Hoa Mua Tím 01 - MỘC NHIÊN FARM

Hoa mua được ví với hình ảnh một cô thôn nữ kín đáo, dịu dàng. Có người vẫn truyền miệng nhau những câu thơ dân gian để nói tới loài hoa mộc mạc mọc hoang dại giữa núi đồi. Vậy chứ, loài hoa dân dã này được coi là một thảo dược quý, sử dụng trong Đông y. Vì sao hoa mua lại được đánh giá cao như vậy, các bạn cùng với Mộc Nhiên tìm hiểu nha.

• Tên khoa học: Melastoma candidum
• Tên gọi khác: hoa mua bà, mua thường, dã mẫu đơn, bạch niêm, mạy nát… cây mua đất, cây mua rừng

Thông tin chung về cây hoa mua

Nguồn gốc và phân bố của hoa mua

Cây hoa mua là một chi trong họ Melastomataceae có hơn 100 loài phân bố quanh Ấn Độ, Đông Nam Á, phía Bắc Nhật Bản, phía Nam Úc và các đảo Thái Bình Dương. Ở Hawaii chúng được coi như cỏ dại vì phát triển quá mạnh. Tuy vậy, vì giá trị thẩm mỹ và sắc tím độc đáo nên chúng phổ biến ở nhiều nơi trên thế giới.

Ở Việt Nam chúng là loài cây mọc hoang ở vùng đồi núi và ven rừng. Trước đây, dân gian biết tới khi đi rừng. Chúng đi vào trong cả thơ ca truyền thống. Mãi về sau này, nhận thức về những dược tính tốt của chúng, người ta đem về nhà trồng. Từ đó, chúng phổ biến từ Bắc tới Nam. Một số nơi trồng thành cả một đồi hoa khoe sắc bạt ngàn, làm thành điểm du lịch lãng mạn thu hút rất nhiều người đến hàng năm.

Đặc điểm cây mua tím

Hoa mua là cây bụi. Chúng chỉ cao khoảng tới 2m. Thân phân ra nhiều nhánh, thành bụi tròn tỏa ngang. Thân có màu nâu đỏ, các cành non có lông. Cây phát triển khỏe mạnh và dễ chăm sóc.

Lá của cây hoa mua có hình bầu dục, nhọn ở hai đầu. Trên mặt lá có các đường vân dọc thân rất rõ. Màu lá xanh rất đậm, mặt trên hơi nhám, mặt dưới có lông ngắn.

Hoa mua thường có màu hồng tím đậm, hồng tím nhạt hoặc màu đỏ. Phổ biến nhất là loại màu tím đậm (thường bị nhầm với tím hoa sim). Chúng thường ra hoa ở đầu cành, có 5 cánh xòe tròn và những nhụy hoa khá lớn. Hoa thường nở rộ cả cây, thường xuyên lặp lại trong năm. Mang nét đẹp hoang dã, hoa mua như một cô gái sơn nữ với những nét giản dị, đơn thuần. Chúng mang lại ký ức cho người miền quê ra phố, và gợi lại những điều dung dị giữa đời sống hiện đại hôm nay.

Cây mua có quả màu tím đen, có lông, hình trụ tròn. Quả có nhớt, nhỏ và ăn được.

Phân loại

Có rất nhiều loại cây mua nhưng ở Việt Nam, chúng được phân loại dựa theo màu sắc hoặc khu vực tìm thấy. Trong đó có 3 màu đỏ, hồng và hồng tím là phổ biến nhất. Chúng có những đặc điểm riêng chủ yếu về màu và kích cỡ của hoa. Ngoài ra, hiện nay có giống mua Úc và mua Thái đang bắt đầu được chú ý.

Công dụng của cây hoa mua

Dược tính của bông mua tím

Theo truyền thống, cây mua được sử dụng để điều trị chảy máu, tiêu chảy, sưng tấy. Chúng có khoảng 142 hợp chất và được đánh giá hoạt động dược lý rất hiệu quả. Một số tác dụng hữu hiệu như: chống viêm, cầm máu, chống đông máu, độc tế bào, kháng khuẩn, chống oxy hóa, bảo vệ gan, bảo vệ dạ dày và các hoạt động hạ đường huyết. Chúng rất giàu tannin, flavonoid và axit hữu cơ.

Theo Đông Y, chúng có tác dụng giải độc, hoạt huyết, cầm máu, giảm đau, tiêu viêm ở ruột, gan, chữa tắc mạch máu, tắc tia sữa. Ngoài ra chúng còn hỗ trợ ngăn ngừa ung thư.

Bộ phận dùng

Toàn bộ cây, kể cả rễ. Rễ nên được thu hái vào mùa thu. Sau đó rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô và bảo quản. Lá có thể dùng tươi hoặc phơi khô để dành. Lá thu hái quanh năm.

Tính vị, tác dụng

Vị đắng chát, tính bình.

Cây mua để trang trí

Hoa mua được trồng nhiều ở vườn nhà với mục đích trang trí. Ngoài ra, chúng còn được trồng thành từng đồi hoa, ở các khu du lịch để thu hút khách. Có vẻ như sắc tím chưa bao giờ ngừng mê hoặc lòng người.

Các bài thuốc từ cây hoa mua

Bài thuốc từ cây mua màu hồng tím

Chữa các bệnh bên ngoài

• Bong gân, trật khớp, gẫy xương: lá cây mua tươi giã nhỏ trộn với 10gr bột đại hồi, 10gr bột quế chi, 200gr vỏ cây gạo tươi, 50gr lá dâu. Sau đó đắp lên khu vực bị thương.
• Chữa vàng da, băng huyết: lá mua sao vàng sắc lấy nước uống trong ngày.
• Chữa mụn nhọt: giã lá mua tươi, sau đó hơ nóng rồi đắp lên.
• Chữa tụ máu bầm tím: giã lá tươi, trộn với nước vo gạo, đắp lên chỗ bầm tím.

• Chữa đầu gối sưng đau: 25gr cành lá mua, 12gr dây kim ngân. Sắc lấy nước, uống làm 2 lần/ngày.
• Chữa nhọt ở vành tai hoặc ống tai ngoài: 30gr lá mua tươi, một cái tai lợn; sắc nước uống.
• Phong thấp, khớp xương sưng đau: 50gr rễ mua khô, 15gr hạ khô thảo, 50ml rượu; sắc với nước, uống 2 lần/ngày.

Các bài thuốc chữa bệnh bên trong

• Chữa ung thư dạ dày: 30gr rễ mua tươi, 15gr hạ khô thảo, 15gr dung thụ căn, 15gr hướng dương quỳ căn, 10gr xuyên phá thạch, 10gr bạch dương kim, 30gr ngưu bì đồng, 15gr kê nhãn thảo . Sắc uống. Mỗi ngày 1 thang.
• Chữa ung thư giáp trạng: 40gr rễ mua, 40gr hạ khô thảo, 40gr thổ qua căn, 30gr bạch anh, 30gr tước sàng thảo, ngân hoa 30gr. Mỗi ngày 1 thang, sắc uống.
• Chữa ung thư vú: 40gr rễ mua, 30gr hoàng tiêu, 30gr nhất diêm hồng 40gr bạch anh, 30gr hoàng căn, 30gr giang bản quy, 30gr tước sàng thảo. Mỗi ngày 1 thang, sắc uống.

• Phụ nữ nuôi con bị tắc sữa: 30 – 50gr lá mua tươi, 100 – 150gr thịt lợn nạc. Hầm lên ăn.
• Chữa trúng độc rắn: 60 – 100gr cành lá hoặc rễ mua tươi; sắc nước uống.
• Kinh nguyệt ra máu quá nhiều: 30 – 50gr Rễ mua khô, sắc với nước, uống làm 2 lần/ngày.
• Lỵ trực khuẩn, viêm ruột cấp: 60 – 120gr rễ mua khô, 500ml nước; sắc còn khoảng 100ml, uống trong ngày.

Hoa mua màu đỏ có dược tính như thế nào

• Loại cây này ít dược tính hơn các màu khác.
• Bộ phận sử dụng: thân và lá. Dùng thân và lá giã nát, có tác dụng cầm máu, chữa sưng tấy.

Dược tính của bông mua màu hồng

Riêng giống hoa mua màu hồng chỉ mọc ở trên núi, những khu vực ẩm thấp. Chúng còn được gọi là mua núi và có những tính chất riêng. Thân của chúng nhẵn, lá cũng nhẵn và có kích cỡ nhỏ hơn so với 2 loại trên. Hoa mua màu hồng cũng nhỏ hơn các loại khác. Loại mua núi này chữa được nhiều loại bệnh.

• Tê thấp, ứ huyết
• Phù nề ở phụ nữ sau sinh, băng huyết
• Sai khớp
• Mụn nhọt, viêm tấy

Cách trồng và chăm sóc cây mua

Vốn dĩ là cây từ nơi khắc nghiệt, cây hoa mua không khó trồng. Đặc biệt với cây giống hoa mua tại Mộc Nhiên Farm đã được thuần hóa khí hậu thì chúng rất nhanh thích nghi và phát triển khỏe mạnh.

Nhiệt độ và giá thể trồng cây mua

Khí hậu phù hợp nhất cho cây mua là nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới. Cây ưa ẩm nhưng cũng chịu được hạn và các điều kiện khắc nghiệt.

Cây ưa nắng, vì vậy nên đặt cây ở khu vực nhiều ánh nắng sẽ giúp cây quang hợp tốt và phát triển toàn diện. Tưới nước vừa đủ để tránh bị ngập úng.

Vì vốn là loài cây dại, xuất hiện nhiều ở vùng ven biển nên chúng thích nghi được với cả các vùng đất mặn với độ mặn vừa phải, đất cát chua hoặc hơi cằn cỗi. Dẫu vậy, khi mang cây về vườn nhà trồng thì loại giá thể tốt nhất vẫn nên là các loại đất thịt, được trộn với các thành phần tơi xốp. Nhờ đó cây không bị úng và sẽ phát triển mạnh nhất.

Kỹ thuật trồng

Ở đất hoang, cây tự mọc và phát tán hạt ra khắp nơi, từ đó những đồi hoa sim mọc lên. Chúng rất dễ nhân giống, có thể được trồng bằng cách gieo hạt hoặc chiết cành. Vì độ phân cành ngang khá tốt nên cần gieo hạt cách nhau khoảng 50cm để cây phát triển. Sau khi gieo hạt, cần tưới ẩm đất bằng bình phun sương và duy trì độ ẩm cho tới khi cây nảy mầm.

Cách chăm sóc hoa mua

Cây hoa mua rất dễ chăm sóc, chúng không kén chọn loại phân bón. Chỉ cần bổ sung dinh dưỡng định kỳ và thay giá thể khi rễ đã lan hết bầu đất. Ưu tiên sử dụng các loại phân hữu cơ.

Ý nghĩa của bông mua tím

Hoa mua được yêu thích ở nhiều nơi. Và vì có từ rất lâu nên chúng được dân gian gán ghép nhiều ý nghĩa đặc biệt.

Xuất phát từ khả năng thích nghi cao, mọc ở những nơi khí hậu khắc nghiệt, hoa mua được coi là biểu tượng của sự kiên cường, không khuất phục hoàn cảnh khó khăn.

Màu sắc của hoa mua và những câu chuyện trong thơ văn truyền miệng đã giữ lại biểu tượng chung thủy cho chúng. Có câu chuyện về lần chia tay của người lính, xa gia đình bảo vệ đất nước. Vì quá thương chồng, người vợ đã khóc rất nhiều. Những giọt nước mắt hóa thành những bông hoa màu tím hồng. Người ta gọi đó là hoa mua.

Ngoài ra, thơ văn Việt Nam có khá nhiều bài thơ, câu chuyện lấy hình ảnh hoa mua. Đặc biệt, đối với người làng quê, hoa như một cô gái thân quen từ thuở bé, như tượng trưng cho ấu thơ, tuổi trẻ và những kỷ niệm ngọt ngào thương nhớ nơi quê nhà.

“Hoa mua ai bán mà muaTím màu thương nhớ, tím mua dịu dàngLỡ yêu màu tím nồng nànYêu màu tim tím của nàng hoa mua.”

Hoa sim tím – loài hoa hay bị nhầm với hoa mua

Đặc điểm của hoa sim

Tên khoa học:Rhodomyrtus tomentosa

Tên tiếng Anh: Downy myrtle, Rose myrtle, Isenberg bush

Tên gọi khác: hồng sim

Sim tím là loại cây thân gỗ, chiều cao vừa phải (khoảng 1,5m), cây phân nhánh ngang và xòe tròn. Lá hình bầu dục màu xanh đậm. Thân và lá khá nhẵn, mặt dưới có lông rất mỏng. Hoa sim có màu tím hoặc hồng, loại cánh đơn, xòe ra 5 cánh. Nhụy hoa màu vàng nổi bật. Cánh hoa tròn đều. Hoa thường nở thành chùm. Sim cũng có quả màu xanh đậm. Quả khi chín có màu nâu, mọng nước, ăn được.

Cây sim cũng hay được trồng để trang trí ở vườn nhà. Đặc biệt hơn, có những đồi sim trải dài màu tím rất thơ mộng. Cây có nguồn gốc ở khu vực Đông Nam Á. Tại Việt Nam, loài hoa này mọc hoang ở những nơi ven suối, ven sông, trong rừng và gần như rất quen thuộc với người miền quê. Chúng còn được đưa vào thi ca với nhiều tác phẩm nổi tiếng.

Công dụng của cây hoa sim tím

Dược tính

• Sim cũng là một loại nguyên liệu trong Đông Y, với tác dụng dưỡng huyết, an thai, chữa các bệnh về tiêu hóa, phong thấp, gan…
• Bộ phận sử dụng: rễ, lá và quả.
• Chúng có vị ngọt, tính bình.
• Lá của chúng có thể giã nát, dùng đắp bên ngoài vết thương giúp cầm máu.

Ẩm thực

Ngoài ra, quả sim là món ăn chơi của nhiều người dân, khá phổ biến và có khi còn được bán ở chợ. Một số nơi ngâm quả làm mật hoặc rượu. Rượu sim có tác dụng kích thích tiêu hóa, giảm nhức mỏi, cải thiện tuần hoàn máu, ngăn ngừa lão hóa và giảm quá trình xơ vữa động mạch.

Phân biệt cây hoa mua và cây hoa sim

Cây hoa mua và cây hoa sim thoạt nhìn dễ bị nhầm lẫn. Chúng đều mọc thành bụi, chiều cao tương đương, màu sắc và hình dáng hoa gần giống. Màu lá cũng xanh đậm. Vậy, làm sao để phân biệt được hai loại cây này? Mộc Nhiên sẽ giúp các bạn nhé.

Sự khác nhau về thân và cành

Bụi cây sim có cảm giác dày hơn so với cây mua. Lá của cây sim thường hướng lên trên còn lá cây hoa mua hơi hướng ngả ngang và ngả xuống.

Những khác biệt ở các bộ phận khác

Hoa mua và hoa sim có hình dáng khá giống nhau, kể cả về màu sắc. Tuy nhiên, hoa mua có nhụy mảnh màu trắng, không có phấn hoa màu vàng. Trong khi đó, hoa sim có nhụy nhiều và cứng cáp hơn, ở đầu nhụy nổi bật màu vàng.

Vì hoa sim (ảnh bên phải) có cánh tròn và khép sát các cánh với nhau hơn nên tạo cảm giác dáng hoa cứng cáp hơn, tròn đầy hơn và duyên dáng hơn so với hoa mua. Cánh của hoa mua (ảnh trái) thưa hơn một chút, tạo cảm giác mong manh và thơ mộng hơn nhiều.

Lá của chúng rất khác nhau: lá của hoa mua có các đường gân dọc từ cuống tới ngọn, hằn lên rất rõ trên mặt lá. Lá của sim chỉ có 1 đường gân chính dọc giữa lá, còn lại là các gân lá mờ nhạt chĩa ra từ đường gân chính.

Quả mua và quả sim cùng ăn được, hình dáng gần giống nhau nhưng khác nhau về màu sắc. Quả mua khi chín thường xòe vỏ và có thể nhìn thấy hạt, có vị chát. Quả sim khi chín chuyển thành màu tím đậm, có vị ngọt.

Tổng kết

Việt Nam có rất nhiều giống cây quý mọc hoang ở rừng, núi, ven biển. Chúng là một trong những yếu tố góp phần làm Đông y phát triển và duy trì. Hoa mua cũng là một loài thảo dược như vậy. Tưởng chỉ là một loài hoa lãng mạn làm say đắm lòng người rồi đi vào thơ ca, có ngờ đâu chúng còn là một loại nguyên liệu quý giá cho y học cổ truyền.

Với những ngôi nhà ở phố thị, hoa mua như một nét đẹp mộc mạc tô điểm thêm phần thơ mộng cho khu vườn. Điểm nhấn của sắc hoa đem lại không gian mềm mại. Không chỉ thế, một số bài thuốc đơn giản từ cây có thể được áp dụng nếu có sẵn trong vườn. Thật thú vị khi trồng một loại cây vừa có hoa thật đẹp vừa hữu ích cho sức khỏe.

©Copyright by Moc Nhien Farm