Hành Tinh Lùn – Wikipedia Tiếng Việt

Bước tới nội dung

Nội dung

chuyển sang thanh bên ẩn

• Đầu
• 1 Danh sách các hành tinh lùn trong Hệ Mặt Trời
• 2 Vệ tinh tự nhiên của các hành tinh lùn
• 3 Xem thêm
• 4 Tham khảo
• 5 Liên kết ngoài

• Bài viết
• Thảo luận

Tiếng Việt

• Đọc
• Sửa đổi
• Sửa mã nguồn
• Xem lịch sử

Công cụ Công cụ chuyển sang thanh bên ẩn Tác vụ

• Đọc
• Sửa đổi
• Sửa mã nguồn
• Xem lịch sử

Chung

• Các liên kết đến đây
• Thay đổi liên quan
• Liên kết thường trực
• Thông tin trang
• Trích dẫn trang này
• Tạo URL rút gọn
• Tải mã QR

In và xuất

• Tạo một quyển sách
• Tải dưới dạng PDF
• Bản để in ra

Tại dự án khác

• Wikimedia Commons
• Khoản mục Wikidata

Giao diện chuyển sang thanh bên ẩn Bách khoa toàn thư mở Wikipedia Chín vật thể có khả năng cao nhất là hành tinh lùn và năm phát hiệnCeres (1801)Sao Diêm Vương (1930)Quaoar (2002)Sedna (2003)Orcus (2004)Haumea (2004)Eris (2005)Makemake (2005)Gonggong (2007)

Hành tinh lùn là các thiên thể quay quanh Mặt Trời có khối lượng hành tinh nhưng nhỏ hơn tám hành tinh chính thức của Thái Dương hệ. Đây là một khái niệm trong việc phân loại các thiên thể trong Hệ Mặt Trời được Hiệp hội Thiên văn Quốc tế công bố vào ngày 24 tháng 8 năm 2006.[1][2] Theo đó, các hành tinh lùn:

• Có quỹ đạo quanh Mặt Trời
• Có khối lượng đủ lớn để trọng trường của chính nó thắng lực vật rắn, tạo nên hình dạng cân bằng thủy tĩnh (gần hình cầu)
• Có những vật thể khác nằm trên quỹ đạo chưa được dọn sạch
• Không phải là vệ tinh tự nhiên của một hành tinh, hay các vật thể khác trong hệ Mặt Trời.

Cũng theo định nghĩa này, mọi vật thể trong hệ Mặt Trời (ngoại trừ Mặt Trời) được phân vào một trong ba thể loại là hành tinh, hành tinh lùn và vật thể nhỏ trong Hệ Mặt Trời. Theo cách phân loại mới này, Sao Diêm Vương không còn là một hành tinh mà là một hành tinh lùn. Bên cạnh đó, trong số các tiểu hành tinh, Ceres nay là một hành tinh lùn; trong khi đa số các tiểu hành tinh còn lại như Vesta nay là thiên thể nhỏ trong Hệ Mặt Trời. Nhiều sách báo của Việt Nam dịch không đúng thuật ngữ "hành tinh lùn" từ tiếng Anh khi gọi đây là "tiểu hành tinh", một thuật ngữ đã được dùng từ lâu để dịch từ asteroid (hoặc minor planet) trong tiếng Anh.

Danh sách các hành tinh lùn trong Hệ Mặt Trời

[sửa | sửa mã nguồn]

Theo thứ tự tăng dần khoảng cách đến Mặt Trời, các vật thể nhìn chung được các nhà thiên văn học đồng thuận là hành tinh lùn gồm Ceres, Orcus, Sao Diêm Vương, Haumea, Quaoar, Makemake, Gonggong, Eris và Sedna.[3][4]

Vệ tinh tự nhiên của các hành tinh lùn

[sửa | sửa mã nguồn]

Các hành tinh lùn cũng có vệ tinh tự nhiên. Trong số chúng, Sao Diêm Vương có 5 vệ tinh là Charon, Nix, Hydra, Styx và Kerberos. Một số hành tinh lùn khác như Eris,[5] Haumea[6] hay Quaoar[7] cũng có chúng. Một thiên thể khác là S/2015 (136472) 1 của Makemake cũng là một vệ tinh tự nhiên của hành tinh lùn này.

Xem thêm

[sửa | sửa mã nguồn]

• Centaur
• Danh sách đối tượng thiên văn
• Danh sách hành tinh Hệ Mặt Trời
• Danh sách hành tinh

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ "Definition of a Planet in the Solar System: Resolutions 5 and 6" (PDF). IAU 2006 General Assembly. International Astronomical Union. ngày 24 tháng 8 năm 2006. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 20 tháng 6 năm 2009. Truy cập ngày 26 tháng 1 năm 2008.
2. ^ "IAU pdf" (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 9 tháng 10 năm 2022.
3. ^ Grundy, W.M.; Noll, K.S.; Buie, M.W.; Benecchi, S.D.; và đồng nghiệp (tháng 12 năm 2018). "The Mutual Orbit, Mass, and Density of Transneptunian Binary Gǃkúnǁʼhòmdímà ((229762) 2007 UK126)" (PDF). Icarus. Quyển 334. tr. 30. Bibcode:2019Icar..334...30G. doi:10.1016/j.icarus.2018.12.037. S2CID 126574999. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 4 năm 2019.
4. ^ Emery, J. P.; Wong, I.; Brunetto, R.; Cook, J. C.; Pinilla-Alonso, N.; Stansberry, J. A.; Holler, B. J.; Grundy, W. M.; Protopapa, S.; Souza-Feliciano, A. C.; Fernández-Valenzuela, E.; Lunine, J. I.; Hines, D. C. (2024). "A Tale of 3 Dwarf Planets: Ices and Organics on Sedna, Gonggong, and Quaoar from JWST Spectroscopy". Icarus. Quyển 414. arXiv:2309.15230. Bibcode:2024Icar..41416017E. doi:10.1016/j.icarus.2024.116017.
5. ^ Vệ tinh Dysnomia
6. ^ Vệ tinh Hiʻiaka và Namaka.
7. ^ Vệ tinh Weywot

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn]

• Tư liệu liên quan tới Hành tinh lùn tại Wikimedia Commons
• Kết quả bỏ phiếu định nghĩa mới Lưu trữ ngày 7 tháng 11 năm 2006 tại Wayback Machine, 16 tháng 8 năm 2006 (tiếng Anh)

x t s Hành tinh lùn
Danh sách vật thể có khả năng là hành tinh lùn Cựu hành tinh lùn Phoebe Triton Vesta Mesoplanet Vật thể có khối lượng hành tinh
Vành đaitiểu hành tinh	Nhất trí Ceres Có thể Hygiea Interamnia
Centaur	Có thể Chariklo Chiron 2010 TY53
Plutino	Nhất trí Orcus Sao Diêm Vương Có thể Huya Ixion 2001 QF298 2002 VR128 2002 XV93 Achlys 2003 UZ413 2003 VS2 2007 JH43 2017 OF69
Twotinos	Có thể 2002 WC19
Cubewano vàloại kháctại vành đai Kuiper	Nhất trí Haumea Makemake Quaoar Có thể(cubewanos) Chaos Salacia Varda Varuna 1998 SN165 Aya 2002 CY248 2002 KX14 Máni Uni 2003 QW90 Goibniu 2004 NT33 2004 PF115 2004 TY364 2004 UX10 Ritona 2005 UQ513 2007 JJ43 2010 FX86 Có thể(loại khác) 1999 CD158 1999 DE9 2000 YW134 Xewioso 2010 JO179 2010 VK201 2011 FW62 2011 GM27 2013 FZ27 2014 UM33 2015 AM281 2015 RR245
Đĩa phân tán	Nhất trí Eris Cung Công Có thế Gǃkúnǁʼhòmdímà Dziewanna 1996 GQ21 1996 TL66 2001 UR163 2002 TC302 2004 XA192 2005 QU182 Rumina 2006 QH181 2008 OG19 2010 KZ39 2010 RE64 2010 RF43 2010 TJ 2010 VZ98 Chiminigagua 2014 AN55 2014 WK509 2018 AG37 2018 VG18 2021 DR15 2021 LL37
Thiên thể tách rời	Có thể 2003 FY128 2003 QX113 2004 XR190 2005 TB190 2007 JJ43 2008 ST291
Sednoid	Nhất trí Sedna Có thể 2012 VP113
Thể loại Hình ảnh

x t s Vệ tinh của các hành tinh lùn
Hành tinh lùn được biết	Sao Diêm Vương Haumea Eris Makemake Charon Styx Nix Kerberos Hydra Vành đai Namaka Hiʻiaka Dysnomia MK2
Ứng cử viên	Orcus Quaoar (55637) 2002 UX25 Gǃkúnǁʼhòmdímà Achlys Salacia Varda Huya Cung Công Chiminigagua Vanth Weywot S/2007 (55637) 1 Gǃòʼé !Hú S/2007 (208996) 1 (chưa khám phá lại) Actaea Ilmarë S/2012 (38628) 1 Tương Lưu S/2018 (532037) 1

x t s Hệ Mặt Trời
Mặt Trời Sao Thủy Sao Kim Trái Đất Sao Hỏa Ceres Sao Mộc Sao Thổ Sao Thiên Vương Sao Hải Vương Orcus Sao Diêm Vương Haumea Quaoar Makemake Cung Công Eris Sedna
Hành tinh Đất đá Sao Thủy Sao Kim Trái Đất Sao Hỏa Khổng lồ Khí khổng lồ Sao Mộc Sao Thổ Sao Thiên Vương Sao Hải Vương Băng khổng lồ Thiên Vương Hải Vương Lùn Ceres Sao Diêm Vương Haumea Makemake Eris Vành đai Sao Mộc Sao Thổ (Rhea) Chariklo Chiron Sao Thiên Vương Sao Hải Vương Haumea Vệ tinh Trái Đất Mặt Trăng Sao Hỏa Phobos Deimos Sao Mộc Ganymede Callisto Io Europa tất cả 79 Sao Thổ Titan Rhea Iapetus Dione Tethys Enceladus Mimas Hyperion Phoebe tất cả 82 Sao Thiên Vương Titania Oberon Umbriel Ariel Miranda tất cả 27 Sao Hải Vương Triton Proteus Nereid tất cả 14 Sao Diêm Vương Charon Nix Hydra Kerberos Styx Eris Dysnomia Haumea Hiʻiaka Namaka Makemake S/2015 (136472) 1 Thám hiểm Khám phá thiên văn học thời gian biểu Thăm dò không gian Chuyến bay vũ trụ có con người trạm không gian Sao Thủy Sao Kim Mặt Trăng Sao Hỏa Ceres Tiểu hành tinh Sao chổi Sao Mộc Sao Thổ Sao Thiên Vương Sao Hải Vương Sao Diêm Vương Định cư Vật thể giả thuyết Nemesis Phaeton Hành tinh thứ chín Hành tinh V Hành tinh X Vệ tinh của vệ tinh Theia Tyche Vulcan Vulcanoid Danh sách Sao chổi Vật thể hình cầu hấp dẫn Tiểu hành tinh Vệ tinh tự nhiên Mô hình Hệ Mặt Trời Vật thể trong Hệ Mặt Trời theo kích cỡ theo thời gian phát hiện Phân tử trong môi trường liên sao Thiên thể nhỏ trong hệ Mặt Trời Sao chổi Damocloid Thiên thạch Hành tinh vi hình vệ tinh Vi thể hành tinh Cắt ngang quỹ đạo Sao Thủy Cắt ngang quỹ đạo Sao Kim Thiên thể Troia của Sao Kim Vật thể gần Trái Đất Cắt ngang quỹ đạo Trái Đất Thiên thể Troia của Trái Đất Cắt ngang quỹ đạo Sao Hỏa Thiên thể Troia của Sao Hỏa Vành đai tiểu hành tinh Tiểu hành tinh Ceres Pallas Juno Vesta hoạt động 1000 đầu tiên Cắt ngang quỹ đạo Sao Mộc Thiên thể Troia của Sao Mộc Centaur Cắt ngang quỹ đạo Sao Thổ Cắt ngang quỹ đạo Sao Thiên Vương Thiên thể Troia của Sao Thiên Vương Cắt ngang quỹ đạo Sao Hải Vương Thiên thể bên trong Sao Hải Vương Centaur Thiên thể Troia của Sao Hải Vương Thiên thể bên ngoài Sao Hải Vương Vành đai Kuiper Cubewanos Plutino Sednoid Đĩa phân tán Đám mây Oort Đám mây Hills Hình thành và tiến hóa Bồi tụ Đĩa bồi tụ Đĩa bài tiết Đĩa vòng quanh sao Bụi vũ trụ Đĩa sao Hành tinh bị phá vỡ Nhiệm vụ mang về mẫu vật Giả thuyết vụ va chạm lớn Suy sụp hấp dẫn Đám mây Hills Đám mây liên sao Bụi liên sao Môi trường liên sao Không gian liên sao Vành đai Kuiper Đám mây phân tử Giả thuyết tinh vân Đám mây Oort Không gian ngoài thiên thể Hệ hành tinh Vi thể hành tinh Sự hình thành hành tinh Đĩa tiền hành tinh Vành đai hành tinh Đĩa phân tán Sự hình thành sao
Cổng thông tin Hệ Mặt Trời Cổng thông tin Thiên văn học Cổng thông tin Trái Đất Hệ Mặt Trời → Đám mây Liên sao Địa phương → Bong bóng Địa phương → Vành đai Gould → Nhánh Orion → Ngân Hà → Nhóm con Ngân hà → Nhóm Địa phương → Local Sheet → Siêu đám Xử Nữ → Siêu đám Laniakea → Vũ trụ quan sát được → Vũ trụMỗi mũi tên (→) có thể được hiểu là "nằm bên trong" hoặc "là một phần của".

Cơ sở dữ liệu tiêu đề chuẩn
Quốc tế	GND
Quốc gia	Cộng hòa Séc

Bài viết liên quan đến thiên văn học này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.

• x
• t
• s

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Hành_tinh_lùn&oldid=73542234” Thể loại:

• Hệ Mặt Trời
• Sơ khai thiên văn học
• Thuật ngữ thiên văn học
• Hành tinh lùn
• Hành tinh nhỏ
• Loại hành tinh

Thể loại ẩn:

• Trang sử dụng bản mẫu nhiều hình với các hình được chia tỷ lệ tự động
• Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback
• Tất cả bài viết sơ khai

Tìm kiếm Tìm kiếm Đóng mở mục lục Hành tinh lùn 129 ngôn ngữ Thêm đề tài