Hòa Xá – Wikipedia Tiếng Việt

Hòa Xá
Xã
Đền Bách Linh thờ vua Đinh Tiên Hoàng
Biệt danh	Quê hương “Chiếc gậy Trường Sơn”
Hành chính
Quốc gia	Việt Nam
Vùng	Đồng bằng sông Hồng
Thành phố	Hà Nội
Trụ sở UBND	Thôn Đặng Giang
Địa lý
Tọa độ: 20°40′19″B 105°46′44″Đ / 20,671853115943°B 105,77898957148°Đ / 20.671853115943463; 105.77898957147711
Hòa Xá Vị trí xã Hòa Xá trên bản đồ Hà NộiXem bản đồ Hà NộiHòa Xá Vị trí xã Hòa Xá trên bản đồ Việt NamXem bản đồ Việt Nam
Diện tích	40,42 km²
Dân số (2025)
Tổng cộng	69.428 người
Mật độ	1.717 người/km²
x t s

Hòa Xá là một xã ngoại thành nằm ở phía Nam thành phố Hà Nội, Việt Nam.

Lịch sử

[sửa | sửa mã nguồn]

Ngày 16 tháng 6 năm 2025, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 1656/NQ-UBTVQH15 trong đó về việc sắp xếp toàn bộ diện tích tự nhiên, quy mô dân số của các xã Bình Lưu Quang, Hòa Phú, Phù Lưu, Thái Hòa (huyện Ứng Hòa) thành xã mới có tên gọi là xã Hòa Xá.[1]

Hòa Xá là quê hương của phong trào chiếc gậy Trường Sơn đã được đi vào trong lời bài hát của nhạc sĩ Phạm Tuyên được sáng tác khi ông tới thăm nơi này trong những năm miền bắc hừng hực khí thế kháng chiến, đây cũng là nơi Đại tướng Văn Tiến Dũng ở thời kì trước cách mạng nương nhờ và hoạt động dưới vỏ bọc một nhà sư.

Vị trí địa lý và hành chính

[sửa | sửa mã nguồn]

Xã Hòa Xá có vị trí địa lý:

• Phía Bắc giáp xã Vân Đình và xã Hồng Sơn
• Phía Tây giáp xã Mỹ Đức và xã Hương Sơn
• Phía Nam giáp phường Nguyễn Úy, tỉnh Ninh Bình
• Phía Đông giáp xã Ứng Hòa

Xã Hòa Xá chia thành 26 thôn: An Phú, Bài Lâm Hạ, Bài Lâm Thượng, Cáp Hoàng, Đặng Giang, Đinh Xuyên, Dư Xá Hạ, Dư Xá Thượng, Hòa Xá, Hữu Vĩnh, Kim Châm, Nam Dương, Ngoại Độ, Ngoại Hoàng, Nội Lưu, Nội Xá, Phú Dư, Phù Lưu Hạ, Phù Lưu Thượng, Quán Xá, Thái Bình, Thanh Bồ, Thọ Vực, Triều Khê, Triều Khúc, Xuân Quang.

Di tích lịch sử văn hóa

[sửa | sửa mã nguồn]

Đình Hòa Xá

[sửa | sửa mã nguồn]

Đình Hòa Xá được xây dựng ở khu vực trung tâm của làng Hòa Xá, trông theo hướng nam. Đình làng Hòa Xá thờ vị thần Thành hoàng làng là Nguyễn Đức Chính, vị tướng thời vua Đinh Tiên Hoàng có công giúp nước dẹp loạn 12 sứ quân góp phần vào sự nghiệp thống nhất đất nước. Ông đã được Đinh Tiên Hoàng phong làm tả đạo Tướng quân, sau đó gia phong làm Phổ đức Uy chính Thượng Đẳng Thần.[2]

Trong thần phả ghi rằng: Một hôm vua Đinh Tiên Hoàng dẫn quân đến vùng ông ở, biết uy danh của ông, liền gọi ông đến và phong làm Tả đạo Tướng quân, chỉ huy một đạo quân. Đạo quân của Nguyễn Đức Chính là một lực lượng nhỏ hùng binh, dưới sự chỉ huy của Đinh Bộ Lĩnh đóng góp nhiều công trạng trong cuộc dẹp loạn giúp vua thống nhất giang sơn, lập ra nhà nước Đại Cồ Việt.

Đền Bách Linh

[sửa | sửa mã nguồn] Bài chi tiết: Đền Bách Linh

Đền Bách Linh là một ngôi đền cổ nằm ở thôn Dư Xá Thượng, xã Hòa Xá. Đền Bách Linh là nơi thờ 100 vị thần của 47 xã thuộc huyện Hoài An, phủ Ứng Thiên, trấn Sơn Nam Hạ trước đây.[3] Tên của các vị thần được ghi trong bia đá cổ hiện lưu giữ tại đền. Trong số 100 vị thần thì 4 vị là có tượng thờ: Đinh Tiên Hoàng Đế, Thái Đường hoàng đế, Hữu Nghi Tu hoàng đế, Nội Nghi Nhị Vị quốc vương, những vị thần còn lại không có tượng và chỉ được thờ bài vị trong đền.[4]

Theo các cụ cao niên thôn Dư Xá Thượng kể thì xưa kia Đinh Tiên Hoàng xuất quân từ Hoa Lư (Ninh Bình) đi qua các địa danh: chợ Vài, Ải, An Phú,... rồi mới ra tới Dư Xá Thượng tuyển quân trước khi đánh dẹp các sứ quân Đỗ Cảnh Thạc và Nguyễn Siêu. Khi tới thôn Dư Xá Thượng Vua đóng quân tại vị trí đền Bách Linh ngày nay và cho xây dựng đền. Mỗi năm tại ngôi đền này Vua đều tổ chức cầu mưa giúp dân làng chống hạn.

Dư Xá Thượng được nhiều người biết đến là vùng đất nổi danh về võ với võ phái Thiên Môn Đạo. Nơi đây còn để lại nhiều dấu tích vua Đinh Bộ Lĩnh luyện quân và ngôi đền Bách Linh ghi tên tuổi của tổ sư môn phái Thiên Môn Đạo. Nền tảng võ học của Thiên Môn Đạo khác biệt hoàn toàn với võ Tây Sơn Bình Định. Những bí kíp của nó có từ thời Đinh Bộ Lĩnh, lưu truyền trong dân gian và được dòng họ Nguyễn Khắc ở Dư Xá Thượng, xã Hoà Nam, Ứng Hoà, Hà Nội bảo lưu cho đến tận ngày nay.[5]

Đền Không Thần

[sửa | sửa mã nguồn]

Đền Không Thần hay đình làng Ngoại Hoàng thờ Cao Quang Vương, vị tướng nhà Đinh có công giúp Vua dẹp loạn 12 sứ quân, lập ra nhà nước Đại Cồ Việt. Thời 12 sứ quân, Một đồn binh của Đinh Bộ Lĩnh đã đóng tại Kẻ Hóp (Ngoại Hoàng). Sau khi tướng lĩnh hy sinh người dân làng Ngoại Hoàng đã thờ ông là Thành Hoàng làng.

Đền Đức Thánh Cả

[sửa | sửa mã nguồn]

Đền còn có tên gọi khác là đền Hữu Vĩnh( theo tên làng), hay đền Thiên Vựng. Đền thuộc thôn Hữu Vĩnh, xã Hòa Xá, ngự bên tả ngạn sông Đáy, tựa lưng vào dãy núi Hàm Long trùng điệp.

Đền Hữu Vĩnh (Đền Đức Thánh Cả) tương truyền được xây dựng cách đây khoảng 1.500 năm. Đền thờ Thần là vị tướng "Nhất phẩm đại vương" triều tiền Lý Nam Đế. Theo sách "Đại Nam nhất thống chí" và thần phả, sắc phong hiện lưu trữ tại đền do Hàn Lâm viện Đông các đại học sĩ Nguyễn Bính soạn năm Hồng Phúc nguyên niên (1572) và Quản giám bách thần trí điện Nguyễn Hiền phụng sao năm Vĩnh Hữu lục niên (1740) thì Thần thuộc dòng dõi Kinh Dương vương, con cháu vua Hùng. Sinh thời, Thần là một vị tướng phò Lý Bôn dẹp giặc Lương xâm lược. Thần vốn là Người có tài thao lược thủy quân, được Lý Bôn phong làm "Tổng thống quân vụ thủy đạo thượng tướng quân". Ngài cùng với Đại tướng Phạm Tu thống lĩnh quân sĩ, phía Bắc dẹp tướng giặc Tiêu Tư nhà Lương, phía Nam dẹp giặc Chăm Pa xâm lược. Diệt xong giặc, đất nước thanh bình. Ngày 6 tháng 12 Ngài đi xe mây về cửa sông Hát thuộc trang Hữu Vĩnh, hào quang sáng rực một vùng. Ngài hóa tại nơi đây - nơi thân mẫu đã sinh ra Ngài. Hiển Thánh, Ngài được Lý Nam Đế phong sắc: "Nam thiên linh ứng tối linh thượng đẳng tôn thần".[6]

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ "Nghị quyết số 1656/NQ-UBTVQH15 sắp xếp các ĐVHC cấp xã của thành phố Hà Nội năm 2025". xaydungchinhsach.chinhphu.vn. ngày 20 tháng 6 năm 2025.
2. ^ "Đình Hòa Xá, Di tích kiến trúc nghệ thuật – Thờ Nhân thần". Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 5 năm 2016. Truy cập ngày 20 tháng 11 năm 2018.
3. ^ Căn cứ theo Địa bạ Thăng Long:Địa bạ huyện Hoài An,Vũ Văn Quân(Chủ biên), năm 2019 - Nhà xuất bản Hà Nội, bảng “Huyện Hoài An đầu thế kỉ XIX và địa giới hiện nay”- trang 26-27-28 thì địa bàn huyện Hoài An vào đầu thời Nguyễn(1804) hiện nay -từ 1/7/2025- bao gồm toàn bộ diện tích tự nhiên các xã Mỹ Đức, Hương Sơn, phần lớn diện tích tự nhiên xã Hòa Xá( trừ địa bàn xã Đội Bình cũ), một phần diện tích tự nhiên xã Hồng Sơn( các xã Xuy Xá, Phùng Xá, một phần xã Hợp Tiến cũ).
4. ^ Cây đa ba gốc chứa những lời nguyền[liên kết hỏng]
5. ^ ""Lóa mắt" tuyệt kỹ khinh công của võ Việt Thiên Môn Đạo". Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 10 năm 2015. Truy cập ngày 16 tháng 9 năm 2015.
6. ^ Quang Vinh (ngày 29 tháng 8 năm 2025). "DI TÍCH LỊCH SỬ VĂN HÓA ĐỀN ĐỨC THÁNH CẢ (THÔN HỮU VĨNH)". Trang thông tin-điện tử xã Hòa Xá-thành phố Hà Nội. Truy cập ngày 25 tháng 11 năm 2025.

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

• Trang TTĐT chính thức

x t s Các đơn vị hành chính thuộc thành phố Hà Nội
Phường (51), xã (75)
Phường (51)	Hoàn Kiếm · Ba Đình · Bạch Mai · Bồ Đề · Cầu Giấy · Chương Mỹ · Cửa Nam · Đại Mỗ · Định Công · Đống Đa · Đông Ngạc · Dương Nội · Giảng Võ · Hà Đông · Hai Bà Trưng · Hoàng Liệt · Hoàng Mai · Hồng Hà · Khương Đình · Kiến Hưng · Kim Liên · Láng · Lĩnh Nam · Long Biên · Nghĩa Đô · Ngọc Hà · Ô Chợ Dừa · Phú Diễn · Phú Lương · Phú Thượng · Phúc Lợi · Phương Liệt · Sơn Tây · Tây Hồ · Tây Mỗ · Tây Tựu · Thanh Liệt · Thanh Xuân · Thượng Cát · Từ Liêm · Tùng Thiện · Tương Mai · Văn Miếu – Quốc Tử Giám · Việt Hưng · Vĩnh Hưng · Vĩnh Tuy · Xuân Đỉnh · Xuân Phương · Yên Hòa · Yên Nghĩa · Yên Sở
Xã (75)	An Khánh · Ba Vì · Bất Bạt · Bát Tràng · Bình Minh · Chương Dương · Chuyên Mỹ · Cổ Đô · Dân Hòa · Dương Hòa · Đa Phúc · Đại Thanh · Đại Xuyên · Đan Phượng · Đoài Phương · Đông Anh · Gia Lâm · Hạ Bằng · Hát Môn · Hòa Lạc · Hòa Phú · Hòa Xá · Hoài Đức · Hồng Sơn · Hồng Vân · Hưng Đạo · Hương Sơn · Kiều Phú · Kim Anh · Liên Minh · Mê Linh · Minh Châu · Mỹ Đức · Nam Phù · Ngọc Hồi · Nội Bài · Ô Diên · Phú Cát · Phù Đổng · Phú Nghĩa · Phú Xuyên · Phúc Lộc · Phúc Sơn · Phúc Thịnh · Phúc Thọ · Phượng Dực · Quảng Bị · Quang Minh · Quảng Oai · Quốc Oai · Sóc Sơn · Sơn Đồng · Suối Hai · Tam Hưng · Tây Phương · Thạch Thất · Thanh Oai · Thanh Trì · Thiên Lộc · Thư Lâm · Thuận An · Thượng Phúc · Thường Tín · Tiến Thắng · Trần Phú · Trung Giã · Ứng Hòa · Ứng Thiên · Vân Đình · Vật Lại · Vĩnh Thanh · Xuân Mai · Yên Bài · Yên Lãng · Yên Xuân
Nguồn: Nghị quyết số 1656/NQ-UBTVQH15

Bài viết thành phố Hà Nội này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.

• x
• t
• s