Hiện Tượng đất Phèn - Tài Liệu Text - 123doc

Có thể bạn quan tâm

Tải bản đầy đủ (.docx) (29 trang)

Trang chủ

Biểu Mẫu - Văn Bản

Biểu mẫu

Hiện tượng đất phèn

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (747.02 KB, 29 trang )

HIỆN TƯỢNG ĐẤT PHÈNMôi trường đất với tư cách là thành phần môi trường của môi trường sinh thái chungnên nếu như môi trường đất bị tiêu diệt thì môi trường sinh thái sẽ không còn tồn tại đượcnữa. Ngày nay cuộc sống của con người càng phát triển kèm theo các tác nhân lí hóa màcác thành phần của đất thay đổi làm cho đất bị ô nhiễm và ảnh hưởng trực tiếp đến sứckhỏe của con người. Vì vậy cần phải có biện pháp bảo vệ và cải tạo những vùng đất bị ônhiễm. Ở Việt nam hiện nay có khoảng 2 triệu ha đất nhiễm phèn. Qua nghiên cứu chothấy việc sử dụng diện tích này một cách có hiệu quả phục vụ cho sản xuất nông nghiệp làđiều rất cần thiết. Sau đây nhóm xin trình bày về hiện tượng đất phèn. Vì vậy cần phải cóbiện pháp bảo vệ phòng tránh và cải tạo những vùng đất bị ô nhiễm.Ở Việt nam hiện nay có khoảng 2 triệu ha đất nhiễm phèn. Qua nghiên cứu cho thấyviệc sử dụng diện tích này một cách có hiệu quả phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, ngưnghiệp ngày càng trở thành một vấn đề cấp bách cho nền kinh tế quốc dân. Nắm bắt đượcvấn đề trên rất nhiều nhà nghiên cứu và nhà khoa học đã dựa vào nguồn gốc, sự phân bốphân loại cũng như thành phần, sinh thái môi trường của vùng đất phèn để tìm hiểunhững lý hóa tính, độc tính cũng như sự biến động độc chất trong nó để tìm ra phươnghướng sử dụng đất sao cho hợp lý và đạt hiệu quả cao nhất. Chính vì vậy nên nhóm em đãchọn đề tài : “ Hiện tượng nhiễm phèn trong môi trường đất”.A. NỘI DUNGI.Tổng quan về đất phèn1. Khái niệmĐất phèn là đất chứa nhiều gốc sunphat (SO42- ) và có độ pH rất thấp chỉ khoảng 2-3,lượng độc chất Al3+ , Fe2+ , SO42- cao. Trong đất phèn khả năng trao đổi và đệm của môitrường đất bị phá vỡ không thể tự làm sạch được nữa. Do đó môi trường đất bị ô nhiễmnặng, động thực vật và vi sinh vật bị tiêu diệt hàng loạt. Phèn được sinh ra có thể donguyên nhân oxy hóa phèn tiền tàng (FeS) tại chỗ để tạo thành axit H2SO4 chứa nhiều độcchất Al3+, Fe2+, SO42- , hay cũng có thể do nước phèn đi từ nơi khác gây nhiễm phèn choMTST đất. Quá trình thứ nhất là quá trình phèn hóa, quá trình thứ hai là quá trình nhiễmphèn.Ô nhiễm phèn nhôm thì độc tính càng mạnh hơn phèn sắt. Đất phèn là đất chứa nhiềugốc sunphat (SO42-) và có độ pH rất thấp chỉ khoảng 2-3, lượng độc chất Al3+, Fe2+, SO42- rấtcao. Trong đất phèn khả năng trao đổi và đệm của môi trường đất bị phá vỡ không thể tựlàm sạch được nữa. Do đó môi trường đất bị ô nhiễm nặng, động thực vật và vi sinh vật bịtiêu diệt hàng loạt. Phèn được sinh ra có thể do nguyên nhân oxy hóa phèn tiền tàng (FeS)tại chỗ để tạo thành axit H2SO4 chứa nhiều độc chất Al3+, Fe2+, SO42- hay cũng có thể donước phèn đi từ nơi khác gây nhiễm phèn cho môi trườngsinh thái đất. Quá trình thứ nhất làquá trình phèn hóa, quá trình thứ hai là quá trình nhiễm phèn.Hình 1: Một số hình ảnh đất bị nhiễm phèn2. Tính chất của đất phèn.Nói đến đất phèn người ta ít nói về lý tính của nó. Vì hóa tính ảnh hưởng rất nhiềuđến năng suất, phẩm chất cũng như sức sống của cây trồng. Tuy nhiên, lý tính của đấtphèn cũng đóng một phần không nhỏ vào khả năng “phèn” của đất. Hiểu rõ tác động củalý tính, chúng ta sẽ có biện pháp sử dụng đúng, khai thác đúng và có biện pháp cải tạothích hợp. Ngoài ra, đối với các kỹ sư thủy lợi sự hiểu biết về lý tính đất phèn còn có ýnghĩa rất quan trọng về việc thiết kế, thi công các công trình thỷ lợi ở vùng đất phèn.2.1.Lý tính của đất phèn2.1.1. Thành phần cơ giới- Thành phần cơ giới hay nói cách khác là cấp hạt hay sa cấu nghiên cứu về tỷ lệ phầntrăm các hạt sét, hạt cát, bùn có trong đất.Ở Việt Nam thì thành phần cơ giới của đất phèn thuộc đồng bằng Bắc Bộ thường cóhàm lượng sét cao hơn các loại đất khác ở khu vực, nhưng vẫn nhỏ hơn ở đồng bằng NamBộ ( bảng 2).Nơi lấy mẫuĐộ sâupHKClcmNông trường ấp Bắc II, Cai Lậy, 0-8Tiền Giang ( Lê Huy Bá 1982)8-19Hữu cơ Sét (%)Thịt(%)(%)Cát (%)3,425,8635,21846,83,312,9341,9219,2838,819-452,59,8341,9217,240,8845-1102,03,5345,620,1534,25Xã Vĩnh Lập, Huyện Vi Thanh,0-703,44,252,8416,3630,8Tỉnh Cần Thơ (Lê Huy Bá 1982)20-603,5550,2416,3633,460-1302,02,5258,8414,7226,44130-2002,61,9259,7813,526,720-74,15,264351,022-403,61,163362,040-903,40,663325,090-1353,41,765341,0135-2504,04,271272,0250-3005,03,768311,00-223,81,535,564,50,022-532,60,938,861,20,053-732,13,813,581,25,373-952,22,412,480,27,495-1122,60,78,980,410,7Amploe ThanyaburiChangebat Pathum Thai LanNông trường Trung Dũng HảiPhòng- Thành phần cơ giới đấ phèn Nam Bộ thường có tỉ lệ sét 50 – 65%. Thông thường ởcác tầng sâu thì tỷ lệ sét cao hơn. Tuy nhiên, có thể xếp chung thành phần cơ giới của đấtphèn Nam Bộ là sét nặng.- Phần cơ giới nặng (sét cao) của đất phèn gắn liền với quá trình hình thành của nó.Đất phèn lắng tụ trong phù sa biển, mà biển ở đây do bồi đắp của phù sa sông nên dòngchảy chậm, nguồn đưa đi xa nên vật liệu được mang về bồi đắp lên vịnh hoặc biển cũthường rất mịn. Thành phần rất mịn này đã tạo nên tỉ lệ sét cao, thành phần cơ giới nặng.- Đặc điểm này cũng ảnh hưởng đến quá trình hình thành phèn và gây nhiều khó khăncho quá trình sử dụng và cải tạo đất phèn.2.1.2. Thành phần khoáng sétBằng phương pháp nhiễu xạ quang tuyến cho biết là thành phần khoáng sét của haiphẫu diện đất đều giống nhau và gồm các loại sau :➢ Khoáng illite : Là khoáng chủ yếu trong thành phần sét của đất và được nhận biếtbởi các đỉnh của cấu trúc có độ dài 10A° ;5A° ;3,3A° .➢ Khoáng Kaolinnite : Là loại có lượng tương đối sau illite nhận biết bởi các đỉnh7,1A° ; 3,56A°.➢ Ngoài ra còn một số loại khoáng có mức độ ít hơn trong thành phần của sét nhưmonmorilonite, nhận biết bằng các đỉnh 18A° , vermicalite nhận biết bởi các đỉnh 10A°và khoáng quartz nhận biết bằng các đỉnh 4,25A°; 3,35A° .2.1.3.Tính trương co của đất phènCác kết quả nghiên cứu cho thấy độ trương co của đất phèn phụ thuộc nhiều vào tỉ lệsét, hàm lượng hữu cơ và độ ẩm trong đất được ghi nhận bảng sau:Bảng 01: Độ trương co của một số loại đất phèn.Loại đất phènC%Sét %Độ trương co %Phèn tiềm năng có hữu cơ ở dưới7,260,127,2Phèn nhiều không có hữu cơ ở dưới3,158,215,8Phèn mặn có hữu cơ ở dưới6,359,323,9Phèn trung bình không có hữu cơ2,455,28,76,961,221,3ở dướiPhèn nhiều có hữu cơ ở dướiQua bảng thấy: Tính trương co của đất phèn rất lớn do hàm lượng sét cao và hàmlượng hữu cơ lớn. Khi khoáng sét mất nước sẽ co lại. Mặt khác, khi chất hữu cơ mấtnước, cũng teo lại đã làm cho tỷ lệ co của đất này lớn. Như vậy, nguyên nhân của sựtrương co lớn có liên quan trực tiếp đến hàm lượng hữu cơ và hàm lượng sét trong đất.Tính trương co của đất phèn có thể làm cho cây trồng bị đứt rễ khi đất cạn nước và có liênquan đến công tác thủy lợi như xây dựng công trình, nứt nẻ bờ kênh, mất nước trên kênh,vỡ kênh và hiện thẩm lậu của nước trong ruộng phèn…2.1.4. Nhiệt độ của đất phènNhiệt độ có liên quan đến độ ẩm đất, đến độ hòa tan không khí đến hoạt động hệ visinh vật và liên quan đến đặc tính phèn của đất.Việc sử dụng đất phèn phải lưu ý đến thực vật che phủ. Bởi vì sự chênh lệch nhiệt độ sẽlàm bốc phèn, bốc mặn lên mặt đất, làm đất hóa phèn nhanh chóng và gây hại cây trồng.2.1.5. Tỷ trọng của đất phènNói đến tỷ trọng đất tức là nói đến trọng lượng tính bằng g/cm3 đất khô kiệt mà cáchạt đất xếp sít vào nhau, không có khe hở. Tỷ trọng có liên quan đến thành phần sét, hàmlượng cát và các chất hữu cơ trong đất. Trong thực tế sản xuất, tỷ trọng bằng 2,65 đượcxếp vào loại trung bình.Kasinky đánh giá đất trồng với mức tỷ trọng như sau:2,5 – 2,66 g/cm3: Đất có mùn trung bình2,5 g/cm3 trở xuống : Đất giàu hữu cơLớn hơn 2,7 g/cm3: Đất giàu Fe2O32.2.Hóa lý của đất phènNói đến đất phèn, thường người ta nói đến tính chất hoá học, vì tính chất hoá họcđóng vai trò quyết định đất phèn hay không phèn và mức độ phèn. Nó còn quyết định đếnnăng suất và phẩm chất cây trồng, quyết định số lượng và chất lượng phân bón cần thiết,loại cây trồng, biện pháp thủy lợi và môi sinh. Nghiên cứu về tính chất hoá học của đấtphèn có tầm quan trọng đặc biệt trong việc sử dụng, cải tạo đất phèn.Hàm lượng các chất trong đất phèn:✓ Lượng tổng số : Lượng toàn bộ có trong đất, có thể chất đó ở dạng hợp chất hayđơn chất, hữu cơ hay vô cơ, dễ tan hay không tan.✓ Lượng dễ tiêu : Lượng của một chất nào đó, có khả năng dễ tan vào dung dịch đấtđể cây trồng có thể sử dụng được.✓ Ion trao đổi:hàm lượng các ion và cation trao đổi trong phức hệ hấp thụ đấtThành phần hoá học của các chất trong đất phèn rất dễ thay đổi theo thời gian và cácđiều kiện bên ngoài như : nước ngập hay cạn, bón vôi hay không bón, để trống hay có câyche phủ, lên liếp hay để nguyên …2.2.1. Mùn và chất hữu cơTheo các tác giả chú giải ở bản đồ đất Bắc Việt Nam, thì xếp loại đất:Rất giàu mùn: >8% ; Giàu mùn: 2 - 8%; Mùn trung bình: 1 - 2%; Rất nghèo mùn Mn4+- Vi lượng khác trong đất phèn: Trong các mẫu phân tích các vi lượng trong đất phènNam Bộ thấy: Đất nghèo đồng, nghèo coban, không nghèo kẽm.2.2.7. pH trong đất phènĐánh giá tính chua hay kiềm của một loại đất, người ta thường nói đến yếu tố đầu tiênlà pH. Nếu pH < 6,5 : đất chua; pH = 6,5 -7,5 trung tính; pH > 7,5 đất kiềm. Đất ViệtNam trừ đất trên đá vôi, đất Bazan có tính kiềm, đất phù sa ngoài đê sông Hồng trungtính, còn các loại khác thường có pH ≤ 6 trong đó. Đất phèn là loại đất rất chua. Ở đấtphèn pH biến động lớn theo mùa, theo tháng, theo ngày. Sự biến động này rõ nhất là trongnước phèn và phụ thuộc vào sự có mặt nhiều hay ít, có hay không của hầu hết các cationvà anion vừa kể trên. Sự có mặt của các cation kiềm và kiềm thổ : Na +, K+, Ca2+, Mg2+,Mn4+ làm cho đất có pH cao. Ngược lại, sự có mặt của Al3+, H+, Fe2+, Fe3+, H2SO4, SO42-,HCl làm cho pH giảm.Các kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng: pH tương quan nghịch với hàm lượng của Al3+ và Fe2+, SO42- trong đất.Trên đồng ruộng, pH thấp nhất trong đất là thời kỳ cuối tháng 4 và đầu tháng 5 ( cuốimàu khô). Trong các hệ thống kênh vùng đất phèn thì pH thấp nhất vào các tháng đầumùa mưa: tháng 5,6,7 khi lượng mưa đầu màu hòa tan và rửa trôi một số ion H +, Al3+,SO42-, Fe2+ vào kênh.pH thay đổi và biến động lớn theo độ ẩm của đất. Đặc biệt ở đất phèn tiềm tang sựbiến đổi lớn và biến đổi ở cả 3 tầng và lớn nhất là tầng Pyrite hoặc hữu cơ, sự chênh lệchcó thể lên tới 0,8-2,2 đơn vị.pH là yếu tố dễ nhận biết và là yếu tố đầu tiên đánh giá tính phèn của một loại đấtphèn, nhưng không nói hết được bản chất của đất phèn.II. Quá trình hình thành đất phèn1. Nguồn gốc hình thành đất phènSự hình thành đất phèn là kết quả của sự tích tụ Pyrit trong điều kiện đất ngập nước, ởđất chứa nhiều chất hữu cơ, sunfat, sắt, nhôm. Đất phèn được hình thành ở vùng nước lợhoặc ở vùng biển cũ và có sự tham gia của vi sinh vật.2.Điều kiện để hình thành đất phèn3. Quá trình hình thành đất phènQuá trình hình thành đất phèn rất phức tạp, đặc biệt quá trình diễn biến của nó, bởivì: thực tế trong đất phèn không chỉ có các hợp chất vô cơ mà còn có những hợp chấthữu cơ phèn, hay hữu – vô cơ. Các thành phần tạo thành đất phèn không đơn thuần làphản ứng của các lượng chất vô cơ mà nó còn là phản ứng của các lượng chất hữu cơ,có sự tham gia tích cực của một số loại vi sinh vật yếm khí và háo khí. Thực chất trongquá trình hình thành đất phèn các phản ứng vô cơ luôn tồn tại và liên tực, nhưng xảy rachậm chạp so với quá trình sinh học.Nói chung quá trình diễn biến và sơ đồ tạo thành đất phèn có thể thông qua cácbước chính như sau:Lưu huỳnh được tích tụ trong đất dưới dạng SO42-, trong điều kiện yếm khí (thiếuoxy) và có đủ chất hữu cơ sẽ tạo thành sunfure.SO42- + 2CH2O -> 2HCO3 + H2SDo đất chứa nhiều sắt, trong điều kiện yếm khí sunfit và pyrit được tạo thành.3H2S + 2Fe(OH)3 -> 2FeS + S + 6H2OFeS là hợp chất không bền vững, dễ chuyển thành FeS2.FeS + S -> FeS2Con đường chuyển hóa của sắt, kết hợp với S không chỉ đơn thuần hóa học mà còncó sự tham gia của các vi sinh vật yếm khí và các vi sinh vật sắt để tạo thành FeS vàFeS2.Thực ra trong dung dịch đất, FeS và FeS2 có thể ở dạng FeS2.nH2O ( Hydrotryolite). Đó là một dạng của pyrite không tinh thể, dạng này làm cho đất có màu sám đen,dù chỉ là một hàm lượng rất ít.•Khi tháo nước mặt và hạ thấp mực nước ngầm xuống dưới tầng pyrit, bằng conđường tự nhiên và nhận tạo, các quá trình oxy hóa bắt đầu xảy ra.Quá trình oxy hóa FeS2H2O + 2FeS2 + 9/2O2 → Fe2O3 + 2H2SO4•Quá trình oxy hóa FeS22H2O + 2FeS2 + 7O2 → 2FeSO4 + 2H2SO4Đồng thời các muối sunfat nhôm, sunfat sắt cũng được tạo thành:Sau khi FeSO4 và H2SO4 được hình thành, nếu tiếp tục quá trình oxy hóa thì sunfatsắt III và sunfat nhôm được hình thành như sau:2FeSO4 + H2SO4 + 1/2 O2 → Fe2(SO4)3 + H2OFe2(SO4)3+ 6H2O → 2Fe(OH)3 + 3H2SO4Al2O3SiO2 + 3H2SO4 → Al2(SO4)3 + SiO2.3H2OSản phẩm của các quá trình oxy hóa sunfit và pyrit là axit H2SO4 và các muốisunfat là nguyên nhân gây chua trong đất.Khi quá trình oxy hóa xảy ra pH trông đất giảm rất nhanh và rõ rêt ở đất phèn nặngpHH2O có thể giảm xuống 2,5-3, pHKCl giảm xuống 2,0-2,5 (Sự chênh lệch độ chua khooxy hóa tần sinh phèn thường đạt trên 2,5 đơn vị)Quá trình này chỉ xảy ra khi trong đất có hàm lượng rất nhỏ CaCO3Nếu đất được ngập nước thường xuyên, tức đất vẫn ở trạng thái khử, không xuấthiện hệ vi sinh vật oxy hóa và trong đất có hàm lượng rất nhỏ CaCO3 thì đất đó đượcgọi là đất phèn tiềm tang (đất có khả năng sinh phèn lớn khi xảy ra quá trình oxy hóa).Jarosit được hình thànhFeSO4 + 1/4O2 + 3/2 H2O + 1/3 K+ -> 1/3 KFe3(SO4)2(OH)6 + H+ + 1/3 SO42Khi pH trong đất tăng thì phản ứng trên xảy ra theo chiều ngược lại:KFe3(SO4)2(OH)6 -> 3FeO.OH + K+ + 3H+ + 2SO42Tương tự như phương trình tào thành Jarosit, trong đất có thể hình thành các hợpchất KAl3(SO4)2(OH)6, NaFe3(SO4)2(OH)6, (H3O)Fe3(SO4)2(OH)6.Khi các hợp chất Fe2(SO4)3 và KFe3(SO4)2(OH)6 xuất hiện trong đất, làm cho đất cómàu vàng đặc trưng (vàng trấu, vàng rơm).Sunfat nhôm là muối rất độc đối với con người, động vật và thực vật.Sơ đồ cấu thành đất phèn (hình số 1).Hình 02: Sơ đồ cấu thành đất phèn4.Ảnh hưởng của vôi đến quá trình hình thành đất phènVôi đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành đất phèn và cải tạo đấtphèn. Trong quá trình hình thành đất phèn nếu trong đất có hàm lượng canxi cao thìquá trình oxy hóa có thể xảy ra theo chiều hướng khác. Khi quá trình oxy hóa pyrit xảyra axit sunfuric được hình thành và gây chua cho đất, nhưng nếu trong đất có hàmlượng canxi đủ để trung hòa lượng H2SO4 và được tạo ra thì đất không thể chuyểnthành đất chua.CaCO3 + H2SO4 -> CaSO4.H2O + CO2Sau đó Al3+ và Fe đã được hấp thụ trong đất ở môi trường nước lợ sẽ bị Ca2+ thaythế làm đất tốt hơn và không trở nên phèn nữa.Để đưa ra một khái niệm và khả năng hình thành phèn hay không hình thành phèn,người ta so sánh tổng số bazơ và tổng số SO42- ở trong đất. Hay nói một cách khác pHcủa đất phụ thuộc vào tỷ số S/bazơ. Cũng từ đó người ta đưa ra sự tương quan giữa Cavà S có trong đất trầm tích theo 4 trường hợp về sự hình thành hay không hình thànhphèn.Bảng 1: Mối quan hệ giữa hàm lượng Canxi và lưu huỳnh trong đấtTrường1234Ghi chúCaCa+Ca+Ca-Ca-Dấu + LàgiàuSS-S+S+S-Dấu – LànghèohợpChấtCó 4 trường hợp xảy ra:-Trường hợp 1: Xảy ra khi đất giàu canxi và nghèo S.Trường hợp 2: Giàu canxi nhưng lại cũng giàu S nên đất có thể sinh ra phèn cục bộTrường hợp 3: Trong đất ít canxi, nhưng lại giài S nên đất dễ sinh ra phèn và hàmlượng phèn sẽ cao. (CaCO3 < 3 lần hàm lượng S tổng số).Trường hợp 4: Xảy ra khi đất ít canxi nhưng ít S.Trường hợp 1 và 4 là hai trường hợp không thể sinh ra đất phèn.Tuy nhiên sự hiện diện của CaCO3 trong quá trình hình thành phèn và cải tạo đấtphèn còn phụ thuộc vào mô trường đất, nước, chính xác hơn là còn phụ thuộc vào sựcó mặt của khí cacnonic (CO2). Vì trong dung dịch đất và nước, nếu hàm lượng CO2càng cao thì càng tạo ra nhiều Ca(HCO3)2 theo phản ứng sau:CO2 hòa tan váo nước: H2O + CO2 -> H2CO3H2CO3 + CaCO3 -> Ca(HCO3)2Vì Ca(HCO3)2 dễ tan trong nước và dễ rửa trôi vì vậy đất trầm tích vẫn thiếu canximặc dù trong nước mặt vẫn có canxi hòa tan. Diều này giúp ta giải thích cho đất phèncủa Hà Lan và một số vùng ở Ấn Độ, mặc dù tầng dưới mặt đất 15-20 cm có nhiềuCaCO3 nhưng đất vẫn bị phèn.5.Tác hại- pH không thích hợp cho cây trồng- Ion sắt, nhôm gây độc cho cây- Giảm động vật và vi sinh vật có lợi trong đất- Giảm khả năng tự làm sạch của đấtIII. Tác động đến môi trường và con người Tích cực1.Tích cựcRừng tràm trên đất phèn ngập là một hệ sinh thái bền vững, duy nhất phù hợp vàhiệu quả gắn bó vàmang nhiều lợi ích cho con người( là nguyên liệu lam bột giay rất tốt, chấtlượng gỗ cao,...). Nhằm bảotồn hệ sinh thái này chỉ có con đường khôi phục và phát triển rừng tràmtrên đất ngập phèn.Việc nghiên cứu về các loại cây kháng phèn, năng suất cao, đã mang đến kết quảlà diện tích đất nôngnghiệp không ngừng được mở rộng thông qua khai hoang, cải tạo, cơcấu cây trồng - vật nuôi đượcchuyển dịch theo hướng sản xuất hàng hóa, nâng cao giá trị kinh tếtrên cùng một đơn vị diện tích. Nhiềuđịa phương trở thành “điểm sáng” về sản xuất nôngnghiệp.Trong những năm vừa qua, hàng ngàn ha đất hoang hóa, ngập nước vùng tứ giácLong Xuyên đã trở thành vùng trọng điểm sản xuất nông - ngư nghiệp. Kinh tế phát triển đã làmthay đổi bộ mặt nông thôn,đời sống của người dân được cải thiện. Tuy nhiên, mức thunhập bình quân đầu người của người dânĐBSCL mới đạt 12 triệu đồng/người/năm làchưa cao và chưa tương xứng với tiềm năng kinh tế củavùng. Cho đến nay, tổngdiện tích nuôi trồng thủy sản (nước lợ và nước mặn) của vùngkhoảng560.000ha, dự kiến đến năm 2010 sẽ phát triển lên 645.000ha; tổng diện tíchcây ăn quả hiện có là287.000ha, mục tiêu đến năm 2010 sẽ đạt 340.000ha. Để làm được điều này,ĐBSCL cần được đầu tư vềthủy lợi, giống cây trồng, vật nuôi, áp dụng các tiến bộ khoa học - kỹthuật hiện đại vào sản xuất…Có nhiều nông dân đã giàu lên trên mảnh đất phèn như ĐặngVăn Hiện (Tư Hiện, chủ trang trại Anh Huy)2.Tiêu cựcTrong xây dựng công trình thủy lợi, giao thông: Việc đào đất đắp nền đường giao thông, đê baoxuyênqua vùng đất phèn, xây dựng cống ngăn mặn trong mùa khô ở những vùng đất phèn là mộttrong nhữngnguyên nhân làm cho đất phèn tiềm tàng bị oxy hóa thành đất phèn hoạtđộng và đã tác động làm ảnhhưởng xấu đến môi trường sống của hệ động thực vật tại đây trongmột thời gian nhất định hoặc lâu dàinếu không có biện pháp giảm thiểu.Việc cày ải, phơiruộng,...trong trồng lúa là một trong những nguyên nhân làm suy thoái đất. Nó làm chomực thủy cấpở mặt ruộng bị sụt giảm đáng kể, ở những nơi có đất phèn tiềm tàng và tầng sinh phèn nằmgần mặtđất dễ chuyển thành phèn hoạt động, bị oxy hóa tạo ra những chất độc.Việc khai thác cạn kiệt lớp đất đen sẽ khiến lớp đất phèn tiềm tàng được giải phóng hoạt độngmạnh, làmthay đổi đặc tính thổ nhưỡng. Và có thể sau đó chúng không còn canh tác được nữa.Đấtphèn có thể được xem là loại đất xấu nhưng do sự thiếu ý thức của con người: sự khai thác quámứcrừng tràm (chặt cây, lấy đi lớp đất mặt,...), xây dựng công trình, ....có thể gây thoái hóa đất, ônhiễm (đất, nước).IV. Biện pháp cải tạo đất phèn.1. Dùng nước lũLũ đem lại cả tác động tích cực và tiêu cực. Về mặt tiêu cực: lũ tác động đến nhân mạng, cơ sở hạtầng,hệ thống canh tác và mùa vụ, sinh hoạt, sản xuất và giao lưu của dân cư vùng lũ. Vềmặt tích cực: bồilắng phù sa, vệ sinh đồng ruộng, rửa phèn, tài nguyên thủy sản, mùa lũđã trở thành một đặc trưng vềcảnh quan, môi trường, sinh hoạt và văn hoá của vùng Đồng ThápMười.Đất phèn phụ thuộc rất nhiều vào môi trường xung quanh, nên hiệu quả cải tạo của các vùng nhỏ bịhạnchế, chỉ có tác dụng trong một số năm đầu, sau đó lại bị nhiễm phèn lại. Trong những năm qua vùngđất phèn rộng lớn ở Tứ giác Long Xuyên được cải tạo. Đó là nhờ hệ thống công trìnhkiểm soát lũ cho vùngTGLX, lũ đã được sử dụng trong cải tạo đất phèn, người ta dùng lượng lũ lớnchảy một chiều, chảy trựctiếp vào đất phèn, chỉ sau vài năm độc tố trong đất phèn đã giảm đi đáng kể.Đó là những kết quả rất cầnđược nghiên cứu, rút ra những bài học để áp dụng cho nhữngvùng khác. Với suy nghĩ đó những nhànghiên cứu đã tóm lược hệ thống công trình kiểm soát lũ(KSL) cho vùng Tứ giác Long Xuyên. Ta cũngcó thể gọi phương pháp này là phương pháp rửa phèntheo chiều ngang.2. Cách làm đất ruộng để không bị xì phènLàm đất thì bao gồm cày, trục hay bừa và san bằng mặt ruộng. Đối với đất phèn nhẹtrung bình thì có thể cày sâu khoảng 20 – 25cm, sau một thời gian sẽ làm cho tầng canhtác đất dày lên và tăng khả năng khoáng hóa chất hữu cơ, giảm được độc sắt. Đối với đấtphèn nặng, có tầng phèn tiềm tàng gần tầng đất mặt thì không được cày sâu vì nếu cày sâuthì vô tình sẽ lật cả tầng phèn lên trên và gây độc cho lúa. Cày ải trên đất phèn thì cần chúý: Đối với đất phèn nhẹ và trung bình thì có thể càyải vì càyải cũng có tác dụng cắt đứtđược các mao dẫn phèn từ dưới lên trên và tạo điều kiện cho sắt hóa trị 2 (Fe 2+ ) là loại sắtgây độc cho cây lúa bị oxyt hóa chuyển sang sắt hóa trị 3 (Fe3+) có màu vàng sậm khôngcòn gâyđộc nữa. Trên đất phèn nặng nếu cày ải sẽ tạo điều kiện cho không khí chui xuốngbên dưới tiếp xúc với tầng phèn và oxy hóa chất sinh phèn tạo thành chất độc gây hại câylúa.Đối với đất phèn nhẹ và trung bình thì có thể làm đất nhuyễn để tạo điều kiện cho câylúa sinh trưởng tốt, nhưng trên đất phèn nặng thì cũng không nên làm đất nhuyễn quá vìnó sẽ tạo thành những mao dẫn giúp chất độc từ dưới dẫn lên trên và acid nhôm trong đấtphèn sẽ có cơ hội giải phóng ra các độc chất nhôm. Mặt khác, khi làm đất nhuyễn các hạtđất kết dính lại với nhau thì khả năng thoát phèn, rửa phèn sẽ khó hơn. Việc làm mặt bằngtrên đất phèn là rất quan trọng, bởi vì sản xuất lúa thành công trên đất phèn là nhất thiếtphải dùng nước để ém phèn. Như vậy trên bề mặt ruộng nên cố gắng giữ một lớp nướckhoảng 10 – 15cm và để làm tốt điều này thì mặt bằng ruộng phải bằng phẳng, càng bằngphẳng càng tốt. Nếu ruộng chênh nhau quá khoảng 15 – 20cm thì nên đắp bờ phân ruộngra chứ không nên đào đất để san bằng thì sẽ lấy hết lớp đất mặt ở những chỗ gò đemxuống chỗ trũng và phèn bên dưới chỗ đất gò sẽ xì lên gây hại. Trong quá trình quản lýđất phèn thì trước hết là phải ngăn chặn không cho các vật liệu sinh phèn bên dưới có cơhội tạo thành độc chất gây hại. Do đó việc dùng nước ém phèn là rất quan trọng mà căncơ là hệ thống thủy lợi phải luôn được đảm bảo. Phải biết tầng sinh phèn nằm ở độ sâubao nhiêu, nếu thấy ở tầng đó có trị số pH khoảng 3,5 thì phải ém phèn ngay ở độ sâu đóhoặc cao hơn một chút bằng cách luôn giữ mực nước trong các kinh mương ngang đóhoặc cao hơn. Như vậy, ngoài việc xẻ những kinh mương nội đồng trong ruộng lúa, thìnên xới xáo trên bề mặt ruộng để phèn dễ rửa trôi hơn. Lưu ý khi rửa phèn, nguồn nướcphèn chảy ra từ các ruộng này sẽ rất chua và gây độc cho các cây trồng khác trong vùngnên cần phải có kế hoạch luân phiên rửa phèn.3. Dùng nước để ém phènCơ sở khoa học của vấn đề này là chưa một lớp nước trên mặt ruộng. Lớp nước trênmặt ruộng có tác dụng hào tan và làm giảm lượng phèn có trên mặt ruộng và ở lớp đấtmặt, đồng thời thông qua dòng thấm đứng để đưa vào đó các độc tố ở trong các tầng đấtxuống tầng nước ngầm.Theo nhiều thí nghiệm của GS.TSKH Lê Huy Bá (1982): đất phèn ngập nước thườngxuyên sẽ làm cho độc tố trong đất phèn biến động theo chiều hướng có lợi cho cây trồng,pH trong đất sẽ được nâng lên.Các nghiên cứu cũng cho kết quả tương tự, hàm lượng của Al3+ và SO42- giảm dầntheo thời gian ngập nước.Qua đồ thị về về biến đông của sắt trong đất sau khi ngaam trong nước ta thấy: Giaiđoạn đầu hàm lượng Fe2+ tăng lên, hàm lượng Fe3+ giảm do có sự chuyển hóa từ sắt IIIthành sắt II. Nếu tiếp tục ngâm nước thì đến một giai đoạn nhất định cả hàm lượng sắt IIcũng sẽ giảm.Tác dụng của việc dùng nước rửa phèn cải tạo đất được thể hiện rất rõ qua sự biến đổi của các độctố khiđất bị ngập nước đã trình bày ở trên, đương nhiên sự giảm hàm lượng các độc tố trong đất sẽ kéotheo sựtăng giá trị của pH trong đất, nhiều kết quả nghiên cứu đã minh chứng điều này, kếtquả về mối tươngquan giữa các độc chất trong đất phèn cũng minh chứng điều đó. ở đây chúng tôixin trình bày rõ thêmmột kết quả nghiên cứu của Ponnamperuma et al. 1973 về sự thay đổi của PHtrong đất trong quá trìnhđất phèn được ngập nước ngọt.Tác giả nghiên cứu trên 3 loại đất ở 3 nước khác nhau: Thái lan là đất phèn hoạt động đã phát triểnhoàntoàn.Việt Nam và Philipin là đất phèn mặn phát triển chưa hoàn toàn. Qua kết quả nghiên cứu thểhiện ở hình 11 ta thấy việc ngâm đất phèn trong nước ngọt có tác dụng nâng cao pH trong đất đáng kể.Đặc biệttrong 2 tuần đầu, mức biến đổi của pH rất lớn, sau đó mức tăng của pH có chậm hơn, nhưngvẫn tiếp tụctăng cho tới 3 tháng và hơn 3 tháng. Như vậy với các loại đất phèn, chỉ cần đưanước vào ruộng ngâmtrước khi gieo cấy khoảng 2 tuần là đảm bảo độ an toàn cho nhiều loại câytrồng.4.Cải tạo đất phèn bằng tiêu ngầmDùng nước lũ để cải tạo phèn về thực chất là rửa phèn theo phương pháp rửa theochiều ngang (rửa mặt), để hiệu quả rửa cao, chúng ta cần một luợng lũ lớn, chảy mộtchiều, chảy trực tiếp vào vùng đất cần cải tạo với một thời gian dài.Dùng nước để ém phèn, thực chất là rửa phèn theo chiều đứng, dùng nước để hoà tan,giảm nồng độ phèn và đưa phèn ngấm xuống tầng sâu nhờ dòng thấp và áplực cột nước.Trong thực tế sản xuất không phải ở nơi nào cũng có lũ hoặc có lượng nước ngọt lớn,ngoài ra do đất phèn có đặc điểm: hàm lượng sét cao, khả năng thấm rất kém, nên hiệuquả rửa theo chiều đứng rất hạn chế. Ngoài ra ở những vùng đất phèn, mực nước ngầmthường nông, chất lượng nước ngầm rất xấu vì vậy việc cải tạo đất phèn càng khó khăn,hay bị nhiễm phèn lại. Để khắc phục những đặc điểm trên, trong một số trường hợp ngườita đã dùng biện pháp tiêu ngầm để cải tạo đất phèn.4.1.Mục đích của biện pháp tiêu ngầm✓ Khống chế mức nước ngầm ở một chiều sâu nhất định, không để cho đất bị nhiễmphèn, nhiễm mặn lại.✓ Làm tăng khả năng thấm theo chiều ngang và theo chiều đứng của đất cần cải tạo,tạo điều kiện thuận lợi cho việc cải tạo đất bằng biện pháp thuỷ lợi.4.2.Các hình thức tiêu ngầm✓ Tiêu ngầm bằng ống PVC✓ Tiêu ngầm bằng ống sành✓ Tiêu ngầm bằng ống cát✓ Tiêu ngầm bằng bó cành cây✓ Tiêu ngầm bằng hang chuộtTiêu ngầm bằng bó cành câyHình : Tiêu ngầm bằng ống sànhHình : Tiêu ngầm bằng hang chuộtHình : Tiêu ngầm bằng ống PVCHình : Máy cày cải tạo đất

Tài liệu liên quan

Hiện tượng trái đất nóng lên - Tư liệu ĐL PT
- 6
- 1
- 3
Tài liệu HIỆN TƯỢNG ĐỘNG ĐẤT pptx
- 20
- 719
- 5
HOẠT ĐỘNG KIẾN TẠO VÀ HIỆN TƯỢNG NỨT - TRƯỢT ĐẤT VÙNG THỊ XÃ HOÀ BÌNH potx
- 12
- 701
- 0
Báo cáo " Lý giải hiện tượng bán đất nông nghiệp của người nông dân " doc
- 5
- 306
- 0
NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG.
- 1
- 4
- 36
đề tài động đất và các hiện tượng liên quan
- 18
- 354
- 0
“Tia đất” và các hiện tượng kỳ bí pps
- 8
- 413
- 1
Hien tương TN,QH,đất nước.
- 86
- 828
- 0
MẪU BIÊN BẢN KIỂM TRA HIỆN TRẠNG ĐẤT VÀ TÀI SẢN GẮN LIỀN VỚI ĐẤT TẠI VỊ TRÍ CŨ ppt
- 4
- 11
- 27
Giáo trình hình thành mối quan hệ cơ học giữa trái đất và mặt trời và hiện tượng mọc lặn của thiên thể do nhật động p1 ppsx
- 5
- 409
- 1