Hồ Tây, Những Tên Gọi Trong Lịch Sử - Báo Đà Nẵng

* Tôi nghe nói Hồ Tây còn có tên gọi là hồ Dâm Đàm. Xin cho biết Dâm Đàm nghĩa là gì? Hồ Tây còn có những tên gọi khác nữa không? (Trọng Nghĩa, Hòa Vang, Đà Nẵng).

-Dâm Đàm là một tên gọi khác của Hồ Tây, nghĩa là “đầm tràn đầy nước”. Tên gọi này không biết chính xác xuất hiện vào thời gian nào, nhưng theo cố GS. Trần Quốc Vượng thì Dâm Đàm có từ thời Lý thế kỷ XI.

Ngoài ra còn có 5 tên gọi khác nữa về Hồ Tây, như sách Tổng tập Nghìn năm văn hiến Thăng Long kê ra dưới đây:

Đầm Xác Cáo có lẽ là tên gọi xưa nhất của Hồ Tây, gắn với sự tích Hồ ly tinh (con cáo) chín đuôi. Tương truyền, ngày xưa nơi đây là rừng rậm hoang vu, nhiều gò núi, có một con Hồ ly tinh chuyên tác oai tác quái quấy nhiễu đời sống dân lành. Nhưng việc diệt trừ Hồ ly tinh được kể trong các câu chuyện dân gian cũng khác nhau. Một chuyện cho rằng Lạc Long Quân vì thương xót con dân nên đã dâng nước biển dìm chết con cáo và tạo ra hồ nước. Chuyện khác kể về Huyền Thiên cũng vì thương xót và nghe lời cầu khẩn của dân chúng mà diệt trừ con cáo. Việc diệt trừ xảy ra ác liệt, khi con cáo bị diệt xong đã tạo ra một hồ nước. Từ đó, hồ có tên là Đầm Xác Cáo.

Một góc Hồ Tây. (Ảnh: Internet)

Hồ Kim Ngưu gắn với sự tích con trâu vàng. Song sự tích này được kể khác nhau. Một chuyện kể rằng con Kim ngưu khi nghe tiếng chuông của ông Khổng Lồ ngỡ là tiếng trâu mẹ gọi, bèn chạy từ Trung Quốc sang. Nó cứ loay hoay tìm quanh quả chuông, rút cuộc làm đất lở khiến cả quả chuông và mình sụt xuống tạo thành một vực sâu. Về sau mưa làm ngập lụt tạo thành hồ, cả quả chuông lẫn con trâu vàng đều không vớt được.

Câu chuyện khác thì kể rằng ngày xưa ở núi Tiên Du có con Trâu vàng bị một pháp sư yểm bùa, vùng dậy chạy. Chạy mãi, chạy mãi qua mỗi nơi đều để lại dấu tích. Cuối cùng chạy tới đầu Sông Tô gặp một hồ nước, nó nhào xuống bơi lội thỏa thích rồi ở luôn trong lòng như đứa con lưu lạc vừa tìm được mẹ. Từ đó, Hồ Tây có tên là hồ Kim Ngưu.

Lãng Bạc. Theo Tây Hồ chí thì sau khi dập tắt cuộc khởi nghĩa bi hùng của Hai Bà Trưng, Tướng quân Mã Viện đã gọi Hồ Tây là Lãng Bạc với ý nghĩa “hồ đầy sóng vỗ”. Tên gọi này thể hiện ý nghĩa rõ nhất vào những ngày giông bão, mặt hồ rộng, sóng nước nổi lên ầm ầm, tạo ra một cảnh hồ hùng tráng và nên thơ.

Tây Hồ. Sử sách ghi rằng: “Đến năm 1573, để tránh tên húy của vua Lê Thế Tông là Duy Đàm, người ta đổi Dâm Đàm thành Tây Hồ”. Tây Hồ là cách đọc Hán Việt của Hồ Tây, và Hồ Tây đã trở thành cái tên gần gũi, lâu dài, nên thơ nhất đối với người Hà Nội cũng như nhân dân cả nước.

Đoài Hồ. Chúa Trịnh Tạc (1657 – 1682) được phong tước Tây Vương, nên địa danh có chữ Tây bị ông ra lệnh đổi thành Đoài (quẻ Đoài thuộc phương Tây – ý nghĩa như nhau, âm và chữ khác nhau) như Sơn Tây gọi thành Xứ Đoài, bởi vậy nên Tây Hồ được gọi là Đoài Hồ.

Nhưng cái tên Đoài Hồ không tồn tại lâu, đến hết đời chúa Trịnh Tạc dân ta gọi lại như cũ là: Hồ Tây.

ĐNCT