấp rút tổ chức họp Ban Chỉ đạo, đi kiểm tra chỉ đạo trực tiếp và có văn bản gửi các Bộ, ngành đề nghị cùng phối hợp thực hiện theo ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành tại Thông báo số 350/TB-VPCP ngày 27/12/2021, Thông báo số 08/TB-VPCP và Thông báo số 56/TB-VPCP.

Đồng thời, Bộ cũng đã phối hợp với Bộ Y tế ban hành các quy định bảo đảm phòng chống dịch trong lưu thông, xuất nhập khẩu hàng hoá; Phối hợp với Bộ Giao thông vận tải trong công tác thông tin, điều tiết, đảm bảo hệ thống giao thông vận tải thông suốt trên toàn quốc, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho việc vận chuyển nông sản, vật tư đầu vào phục vụ sản xuất nông nghiệp và tiêu thụ, xuất khẩu nông sản; Phối hợp với các địa phương biên giới trong hoạt động thông tin, điều tiết lưu thông, thông quan hàng hóa tại cửa khẩu; chủ động trao đổi với các cơ quan và địa phương phía Trung Quốc về việc tạo điều kiện nâng cao hiệu suất thông quan, mở thêm các cửa khẩu, thông quan cho xuất khẩu nông sản, đồng thời, đẩy mạnh khuyến nghị xuất khẩu chính ngạch.

Xây dựng Đề án Phát triển xuất nhập khẩu bền vững báo cáo Chính phủ thảo luận, ban hành Nghị quyết số 63/NQ-CP ngày 29 tháng 6 năm 2021 về các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giải ngân vốn đầu tư công và xuất khẩu bền vững những tháng cuối năm 2021 và đầu năm 2022.

Đồng thời, Bộ Công Thương đã khuyến cáo các Hiệp hội, doanh nghiệp áp dụng các biện pháp phòng ngừa rủi ro trong khâu thanh toán khi giao kết hợp đồng với khách hàng nước ngoài, trong bối cảnh dịch Covid-19.

Thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp

Bước sang năm 2022, với những diễn biến khó đoán định về bức tranh thương mại toàn cầu do phụ thuộc vào dịch Covid-19, cũng như những khó khăn từ chủ nghĩa bảo hộ ngày càng gia tăng, xuất khẩu hàng hóa nói chung và xuất khẩu các mặt hàng nông sản nói riêng sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức.

Về các giải pháp thực hiện trong thời gian tới, Bộ Công Thương cho biết, sẽ cùng các Bộ, ngành liên quan, các địa phương biên giới phía Bắc tiếp tục giao thiệp, trao đổi thường xuyên với phía Trung Quốc để bàn bạc các giải pháp nhằm tháo gỡ ùn tắc, tăng hiệu suất thông quan, hướng đến thông quan thông suốt ổn định lâu dài.

UBND các tỉnh biên giới phía Bắc cần tiếp tục tăng cường các biện pháp phòng chống dịch tại cửa khẩu để hai bên cùng yên tâm khôi phục hoàn toàn hoạt động thông quan; chỉ đạo các cơ quan chức năng trên địa bàn thường xuyên cập nhật tình hình và cung cấp thông tin cho các địa phương liên quan về tình hình thông quan hàng hóa tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc.

Thực hiện nghiêm túc phương châm “an toàn để xuất khẩu, xuất khẩu phải an toàn”. Theo đó, các địa phương vùng trồng, doanh nghiệp, các thương lái, lái xe đường dài cần tăng cường áp dụng các biện pháp nhằm bảo đảm quy trình sản xuất, bao gói, vận chuyển hàng hóa là tuyệt đối an toàn, theo đúng yêu cầu của công tác phòng chống dịch, từ đó giúp các bên liên quan mở và duy trì bền vững việc mở lại các cửa khẩu. Các địa phương biên giới cũng cần tăng cường các biện pháp kiểm tra, giám sát để bảo đảm quy trình an toàn hàng hóa, phương tiện được thực hiện một cách chính xác và nghiêm túc.

Bộ Công Thương cũng cho rằng, cần chuyển nhanh, chuyển mạnh hoạt động xuất khẩu hàng hóa sang thị trường Trung Quốc theo hình thức chính ngạch (mua bán theo hợp đồng, với các điều kiện giao dịch, giao nhận rõ ràng, giao hàng tại các cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính,…) để tận dụng các kênh xuất khẩu khác như đường biển, đường sắt.

UBND các địa phương vùng trồng, vùng nuôi thủy sản cần chủ động, tích cực hơn nữa trong việc thường xuyên cập nhật thông tin, tình hình từ các tỉnh biên giới phía Bắc để chủ động điều chỉnh kế hoạch sản xuất, tiến độ thu hoạch và điều tiết lượng hàng đưa lên các cửa khẩu phù hợp với năng lực và tiến độ thông quan tại các cửa khẩu này; đồng thời, khuyến cáo các hiệp hội ngành hàng, hộ nông dân, cơ sở sản xuất, doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu nông, thuỷ sản trên địa bàn chỉ sản xuất theo đơn đặt hàng (có thể yêu cầu khách hàng đặt cọc để sản xuất); chỉ đưa hàng lên biên giới khi khách hàng chấp nhận thanh toán chi phí lưu xe, lưu bãi và các chi phí phát sinh khác (nếu có).

Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần hướng dẫn, tuyên truyền mạnh mẽ hơn về các biện pháp bảo đảm sản xuất an toàn theo yêu cầu phòng chống dịch Covid-19 trong tất cả các khâu từ sản xuất, thu mua, bao gói, phân loại cho tới bốc dỡ, vận chuyển để xuất khẩu; yêu cầu người sản xuất thực hiện nghiêm túc các quy định về truy xuất nguồn gốc, đăng ký mã số vùng trồng và các yêu cầu về an toàn thực phẩm của nước nhập khẩu; hướng dẫn các nhà vườn, hợp tác xã và doanh nghiệp điều chỉnh kế hoạch sản xuất và điều tiết tiến độ thu hoạch phù hợp đáp ứng yêu cầu của thị trường; chỉ đạo các doanh nghiệp kho lạnh cho thương lái và người nông dân tạm trữ các hàng nông sản tươi trong lúc chờ tiêu thụ.

Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao tiếp tục phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tích cực đẩy nhanh tiến độ đàm phán về quản lý chất lượng, mở cửa thị trường cho các mặt hàng nông sản để đa dạng hoá thị trường, tránh tình trạng phụ thuộc vào số ít thị trường lớn, truyền thông. Đồng thời, tiếp tục đẩy nhanh đàm phán các Nghị định thư cần thiết với Trung Quốc để giảm tỷ lệ nông sản Việt Nam phải qua kiểm tra khi xuất khẩu vào Trung Quốc.

Tiếp tục phối hợp với các địa phương, Hiệp hội ngành hàng trong công tác thông tin thị trường, khuyến khích doanh nghiệp tiếp tục: cập nhật, tận dụng thông tin từ các thị trường, đặc biệt đối với các quy định về kiểm soát chất lượng, an toàn thực phẩm; tham gia các hoạt động kết nối doanh nghiệp, xúc tiến thương mại; chủ động nắm bắt, tận dụng ưu đãi từ các Hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương mà Việt Nam đã ký kết, đặc biệt với các FTA thế hệ mới như EVFTA, CPTPP; vận động hệ thống phân phối, tập đoàn bán lẻ, siêu thị đẩy mạnh thu mua, tiêu thụ trong chuỗi cung ứng; chú trọng giới thiệu, phân phối sản phẩm trên các sàn thương mại điện tử.