Hình ảnh Con Rắn Trong Truyện Dân Gian ĐBSCL - Báo Cần Thơ Online

Có thể bạn quan tâm

TIẾNG VIỆT

CANTHO NEWS
CẦN THƠ KHMER NGỮ

Thời sự
Chính trị
Kinh tế
Xã hội
An ninh-Pháp luật
Thế giới
Giáo dục
Y tế
Khoa học & Công nghệ
Chuyển đổi số
Văn hóa - Giải trí
Thể thao
Du lịch
Media
Quảng cáo - Đặt báo
Đọc báo giấy Online

Tiếng Việt | English | ភាសាខ្មែរ

Thời sự
- Cần Thơ
- ĐBSCL
- Trong nước
- Điều chỉnh thời gian đưa vào khai thác đoạn cao tốc Cần Thơ – Hậu Giang vào 9 giờ ngày 22-12
- Thanh niên phải là lực lượng tiên phong trong khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, tạo nên động lực mới cho tăng trưởng
- Trên 2.700 giáo viên, học sinh tham quan Bộ Chỉ huy Quân sự TP Cần Thơ và Trung đoàn 932
- TP Cần Thơ có tân Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra và tân Giám đốc Sở Nội vụ
Chính trị
- Xây dựng Đảng & Hệ thống chính trị
- Làm theo gương Bác
- Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng
- Diễn đàn & Nhịp cầu dân cử
- Ông Dương Văn Ngoảnh giữ chức Bí thư Đảng ủy xã Cù Lao Dung
- Tuổi trẻ Cần Thơ tiên phong, đổi mới sáng tạo, quyết tâm xây dựng thành phố ngày càng văn minh và hiện đại
- Đảng ủy Các cơ quan Đảng thành phố họp đánh giá, xếp loại tổ chức cơ sở đảng năm 2025
- Thủ tục hành chính không hẹn ở xã Hỏa Lựu
Kinh tế
- Thị trường
- Đầu tư - Tài chính
- Nông nghiệp - Nông thôn
- Vật liệu xây dựng “vào mùa” hoàn thiện nhà đón Tết
- "Chặng nước rút" hành trình xóa bỏ thuế khoán
- Kết nối giao thương, tiêu thụ sản phẩm nông lâm thủy sản giữa TP Cần Thơ và các tỉnh, thành
- Khai mạc Tuần lễ sản phẩm OCOP, đặc sản vùng miền và kết nối cung cầu
Xã hội
- Đời sống
- Gia đình
- Nhịp cầu nhân ái
- Truyền thông pháp lý cho người cao tuổi
- Đồng thuận để biến giấc mơ cao tốc thành hiện thực
- Đồng hành cùng con
- Trợ lực cho phụ nữ vượt khó
An ninh-Pháp luật
- Quốc phòng
- An ninh
- Biển đảo
- Pháp luật
- An toàn giao thông
- Kỷ niệm 35 năm thành lập Đoàn Luật sư TP Cần Thơ
- Tổng kết diễn tập phòng thủ khu vực năm 2025
- Đoàn Bộ Tư lệnh Quân khu 9 chúc mừng Lễ Giáng sinh năm 2025 tại TP Cần Thơ
- Bắt đối tượng chuyên trộm cắp tại nhà xe của bệnh viện
Thế giới
- Toàn cảnh
- Đông Tây thế sự
- Chuyện bốn phương
- Mỹ muốn đưa người lên Mặt trăng vào năm 2028
- Israel đạt thỏa thuận khí đốt tự nhiên "khủng" với Ai Cập
- Bài phát biểu “giờ vàng” của Tổng thống Trump gây nhiều tranh cãi
- EU “quay xe” với lệnh cấm xe xăng?
Giáo dục
- Học đường
- Tuyển sinh-Hướng nghiệp
- Khuyến học
- Trường Đại học Nam Cần Thơ khai giảng đào tạo sau đại học và trao bằng tốt nghiệp cử nhân, thạc sĩ
- Trường Đại học Y Dược Cần Thơ có thêm 6 chương trình đào tạo đạt chuẩn kiểm định chất lượng giáo dục
- Đột phá nghiên cứu khoa học, gắn kết thực tiễn địa phương
- [INFOGRAPHICS] Khung thí điểm giáo dục trí tuệ nhân tạo (AI) cho học sinh phổ thông
Y tế
- Sức khỏe
- Dinh dưỡng
- Tư vấn
- An toàn thực phẩm
- Review đai lưng bảo vệ cột sống của thương hiệu Haruco
- Điểm sáng ứng dụng công nghệ hiện đại trong chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm của y tế Cần Thơ
- Dấu ấn Hòa Hảo - Medic Cần Thơ trong hành trình 8 năm vì sức khỏe nhân dân miền Tây
- Xét nghiệm HIV, viêm gan B và giang mai ngay trong lần khám thai đầu tiên
Khoa học & Công nghệ
- Khoa học thường thức
- Sản phẩm mới
- Thủ thuật
- CanTho Plus - Ứng dụng đa nền tảng, giúp khán giả dễ dàng tiếp cận các nội dung số chất lượng cao từ Báo và Phát thanh, Truyền hình Cần Thơ
- REDMAGIC 11 Pro: Chiếc smartphone gaming mạnh nhất 2025 có đáng mua?
- Hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp tiếp cận tài chính số thông minh
- CASTID 2025 - Hạt nhân liên kết phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số
Chuyển đổi số
Văn hóa - Giải trí
- Văn hóa - Nghệ thuật
- Xem-Nghe-Đọc
- Sáng tác - Biên khảo
- Lan tỏa thông điệp cải cách hành chính bằng nghệ thuật
- Điện ảnh Việt 2025: Thắng nhiều mà thua cũng lắm!
- “Chợ đen thời tận thế”
- Lan tỏa nét đẹp văn hóa “Vùng đất con người Cần Thơ”
Thể thao
- Bóng đá
- Môn khác
- Thể thao - Cuộc sống
- Đến năm 2030, số người luyện tập thể dục thể thao thường xuyên đạt 45,5% dân số
- VĐV Cần Thơ góp 2 trong số 13 HCV đoàn Việt Nam giành thêm trong ngày
- ASEAN Para Games lần thứ 13: Trần Văn Mốm - Niềm hy vọng của thể thao người khuyết tật Cần Thơ
- Thủ tướng gửi thư chúc mừng Đội tuyển bóng đá nam U22 và Đội tuyển nữ Futsal quốc gia Việt Nam giành Huy chương Vàng SEA Games 33
Du lịch
- Khám phá
- Ẩm thực
- Góc lữ hành
- Sử dụng địa danh “Cồn Sơn” để đăng ký bảo hộ nhãn hiệu tập thể về du lịch
- Workshop trải nghiệm văn hóa bản địa
- Định hướng để du lịch làng nghề phát triển bền vững
- Điểm đến an toàn, thân thiện, giàu bản sắc
Media
- Video
- Longform
- Infographics
- Bất động sản - Đô thị
- Nông dân làm giàu

Dòng sự kiện

Nhiệt liệt chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng!
Cần Thơ năng động và phát triển
Đại hội Đảng các cấp (nhiệm kỳ 2025 - 2030)
Chào mừng Lễ hội Văn hoá sông nước Cần Thơ năm 2025

Đọc báo giấy Online Bảng giá quảng cáo - Đặt báo VĂN HÓA - GIẢI TRÍ > Sáng tác - Biên khảo 27/01/2013 - 09:41 Chia sẻ Facebook Hình ảnh con rắn trong truyện dân gian ĐBSCL

Trong số những hiểm họa mà ông cha ta gặp phải trên bước đường khai phá, ngoài cọp, cá sấu, muỗi còn phải kể đến rắn. Thuở mà rắn còn "nghênh ngang" ngoài đường, uy hiếp tiền nhân sinh cơ lập nghiệp.

Nhân dịp Xuân Quý Tỵ sắp về, nhắc lại một vài câu chuyện về rắn cũng là cách để ghi nhớ công ơn của những người đã khai hoang mở cõi đất Chín rồng.

ở đầu trong hầu hết các truyện kể dân gian ở ĐBSCL thường miêu tả bối cảnh: âm u, lau sậy, rừng rú vây kín. Cọp rằn, heo rừng và dĩ nhiên không thể thiếu rắn độc, đe dọa đời sống con người. Những cảnh tượng khắc nghiệt khi đặt chân đến vùng đất này đã trở thành một nỗi ám ảnh với những lưu dân.

Rừng U Minh - nơi phát tích những huyền thoại về rắn thời khẩn hoang.

Hình ảnh con rắn trong truyện dân gian ĐBSCL xuất hiện không nhiều nhưng khá đặc sắc và mang ý nghĩa xã hội. Theo khảo sát trong một số quyển sưu tầm văn học dân gian ĐBSCL tiêu biểu như: "Nghìn năm bia miệng", "Văn học dân gian ĐBSCL" có khoảng 10 truyện về rắn và liên quan đến rắn, xoay quanh 3 nội dung chính là: rắn làm ảnh hưởng đến đời sống của tiền nhân thuở khẩn hoang, rắn làm bạn với con người và con người khắc chế được rắn dữ.

Ở mảng nội dung, hình ảnh rắn dữ trở thành "nhân vật phản diện", trực tiếp xâm hại đến chuyện làm ăn, sinh sống của người dân. Trong truyện "Sự tích rạch Cái Rắn" (Cai Lậy, Tiền Giang), kể chuyện trước đình Phú Nhuận có một hang rắn lớn, tập hợp những loài rắn dữ: "Bọn rắn trong hang đã gây nhiều tai hại cho dân làng Phú Nhuận không kể xiết. Nào chuyện rắn cắn chết người. Nào chuyện rắn đòi hối lộ: mỗi khi làng Phú Nhuận cúng lễ Kỳ yên hàng năm phải hiến cho bọn rắn mấy con heo trắng mới yên chuyện". Trong số bầy rắn độc ấy, có một con "rắn chúa" nhỏ bằng ngón tay, mình màu đen, cổ bốn khoang trắng. Chính con rắn này đã giết chết ông thầy thuốc rắn nổi tiếng giỏi nghề. Kết cục của cuộc "chiến đấu sống còn" là ông thầy thuốc rắn bị rắn chúa cắn chết.

Vùng rừng U Minh được biết đến với những loài rắn độc như: rắn hổ mây, rắn mái rầm, trong đó đất Tân Bằng (một làng nằm dọc bờ sông Cán Gáo, vùng U Minh Thượng, tỉnh Kiên Giang) nổi bật hơn cả với rắn và "ma". Rắn Tân Bằng vừa nhiều vừa độc làm ai nghe qua cũng sợ đặt chân đến đây. Truyện "Mãng xà vương ở Tân Bằng" kể hơn 300 năm trước, ở Tân Bằng xuất hiện một cặp mãng xà vương từ khơi vịnh Thái Lan tìm vào: "Đôi mãng xà vương to như cái khạp da bò. Khi chúng đến, cả khu rừng rung chuyển, nổi giông gió, sập cả nhà cửa". Điều đau lòng hơn cả là mỗi năm dân làng Tân Bằng phải nạp cho chúng hai đứa trẻ mới mong làng xóm yên bình. Hết gia đình này đến gia đình khác phải rứt ruột đem con làm mồi cho ác thú

Trong truyện dân gian ở ĐBSCL, cũng có không ít "nhân vật rắn" trở thành bạn với con người. Khi ấy, hình ảnh rắn trở nên thân thuộc, được bà con nhắc đến với nhiều tình cảm. Nguồn gốc địa danh Xà Phiên (Long Mỹ, Hậu Giang) được giải thích bằng nhiều cách khác nhau. Tuy nhiên, có một cách lý giải khá lý thú là vài trăm năm trước, Xà Phiên còn âm u, rắn độc vào phá hoại nhà dân, giết hại nhiều người nên dân chúng bỏ đi gần hết. Bỗng xuất hiện một đôi mãng xà lớn khiến bà con nản chí vì nghĩ lại phải chịu tai ương. Lạ thay, hai con mãng xà không hại dân làng mà còn đuổi hết thú dữ. Một thời gian, hai con mãng xà không ở cùng một lúc mà thay phiên nhau dữ bình yên cho làng này. Nhờ vậy mà dân làng tề tựu về, dựng làng lập ấp này càng đông đúc, đời sống vui vẻ, ấm no. Ở góc độ bông đùa, bác Ba Phi còn kể chuyện rắn hổ mây tát đìa. Bác Ba Phi kể rằng, hồi ông mới tới đất U Minh khai phá, rắn trong rừng U Minh con nào con nấy lớn lắm. Bữa nọ bác Ba cùng vợ vô rừng tát đìa bắt cá. Gần đi tới cái đìa định tát, bác Ba nghe có tiếng tát nước rào rào. Bác Ba kể: "Đứng ở mé bờ đìa bên này, núp sau một thân cây tràm bự chảng, tui thấy một con rắn hổ mây ở mé đìa bên kia. Cái đuôi nó ngoéo một đầu, cái đầu nó ngoéo một bên, thân hình nó dẹp lại đu đưa. Thì ra nó đang tát nước cạn để bắt cá ăn". Bác Ba chờ rắn hổ mây tát cạn nước rồi đuổi đi. Vậy là Bác Ba chỉ việc bảo vợ về kêu bà con trong xóm ra bắt về ăn. Tuy nhiên, sự thật không chỉ dừng lại ở chỗ: "Hỏng tin, tụi bây hỏi bác ba gái bây thử coi!" mà theo xác nhận của một số lão nhân kỳ cựu rừng U Minh, thời đó trong rừng hoàn toàn có những con rắn hổ mây lớn hàng trăm ký. Những câu chuyện này không những chứng tỏ sự phong phú, giàu có của thiên nhiên ĐBSCL một thuở mà còn minh chứng ước mơ, khát vọng hài hòa, làm bạn với thiên nhiên của những lưu dân thời mở đất.

* * *

Trong mảng nội dung con người khắc chế được rắn dữ, nổi bật là hình ảnh những ông thầy bắt rắn với những bí quyết, thuốc gia truyền để chế ngự những loài ác xà hung tợn. Thầy rắn Bảy Lễ ở vùng Bảy Núi nổi tiếng bởi phương thuốc gia truyền trị rắn cắn nổi tiếng một vùng. Truyện "Ông thầy thuốc gia truyền" miêu tả cách ông thầy Bảy Lễ trị rắn cắn: "Đến chỗ người bị rắn cắn nằm, ông thầy thuốc rắn tự bưng đèn xem kỹ dấu răng. Biết chắc loại rắn gì rồi, ông lặng lẽ ra vườn cây, tìm hái một nhúm cỏ gì đó, bỏ vào miệng nhai ngấu nghiến. Biểu thân nhân lấy đũa bếp cạy răng người bị nạn, ông nhổ nước cỏ vào miệng người đang hấp hối ngoắc ngoải. Tức khắc đờm hạ, cổ kêu on ót". Hay truyện "Người thầy rắn ở Đồng Tháp Mười" có thuật lại chuyện thầy rắn Năm Hơn bị con phi lân xà bắn vảy truyền độc. Theo truyền thuyết, phi lân xà không cần cắn người mà có 8 vảy trên khoang cổ, chỉ cần bắn vảy vào ai mà không được chữa trị kịp thời là vong mạng. Sư phụ Năm Hơn là thầy rắn Lê Huy Nhạc biết học trò mình gặp nguy liền "lấy thuốc hòa rượu đổ vào miệng Năm Hơn. Rồi bảo vợ Năm Hơn lấy chiếu đắp kín người Năm Hơn lại và dùng dây trói chặt vào giường, phía dưới để một lò than cháy rừng rực". Nhờ vậy mà Năm Hơn thoát nạn. Sau sự cố ấy, thầy rắn Lê Huy Nhạc trở về quê nhà Chợ Gạo theo cụ Thủ khoa Huân kháng Pháp. Còn ông thầy thuốc rắn trong truyện "Mãng xà vương ở Tân Bằng" lại dùng kế "gà nhà bôi mặt đá nhau": cho chúng ngấm thuốc mê rồi sơn hai con rắn hai màu khác nhau để chúng tự sát hại lẫn nhau.

Tuy nhiên, không phải ai cũng có thắng được loài ác thú này như thầy Lê Huy Nhạc hay thầy Bảy Lễ. Nhiều ông thầy thuốc rắn đã vong mạng vì đấu không lại những con rắn "biết gáy". Ông thầy thuốc rắn phương xa đến có thiện chí cứu dân làng Phú Nhuận trong "Sự tích rạch Cái Rắn" khi bị con rắn chúa cắn đã buồn bã nói với bà con: "Mạng tôi đến đây là hết! Tôi đã bị con rắn chúa cắn rồi. Bà con ở lại mạnh giỏi!". Trong cuộc chiến chinh phục thiên nhiên ấy, dẫu có người thắng, người thua, song vẫn sáng ngời cách sống:

"Lao xao sóng bủa dưới lùm

Thò tay vớt bạn chết chìm

cũng ưng".

Họ thật sự là những con người vì nghĩa vong thân, mong muốn tìm lại sự an vui cho bà con, làng xóm, dẫu có người không thân quen mà chỉ lần đầu đặt chân đến. Rõ ràng lối sống "Thấy chuyện bất bình chẳng tha" đã có từ ngàn xưa trong mỗi con người nơi vùng đất mới.

* * *

Hò đối đáp Nam bộ có câu đố về rắn rất thú vị:

Nữ đối:

"Con gì có cánh không bay

Con gì không cẳng chạy bay

năm rừng".

Nam đáp:

"Con gà có cánh không bay

Con rắn không cẳng chạy bay

năm rừng"

Hình ảnh rắn đã đi vào tâm thức của người dân ở vùng ĐBSCL, chất chứa trong từng câu chuyện kể, từng câu nói, lời ca dao. Nhìn chung, truyện kể dân gian ở Nam bộ có hình ảnh con rắn không nhiều nhưng khá tiêu biểu. Các truyện này đã khái quát được bối cảnh thiên nhiên hoang sơ, ẩn chứa nhiều hiểm họa của thuở khẩn hoang. Để có được một vùng đất Chín rồng xanh tươi với cây lành trái ngọt như hôm nay, các bậc tiền nhân đã có những cuộc chiến sống còn với thú dữ - trong đó có rắn dữ. Qua đó giúp thế hệ hôm nay càng yêu quý và trân trọng những thành quả mà ông cha để lại bằng thái độ tri ân.

Xuân Quý Tỵ sắp về, ngẫm nghĩ những truyện kể về rắn lúc "trà dư tửu hậu" để thêm tự hào về những điều kỳ thú mà thiên nhiên ban tặng cho vùng châu thổ Cửu Long.

Bài, ảnh: Đăng Huỳnh

Tài liệu tham khảo:

1. Giai thoại dân gian Đồng Tháp Mười, Nguyễn Hữu Hiếu, NXB Đồng Tháp, 1988.

2. Nghìn năm bia miệng (2 tập), Huỳnh Ngọc Trảng, Trương Ngọc Tường, NXB TP Hồ Chí Minh, 1999.

Chia sẻ bài viết

Chia sẻ Facebook

BÌNH LUẬN Ý kiến của bạn Gửi ý kiến

*Email (không hiển thị trên trang):

*Họ tên (hiển thị trên trang):

Vui lòng nhập mã xác nhận vào ô bên dưới. Nếu bạn không đọc được, hãy Chọn mã xác nhận khác.

Gửi Đọc thêm

Lan tỏa thông điệp cải cách hành chính bằng nghệ thuật
Điện ảnh Việt 2025: Thắng nhiều mà thua cũng lắm!
“Chợ đen thời tận thế”
Khi điện ảnh AI và ảo thuật cùng kể câu chuyện bảo vệ môi trường
Tái hiện di sản văn hóa Chiêng Mường và nhạc Ngũ âm người Khmer tại Hà Nội
Lan tỏa nét đẹp văn hóa “Vùng đất con người Cần Thơ”
Xem cải lương và chiếu phim miễn phí tại Trung tâm Văn hóa, Nghệ thuật TP Cần Thơ
Đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, văn minh đô thị
Giới trẻ tìm giải pháp phát triển văn hóa đọc
Lắng đọng vở cải lương “Người mẹ và thanh gươm”

Tiêu điểm

Lan tỏa thông điệp cải cách hành chính bằng nghệ thuật
Lan tỏa nét đẹp văn hóa “Vùng đất con người Cần Thơ”
Xem cải lương và chiếu phim miễn phí tại Trung tâm Văn hóa, Nghệ thuật TP Cần Thơ
Giới trẻ tìm giải pháp phát triển văn hóa đọc
Mộ Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc - Di tích quốc gia đặc biệt
Nhạc Việt sôi động dịp cuối năm
Nhiều hoạt động vui chơi giải trí tại Khu đô thị Nam Long II
Nhiều hoạt động mới tại Liên hoan phim quốc tế Berlin năm 2026
Độc đáo những tác phẩm thêu ruy-băng 2 mặt
Lễ hội Văn hóa Sông nước Cần Thơ khai mạc tối 27-12

Đọc nhiều

85 năm, sáng mãi ngọn lửa Nam Kỳ khởi nghĩaBài cuối: Viết tiếp hào khí Nam Kỳ khởi nghĩa
[INFOGRAPHICS] Tiêu chí, định mức phân bổ vốn ngân sách Trung ương thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển văn hóa
[INFOGRAPHICS] Ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về phát triển văn hóa toàn diện các cấp giai đoạn 2025-2030
Trung tâm Văn hóa, Nghệ thuật TP Cần Thơ dựng vở cải lương mới
Lễ hội Văn hóa Sông nước Cần Thơ khai mạc tối 27-12
Lắng đọng vở cải lương “Người mẹ và thanh gươm”
Chàng ca sĩ Cần Thơ gây dấu ấn với phong cách âm nhạc đậm chất miền Tây
TP Cần Thơ phát động Cuộc thi Ấn phẩm Xuân Bính Ngọ 2026
Xem cải lương và chiếu phim miễn phí tại Trung tâm Văn hóa, Nghệ thuật TP Cần Thơ
Cách làm hay từ một chuyên đề sân khấu hóa

Văn hóa - Nghệ thuật

Điện ảnh Việt 2025: Thắng nhiều mà thua cũng lắm!
“Chợ đen thời tận thế”
Tái hiện di sản văn hóa Chiêng Mường và nhạc Ngũ âm người Khmer tại Hà Nội
Lắng đọng vở cải lương “Người mẹ và thanh gươm”
Mộ Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc - Di tích quốc gia đặc biệt

Xem-Nghe-Đọc

Lan tỏa nét đẹp văn hóa “Vùng đất con người Cần Thơ”
“Hoàng tử quỷ” - Phim có chiều sâu nhưng thiếu đột phá
Giai điệu vỗ về
Nghĩa tình giữa nhịp sống đô thị trong “Lẹ không trễ tàu”
Cảm hứng từ âm nhạc dân gian

ĐỒNG HÀNH CÙNG DOANH NGHIỆP

RAO VẶT NHÀ ĐẤT HỌC HÀNH XE ĐIỆN TỬ VIỆC LÀM KHÁC

Sơn giả gỗ - Giải pháp kiến tạo không gian sang trọng, bền đẹp
THƯ MỜI THAM GIA THI TUYỂN PHƯƠNG ÁN KIẾN TRÚC DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG NHÀ Ở CHUNG CƯ KIM CƯƠNG ĐỎ - CARA LEGEND
THÔNG BÁO
Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Cần Thơ: Thông báo tuyển dụng viên chức đợt 2 năm 2025
Sim đẹp Gá rẻ tại Cần Thơ - Giá gốc chỉ 250k/ Sim
THÔNG BÁO (V/v truy tìm vật chứng)
THÔNG BÁOVề việc tìm người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án
THÔNG BÁOVăn phòng công chứng Bùi Quang Nhơn
Xây nhà trọn gói tại Cần Thơ: Giải pháp tối ưu cho nhu cầu an cư hiện đại
Thông báo tuyển dụng
BẢNG GIÁ QUẢNG CÁO TRÊN BÁO ĐIỆN TỬ - TRANG TIẾNG VIỆT
BẢNG GIÁ QUẢNG CÁO TRÊN BÁO IN CẦN THƠ