Hoa Mai: Nguồn Gốc, ý Nghĩa, Các Loại Hoa Mai Phổ Biến

Hoa mai là loài hoa quen thuộc với người dân Việt Nam, tượng trưng cho mùa xuân đất Việt. Hoa mai xuất hiện ở khắp mọi nơi vào ngày Tết, đặc biệt là Tết tại Nam Bộ. Không chỉ mang trong mình vẻ đẹp gần gũi, bình dị, hoa mai còn toát lên vẻ cao sang, quý phái và ẩn chứa nhiều ý nghĩa về mặt tinh thần. Vậy ý nghĩa thực sự của loài hoa này là gì, chúng ta tìm hiểu chi tiết hơn trong bài viết dưới đây nhé!

Contents

Giới thiệu về cây hoa mai

Tên gọi, khu vực phân bổ

Hoa mai có tên gọi khác là cây hoàng mai, tiếng anh là Apricot, tên khoa học là Ochna integerrima. Hoa mai thuộc loài thực vật có hoa, thuộc chi mai (Ochna) và họ Mai (Ochnaceae), được ưa chuộng để trưng bày vào dịp Tết Nguyên Đán ở Việt Nam.

Hoa mai vàng tượng trưng cho sự giàu sang và phú quý

Tại Việt Nam, cây hoa mai phân bố chủ yếu ở dãy Trường Sơn, các tỉnh miền Trung Nam bao gồm Quảng Nam, Đà Nẵng, Khánh Hòa. Ngoài ra còn xuất hiện tại Đồng bằng sông Cửu Long và một số ít khu vực ở cao nguyên.

Nguồn gốc xuất xứ

Hoa mai có nguồn gốc bắt nguồn từ Trung Quốc cách đây khoảng hơn 300 năm. Theo ghi chép của Phí Cung Ấn đời Minh trong “Trân hương bảo ngự” có nói: “Đắc Kỷ ái lãm hàn mai, Trụ tằng ngự tuyết đồng lãm chi”. Tạm dịch: “Đắc Kỷ thích ngắm hoa mai trong giá lạnh. Trụ vương thường đội tuyết ngắm cùng. 

Hoa mai vàng vốn được người Trung Quốc yêu thích, mai cùng với tùng, cúc không chỉ được xem là nhóm “Tuế hàn tam hữu”, mà còn được trân trọng như quốc hoa. Thuở ban đầu, hoa mai được đặt với cái tên khá hoa mỹ như: Yên chi mai (hoa mai có màu đỏ hồng), Thủy tiên mai (hoa mai 6 cánh tròn giống như hoa thủy tiên), Lục ngạc mai (mai có đài hoa màu xanh đậm),… Theo tư liệu cũ ghi chép, hoa mai của Trung Quốc được phân thành 4 loại chính, gồm Bạch mai, Thanh mai, Hồng mai và Mặc Mai.

Hoa mai ban đầu vốn là cây hoang dại, thích nghi tốt với điều kiện khí hậu nhiệt đới, có khả năng sinh trưởng và phát triển tốt. Nếu được chăm sóc tốt, hoa sẽ nở đẹp và có tuổi thị cao. Chính đặc điểm lá rụng vào cuối đông, trổ bông vào đầu xuân nên cây mai được trồng làm cây cảnh chơi Tết Nguyên Đán.

Hoa mai có xuất xứ Trung Quốc

Đặc điểm của cây hoa mai 

• Hình dáng: Cây mai vàng có dáng thanh cao, thuộc loại cây đa niên (có thể sống và phát triển tốt đến hơn 100 năm). Cây thân gỗ, cứng cáp, cành hơi giòn nhưng vẫn có thể uốn tạo dáng. 
• Thân cây: Thân cây xù xì, chia thành nhiều cành và nhánh. Tán cây thưa lá, nếu để phát triển tự do, cây mọc từ hạt có thể cao từ 20-30cm. 
• Rễ cây: Gốc cây khá to, bộ rễ lồi lõm có độ sâu khoảng 2-3m. 
• Lá mai: Lá mai vàng là lá đơn, mọc xen kẽ so le nhau, có phiến lá dạng hình trứng thuôn dài. Màu lá xanh biếc, mặt dưới có màu hơi ánh vàng. 
• Hoa mai: Hoa lưỡng tính, mọc ra từ các nách lá và tạo thành từng chùm. Ban đầu mọc ra hoa cái, sau đó nở bung xuất hiện chùm nụ xanh non. Trong khoảng 1 tuần, nụ hoa sẽ nở thành cánh hoa vàng tươi rực rỡ. Hoa mai thường có 5 cánh nhỏ và mỏng, có bông đặc biệt lên tới 9-10 cánh. 3 ngày sau khi nở hoa sẽ tàn. 
• Thời gian nở: Hoa mai thường nở vào mùa xuân, tuy nhiên do thời tiết thay đổi thất thường nên việc ra hoa cũng có ảnh hưởng. Dẫn đến hiện tượng hoa nở sớm hoặc trái mùa. Không phải tất cả hoa đều đậu quả, nếu đậu thì sau khi tàn, bầu noãn hoa sẽ phình to sau đó kết hạt.

Cánh hoa mỏng, khi nở sẽ có màu vàng rực rỡ

Ý nghĩa của hoa mai 

Trong ngày Tết

Không phải ngẫu nhiên hoa mai trở thành biểu tượng ngày Tết của người Việt. Chọn mai chưng Tết với hy vọng hoa mai nở rộ vào mùng 1 Tết sẽ mang đến nhiều tài lộc, lan tỏa sự giàu sang phú quý cho khách đến thăm nhà. Dân gian còn cho rằng hoa mai nở càng nhiều cánh thì tài lộc sẽ càng nhiều. Đặc biệt nếu cây nở toàn hoa mai 7 cánh thì nhà đó sẽ “đại cát đại lợi”.

Tương truyền, trước khi Mãn Giác Thiền sư viên tịch đã viết: “Chớ tưởng xuân tàn hoa rụng hết. Đêm qua sân trước một nhành mai”. Chỉ sau một đêm, bỗng nhiên hàng loạt những nhành mai nở rộ một cách tuyệt diệu. 

Có lẽ vì vậy gia đình nào cũng cố gắng trang trí một vài cây hoa mai nở rộ trong nhà với mong muốn bước sang năm mới với nhiều niềm vui, hạnh phúc. Hơn nữa, sắc mai vàng còn tượng trưng cho sự sung túc, giàu sang phú quý. Mai vàng nở đầu năm như mang đến sự phồn vinh, hạnh phúc cho cả một năm.

Hoa mai là biểu tượng của Tết cổ truyền tại Việt Nam

Trong cuộc sống

Từ xa xưa, cây mai đã gắn bó với làng quê nơi đất Việt, gắn bó với con người từ lúc tổ tiên khai đất lập làng sinh sống. Cây ươm mầm, cắm rễ sâu trong đất, vươn lên mạnh mẽ trước gió bão, dùng thời tiết có khắc nghiệt đến đâu vẫn tràn đầy sức sống, bền bỉ theo năm tháng. 

Hình ảnh hoa mai như biểu tượng của cốt cách, luôn giữ vững đạo lý ân nghĩa trong tâm trí. Cây mai trước khi trổ bông phải hứng chịu những cơn gió lạnh, bão tuyết để có thể đơm hoa. Vì thế, cây được xem như một động lực cổ vũ ý chí cho mọi người cố gắng làm việc, trải qua bao thăng trầm để có được thành quả tốt đẹp, tỏa sáng giống như bông hoa mai vàng rực rỡ kia.

Biểu tượng cho sự cố gắng, cốt cách của con người

Các loại hoa mai phổ biến

Theo thống kê, hiện nay trên thế giới có khoảng hơn 24 loại hoa mai và tại Việt Nam có 19 loại. Trong đó, 6 loại mai phổ biến nhất trên thế giới gồm Mai Cao Miên (Mai vàng Campuchia), Mai vàng Indonesia, Mai vàng Myanmar, Mai vàng Nam Phi, Mai vàng châu Phi, Mai vàng Madagascar. 

Dưới đây là tổng hợp những loại mai được ưa chuộng nhất.

Mai Tứ Quý

Cây mai Tứ Quý hay còn được gọi là mai đỏ, tên khoa học là Ochna Atropurpurea. Được biết đến là loài hoa kiểng, không chỉ nở vào mùa xuân mà có thể trổ bông quanh năm. Đặc biệt, cây mai này nở hoa 2 lần, lần đầu màu vàng, lần sau là màu đỏ. Ban đầu khi nở hoa mai có 5 cánh vàng tươi, khi rụng 5 đài hoa sẽ chuyển sang đỏ sẫm, úp vào như búp ôm lấy nhụy hoa.

Hoa mai vàng tứ quý

Cây Hạnh mai 

Hạnh mai hay còn được gọi là cây mai mơ, có tên khoa học là Prunes Mume. So  với nhiều loại khác, cây hoa mai này có chiều cao hạn chế, chỉ cao khoảng 6-9m. Lá cây bản rộng hình bầu dục, nhọn ở đầu và có răng cưa nhẹ. Hoa mai 5 cánh thường có 2 màu sắc trắng – hồng nổi bật. Quả non có màu xanh, khi chín có màu vàng và có vị chua ngọt.

Cây Hồng mai

Hồng mai có tên khoa học là Jatropha pandurifolia thuộc cây thân gỗ, chiều cao chỉ khoảng 1 – 4cm. Lá cây có màu xanh thẫm, mọc đơn lẻ và xẻ thùy. Hoa hồng mai có 5 cánh với màu hồng xinh và nhị hoa vàng tươi. Hoa thường mọc thành cụm ở đầu nhánh và nở rải rác quanh năm. Quả của hồng mai khi chín sẽ có màu nâu đen.

Hoa Bạch mai 

Bạch mai có chiều cao tối đa khoảng 15m, được trồng chủ yếu tại Bến Tre, vùng núi Bà Đen – Tây Ninh, Hà Tiên. Hoa khi trổ bông có màu trắng tinh khiết, gồm 6-8 cánh dày, hơi tròn, nhụy vàng và khá giống hoa sứ. Nhược điểm của loài mai trắng này là khó trồng và chăm sóc.

Hoa mai trắng bạch mai

Mai Chiếu thủy

Mai chiếu thủy là cây đa niên, tên khoa học là Wrightia Religiosa. Cây cao khoảng 1.5m, có nhiều cành và nhánh, gốc cây khá to. Lá cây nhỏ dài, mọc theo cặp. Hoa có màu trắng, mọc thành từng chùm nhỏ, gồm 5 cánh, hương thơm nhẹ nhàng. Tên gọi như vậy là do cuống hoa của cây luôn hướng xuống đất.

Hoa Hoàng mai

Cây mai vàng này còn có tên khác là Lạp mai với bông hoa năm 5 cánh nhỏ nhắn, có màu vàng tươi rực rỡ. Hoàng mai được gọi là Lạp mai vì loại cây mai này mỗi năm chỉ nở một lần vào cuối tháng chạp âm lịch.

Nhất Chi mai

Gốc cây nhất chi mai to xù xì, thân gỗ đen bóng. Lá nhỏ, có màu xanh non, phần đầu nhọn giống hình mũi mác. Hoa nhất chi mai nhỏ hơn so với các loại khác gồm nhiều cánh mỏng, ban đầu có màu trắng, đến khi hoa tàn thì chuyển dần sang màu đỏ. Bông hoa có thể mọc đơn hoặc mọc thành từng chùm.

Mai trắng nhất chi mai

Mai rừng (mai núi)

Mai rừng có vẻ ngoài gần giống với mai 5 cánh, nhưng màu cánh hoa nhạt hơn, số lượng cánh nhiều hơn. Trung bình một bông hoa mai rừng có từ 12-18 cánh. Mai rừng chủ yếu sống ở vùng núi đá hiểm trở, khô cằn. Chủ yếu lấy nước từ những con suối ngầm dưới lòng đất nên có bộ rễ cực kỳ sâu và khỏe.

Mai động, mai sẻ

Hoa mai động, mai sẻ là sống chủ yếu ở miền cát trắng, những khu vực gần biển. Loài hoa này mọc hoa dày đặc, thân hình tròn, dáng suông. Nếu hoa nở 5 cánh được gọi là mai sẻ, còn nếu có nhiều cánh hơn được gọi là mai động. Ở nước ta mai động, mai sẻ phân bố nhiều tại các tỉnh miền Trung và miền Nam, có nhiều nhất ở Quảng Bình, Quảng Trị trở vào.

Mai châu (mai trâu)

Mai châu có kích thước lá lớn nhất trong số các loại mai hiện có tại Việt Nam. Kích thước đường kính cánh hoa có thể đạt tới 5cm, nếu được chăm sóc đúng cách. Ở miền Bắc người ta gọi là mai trâu, trong miền Nam gọi là mai châu.

Mai ngự, mai hương (mai thơm)

Đây đều là tên gọi chung của một giống mai có hương thơm đặc biệt. Chúng cũng gồm 5 cánh như mai vàng, nhưng hương thơm lại nồng đậm hơn. Ở miền Bắc, gọi bằng tên gọi dân giã là mai thơm. Ở Bến Tre, được gọi là mai hương. Còn ở Huế được trồng trong cung, được vua yêu thích, có tên là mai ngự.

Mai ngự với hương thơm đặc biệt

Bên cạnh những loại mai kể trên, tại Việt Nam còn có nhiều loại hoa mai khác như: cây mai hoa đăng, cây mai dương, cây mai chỉ thiên (mai vạn phúc, mai tiểu thư), cây thanh mai, cây mai hoàng yến, cây mai đá, cây tùng tuyết mai, cây mai nhật, cây mai thái, cây cẩm tú mai, cây bạch tuyết mai,…  

Mai vàng luôn là lựa chọn ưu tiên của người Việt để dâng lên tổ tiên và trang trí trong ngày Tết. Nói lên sự bền vững, niềm tin và sự bình yên trong cuộc sống, mong muốn một năm mới tràn đầy hạnh phúc, sung túc và đầy may mắn.

(Visited 4.353 times, 1 visits today)