Hoàng đế Dẹp Loạn 12 Sứ Quân Trong Lịch Sử VN - Đinh Tiên Hoàng

1. Tiểu sử hoàng đế Đinh Tiên Hoàng

Đa phần các chính sử như Việt sử lược, Đại Việt sử ký toàn thư hay An Nam chí lược,... đều ghi Đinh Tiên Hoàng vốn mang họ Đinh với tên Bộ Lĩnh, tuy nhiên theo thông tin từ sách Việt Nam sử lược thì Đinh Tiên Hoàng là vị vua có tên thật là họ Đinh tên Hoàn. Tên gọi Đinh Tiên Hoàng mà mọi người biết đến rộng rãi mang ý nghĩa là vị vua mang dòng họ Đinh đã khuất. Đinh Tiên Hoàng sinh vào năm 923 tại Hoa Lư nay thuộc tỉnh Ninh Bình và mất năm 979.

Cha của ông là ông Đinh Công Trứ mất sớm nên ông theo chân mẹ là bà Đàm Thị về quê và nương tựa vào sự trợ giúp của của người chú ruột là Đinh Thúc Dự. Ngày lại ngày, Đinh Tiên Hoàng cùng những đứa trẻ chăn trâu nô nức chia phe để tập trận giả đánh nhau và bẻ hoa lau để làm cờ. 

Nhờ tài chỉ huy của mình mà bạn bè trang lứa ai ai cũng mến phục Đinh Tiên Hoàng. Hình ảnh cho thấy rõ điều này là bọn trẻ cùng nhau bắt chéo tay vào làm kiệu để rước song cầm lau đi bên cạnh ông như rước một vị thiên tử. Điều đặc biệt là trong đám bạn đó có sự góp mặt của Nguyễn Bặc, Đinh Điền, Lưu Cơ và cả Trịnh Tú - những người anh em cùng Đinh Tiên Hoàng gây dựng sự nghiệp sau này.

2. Đinh Tiên Hoàng - một người biết cương biết nhu

Vào năm 951, sự kiện Ngô Xương Văn - con trai của Ngô Quyền truất bỏ Dương Tam Kha, sau đó làm vương và tự xưng là Nam Sách vương. Chưa dừng lại ở đó, Ngô Xương Văn rước anh trai của mình là Ngô Xương Ngập quay về lập và làm Thiên Sách vương. Lúc ấy, Đinh Tiên Hoàng tự tin với khe núi Hoa Lư có địa hình hiểm trở nên quyết không làm tôi. Ngay lập tức, hai vương rục rịch cho quân đi đánh, Đinh Tiên Hoàng rất lo lắng nên điều người con trai Đinh Liễn làm con tin và vào triều để ngăn lại việc xuất quân. Khi Đinh Liễn đến nơi, hai vương trách Đinh Tiên Hoàng vì tội không đến chầu rồi cho quân bắt giữ Đinh Liễn. 

Hơn một tháng trời hai bên đánh nhau nhưng chưa phân được thắng bại, hai vương quyết định treo Đinh Liễn lên ngọn sào và cho người báo Đinh Tiên Hoàng nếu không đầu hàng thì sẽ giết con trai ông tức Đinh Liễn. Lúc này Đinh Tiên Hoàng không thể bình tĩnh và rất tức giận, ông bày tỏ thẳng thắn rằng Đại trượng phu với mong muốn duy nhất là lập được công danh nhưng hai vương lại học thói đàn bà thương xót con cái. Không những vậy, ông sai hơn mười quân cầm nỏ trên tay mà nhắm bắn Đinh Liễn. Hai vương lấy làm ngạc nhiên và kinh sợ trước diễn biến đó bèn dừng việc giết Đinh Liễn và đem quân về bởi lẽ kế hoạch làm cho Đinh Tiên Hoàng đoái tiếc con mình nhưng không thành.                         

3. Sự nghiệp dẹp loạn các sứ quân của vua Đinh Tiên Hoàng  

Loạn 12 sứ quân là một giai đoạn mang hình thức nội chiến kéo dài từ năm 944, diễn ra vào cuối thời triều đại nhà Ngô - sau khi Ngô Quyền mất. Đến năm 966 giữa các địa phương hình thành tổng cộng 12 sứ quân để chiếm giữ. Cuộc loạn lạc này chỉ kết thúc đến khi Đinh Tiên Hoàng thống nhất đất nước, thành lập ra nhà nước Đại Cồ Việt cùng triều đại nhà Đinh năm 968.   

Vốn là một người có khí chất khác thường, trong độ tuổi trưởng thành, nhìn nhận ra đất nước đang gặp phải tình trạng bất ổn, Đinh Tiên Hoàng chiêu tập từ nhóm bạn song sát thời tập trận thuở bé đến các nghĩa sĩ trong vùng. Lúc bấy giờ theo sử gọi là loạn 12 sứ quân - đất nước loạn lạc. Để có thể mở rộng phạm vi căn cứ từ vùng núi Hoa Lư tới vùng đồng bằng sông Hồng, Đinh Tiên Hoàng cùng con trai Đinh Liễn sang gặp trực tiếp sứ quân Trần Lãm tức Trần Minh Công và bày tỏ ý muốn đầu quân trong đạo binh. 

Khi tuổi đã cao sức đã yếu, Trần Lãm chọn mặt gửi vàng, giao cho Đinh Tiên Hoàng toàn bộ binh quyền. Từ thời điểm chính thức tiếp quản, Đinh Bộ Lĩnh tức Đinh Tiên Hoàng đưa quân về Hoa Lư, không ngừng thu phục nhân tài song chiêu mộ binh lính để xây dựng lực lượng vững mạnh. Dưới trướng Đinh Tiên Hoàng hội tụ những nhân vật hào kiệt của Giao Châu gồm Lê Hoàn, Đinh Liễn, Đinh Điền, Nguyễn Bặc và Phạm Hạp cùng em trai là Phạm Cự Lạng. Bên cạnh đó, ông còn phất cờ triệu hồi dân chúng, tiến hành đánh dẹp 12 sứ quân và đem về nhiều chiến thắng vẻ vang, lẫy lừng trong lịch sử.            

Mở đầu cho sự nghiệp dẹp loạn này, Đinh Tiên Hoàng hay được biết tới là Đinh Bộ Lĩnh đã đánh bại thành công lực lượng của Kiều Công Hãn và Lữ Xử Bình ở triều đình Cổ Loa đây đồng thời là những quyền thần thuộc nhà Ngô tranh giành ngai vàng. Phe Lã Xử Bình bị tiêu diệt vào năm 966 là bước đệm giúp Đinh Tiên Hoàng kiểm soát và quản lý được Cổ Loa. Nhờ có sự trợ giúp đắc lực từ người con trai Đinh Liễn mà Đinh Bộ Lĩnh hội tụ đủ sức mạnh, dũng khí và chính thức mở đầu chiến dịch đánh dẹp loạn của mình. 

Sứ quân thứ hai Đinh Bộ Lĩnh cần bàn mưu tính kế để hạ gục được là Sứ quân của Đỗ Cảnh Nhạc - một người trí dũng mưu lược. Vào ban đêm, ông cho quân vây kín 4 mặt của thành rồi ập đánh đột ngột vào Trại Quyền. Cuộc tiến đánh này hay ở chỗ Đỗ Cảnh Nhạc lúc bây giờ không có mặt ở đó mà đang ở đồn Bảo Đà. Như mất đi một người chỉ huy cầm lái, quân tướng không sao ứng phó được dẫn đến thành lũy, đồn trại bị mất. Hai bên giao tranh đến cuối cùng, hơn một năm sau, Đỗ Cảnh Nhạc chết do bị bắn trúng tên còn Đinh Tiên Hoàng hạ được thành.    

Trước thế chiến áp đảo của Sứ quân Đinh Bộ Lĩnh, Kiều Công Hãn đem quân của mình xuống phía Nam nhằm hợp lực với Ngô Xương Xí. Tuy nhiên khi di chuyển đến thôn Vạn Diệp (thuộc thành phố Nam Định ngày nay), Kiều Công Hãn bị một hào trưởng đem quân chặn đánh sau đó gắng chạy đến Lũng Kiều thì nằm xuống mãi mãi.

Sứ quân Nguyễn Siêu đang chiếm Tây Phù Liệt (nay là huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội) hay tin Đinh Tiên Hoàng chuẩn bị đánh. Nguyễn Siêu chỉ huy 1 vạn lính đóng quân ở Thanh Đàm, ngày đêm miệt mài đào hào đắp lũy với những cánh tay nối dài như Nguyễn Trí Khả làm tiên phong, tá dực do Trần Côn đảm nhiệm và Nguyễn Hiền nắm chức tổng quan các đạo quân. Trong trận giao tranh thứ nhất không mấy suôn sẻ vì Đinh Tiên Hoàng bị mất 4 tướng nên lần thứ 2 ông quyết tâm bày binh bố trận. Nguyễn Siêu chia quân ra làm đôi để vừa giữ thành, vừa tìm kiếm thêm viện binh. Gần tới bờ bắc, thuyền bị đắm do gặp gió lớn, Đinh Tiên Hoàng nắm bắt được tin nên sai người phóng lửa thiêu đốt doanh trại vào nửa đêm. Quân Nguyễn Siêu nhận kết cục thảm hại, Nguyễn Siêu tử trận.

Sứ quân khác cũng phải chịu thua trước Đinh Tiên Hoàng - Sứ quân Nguyễn Thủ Tiệp ngụ tại Tiên Du, tháo chạy về Cần Hải (tỉnh Nghệ An) nhưng cầm cự vài trận đánh nhau xong rồi chết tại trang Hương Ái. 

Đến cuối năm 967, Đinh Tiên Hoàng đem quân lên vùng Tam Đái vẫn bất bại, Nguyễn Khoan không sao chống nổi và tử trận. Hai phu nhân của ông kết liễu đời mình ở cạnh gò Đồng Đậu.

Sau khi Đinh Tiên Hoàng tấn công Hồi Hồ, Ma Xuân Trường nhận lời cấu kết của tướng quân Kiều Thuận ở thành Mè. Đinh Tiên Hoàng tiếp tục cho quân đánh chiếm thành Mè, sau đó Kiều Thuận chết ngay tại trận còn Ma Xuân Trường trốn thoát về hướng tỉnh Yên Bái.

Sứ quân Lý Khuê tại Siêu Loại có trận chiến với lực lượng của Sứ quân Đinh Bộ Lĩnh cũng thất bại và qua đời ở làng Dương Xá (thuộc huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội ngày nay). 

Thời điểm đầu năm 968, Đinh Tiên Hoàng chuyển quân về Siêu Loại sau khi chiếm lại được vùng Bắc Ninh , ông cho Đinh Liễn - con trai mình và Nguyễn Bặc cùng 3 ngàn quân lính tấn công quân Lã Đường. Nhờ kế sách “tiếp vận quân lương” của Nguyễn Bặc mà trong 7 ngày, quân Lã Đường bị tiêu diệt tuyệt đối vòng đai phòng thủ ngoài. Chưa dừng lại ở đó, Đinh Liễn cùng Nguyễn Bặc triển khai đánh nội trung tâm và tóm gọn Lã Đường mà chém chết, lấy lại tất cả đất Tế Giang.      

Qua sự nghiệp dẹp loạn dài đằng đẵng kể trên có thể thấy Sứ quân Đinh Bộ Lĩnh bất bại. Cũng từ đây khẳng định một người tầm vóc trong lịch sử dân tộc Việt Nam - hoàng đế Đinh Tiên Hoàng.                

4. Kế sách Chiêu hàng - kêu gọi đầu hàng hoàn hảo

Nhằm hoàn thành nhiệm vụ dẹp loạn từ đó thống nhất đất nước, Đinh Tiên Hoàng đã kết hợp kế sách chính trị cùng quân sự một cách khôn khéo.

Nhìn thấy lực lượng của mình chưa đủ mạnh, ông chủ động liên kết với sứ quân Trần Lãm ở Thái Bình rồi thu phục nhanh chóng Phạm Bạch Hổ ở Hưng Yên về đảm nhiệm Thân vệ tướng quân. Theo thời gian, lực lượng của Đinh Tiên Hoàng ngày một lớn mạnh, ông quyết định hàng phục những hậu duệ nhà Ngô như Ngô Nhật Khánh ở Hà Nội và Ngô Xương Xí ở Thanh Hóa để nhận được cảm tình của hết thảy mọi người.    

Đinh Tiên Hoàng cùng đội quân của mình đã đánh thắng các sứ quân khác với con số tổng cộng lên đến 12 sứ quân. Chính vì thế ông được ca ngợi là Vạn Thắng Vương. Năm 968, chiến tranh chấm dứt và Đinh Tiên Hoàng lên ngôi hoàng đế. 

Không thể phủ nhận thắng lợi của Đinh Tiên Hoàng là thắng lợi của biểu tượng tinh thần dân tộc cùng ý chí độc lập toàn nhân dân. Việc kết hợp võ công song song chiến thuật chiêu hàng loạt sứ quân của vua Đinh Tiên Hoàng nhằm chấm dứt loạn lạc 12 sứ quân là rất thích hợp. Bởi không lâu sau nhà Tống áp sát biên giới Đại Việt và rất có thể Việt Nam phải đối mặt với tình huống xâm lăng từ phương Bắc quay trở lại khi nhà Tống thống nhất được Trung Hoa.           

5. Hoàng đế khai sinh nước Đại Cồ Việt

Dấu mốc năm 968, sự kiện Đinh Tiên Hoàng chính thức lên ngôi hoàng đế đồng thời là người xưng hoàng đế đầu tiên tại đất nước hình chữ S - Việt Nam. Ông chọn quốc hiệu là Đại Cồ Việt và ra lệnh di dời Kinh thành đến động Hoa Lư, tiến hành xây dựng đô thành mới và xây cung điện cùng với đắp thành đào hào. 

Vị hoàng đế định phẩm hàm quan văn và hàm quan võ trong triều đình như phong cho Nguyễn Bặc và Đinh Điền lần lượt là Định Quốc công và Ngoại giáp, Lê Hoàn lên làm Thập đạo tướng quân,... người con trai Đinh Liễn của ông cũng không ngoại lệ - được phong là Nam Việt vương.           

Từ năm 970, vua Đinh Tiên Hoàng truyền cho thực hiện Thái Bình hưng bảo tức đúc tiền đồng Thái Bình - đồng tiền đầu tiên của Việt Nam. Triều đại nhà Đinh chính là triều đại đặt “những viên gạch đầu tiên” đối với nền tài chính - tiền tệ cho nhà nước phong kiến Việt Nam.   

Nhằm chế ngự thiên hạ, vị vua này cho hạ lệnh khắp cả nước rằng nếu ai làm trái phép phải chịu phạt bằng hình thức bỏ vạc dầu hay cho hổ dữ ăn khiến ai ai cũng sợ phục. Đây là lý do vì sao có nhiều ý kiến cho rằng chính trị trong nước thời điểm đó quá thiên về những hình phạt nghiêm khắc.

Với cả tâm hồn và trí tuệ, vị vua Đinh Tiên Hoàng quan tâm rất nhiều đến lĩnh vực quân sự. Ông cho thực hiện hình thức vũ trang trong toàn dân, được biết tới là “ngụ binh ư nông” - dựa vào nghề nông để phát triển quân đội.       

6. Hoa Lư được vua chọn làm nơi đóng đô  

Sau nhiều năm loạn lạc đi đôi với hoàn cảnh đương thời, Hoa Lư nằm ở trung tâm đất nước thời đó và là địa điểm chiến lược để khống chế được cả những cuộc xâm lăng nếu có từ Thanh Hóa đổ ra, sông Đà đổ xuống. Việc vua Đinh Tiên Hoàng lựa chọn đóng đô tại Hoa Lư khác với triều đại khác được xem là vô cùng sáng suốt và đúng đắn bởi đặt kinh đô tại nơi đây giúp cho vua tiếp thêm sức mạnh về yếu tố nhân hòa. 

Khoảng 42 năm - từ năm 968 đến năm 1010, Hoa Lư tồn tại với bề dày lịch sử gắn liền với sự nghiệp cả ba triều đại gồm nhà Đinh, nhà Tiền Lê và nhà Lý. Hiện nay, Hoa Lư là khu di tích cố đô nằm trong quần thể di sản của thế giới Tràng An ở Ninh Bình.

Trên đây là toàn bộ thông tin có thể bạn chưa biết về tiểu sử cũng như sự nghiệp trị vì của hoàng đế Đinh Tiên Hoàng. Dưới thời kỳ ông cai trị đã thực sự khẳng định được vị thế của quốc gia độc lập đồng thời từ thời Đinh Tiên Hoàng về sau, các vua đều xưng Hoàng đế chứ không phải Vương hay Tiết độ sứ như trước đó. Hy vọng rằng timviec365.vn đã gửi gắm tới bạn những chia sẻ hữu ích!