Hoàng Kỳ: Vị Thuốc Quý Mà Bạn Nên Biết

Nội dung bài viết

• 1. Bộ phận sử dụng
• 2. Bào chế
• 3. Thành phần hoá học
• 4. Dược tính theo Y học hiện đại
• 5. Công dụng theo Y học cổ truyền
• 6. Bài thuốc có Hoàng kỳ

Hoàng kỳ có tên khoa học là Astragalus membranaceus (Fisch) Bunge, thuộc họ Đậu (Fabaceae), là một loài cây mọc hoang dại ở Trung Quốc, tuy nhiên đây là một vị thuốc quý được sử dụng từ lâu đời trong Đông y với tác dụng bổ khí, chữa chứng suy nhược cơ thể, mệt mỏi, kém ăn, yếu sức. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu công dụng của Hoàng kỳ trong bài viết này.

1. Bộ phận sử dụng

Bộ phận dùng là rễ của cây, phơi khô hay bào chế.

Rễ hình trụ, đôi khi phân nhánh, trên to, phần dưới nhỏ dần, dài 30 cm đến 90 cm, đường kính 1 cm đến 3,5 cm. Mặt ngoài màu vàng hơi nâu nhạt hoặc màu nâu nhạt, với nếp nhăn dọc và rãnh dọc không đều. Chất cứng, dai, không dễ bẻ gãy, mặt gãy nhiều sợi và nhiều tinh bột; phần vỏ màu trắng hơi vàng, gỗ màu vàng nhạt với những vết nứt và tia hình nan quạt. Phần giữa của rễ già, đôi khi có dạng gỗ mục nát, màu nâu hơi đen hoặc rỗng. Mùi thơm nhẹ, vị hơi ngọt và hơi tanh như mùi đậu khi nhai.

2. Bào chế

• Hoàng kỳ phiến: Loại bỏ tạp chất, phân loại to, nhỏ, rửa sạch, ủ mềm, thái phiến dày, phơi khô.
• Hoàng kỳ chích mật: thái phiến, lấy mật ong, hòa với ít nước sôi, trộn đều, ủ cho ngấm, sao nhỏ lửa cho vàng, khi sờ không dính tay thì lấy ra để nguội. Cứ 10 kg thì dùng 2,5 kg đến 3,0 kg mật ong.

  

3. Thành phần hoá học

• Trong Hoàng kỳ có polysaccarid: astragalan, saccarose, glucose, tinh bột, chất nhầy, gôm.
• Saponin: người ta đã tách ra được các astragalosid như: astragalosid I, astragalosid II, astragalosid III, astragalosid IV, astragalosid V, astragalosid VI, astragalosid VII, astragalosid VIII,isoastragalosid I, isoastragalosid II, soyasaponin I…
• Flavonoid: 2′,4′ – Dihydroxy-5,6- Dimethoxyisoflavane… Các acid amin: Cholin, Betain, acid Folic…Sistosterol.

4. Dược tính theo Y học hiện đại

Theo nghiên cứu của Y học hiện đại, Hoàng kỳ có một số tác dụng sau:

4.1 Trên hệ thống tuần hoàn

Hoàng kỳ có tác dụng tăng sự co bóp của tim bình thường. Đối với tim bị trúng độc hay do mệt mỏi mà suy kiệt thì tác dụng lại càng rõ rệt. Ngoài ra còn có tác dụng làm giãn mạch, kết quả của sự giãn mạch ngoại vi dẫn đến việc làm cho máu tới nhiều hơn, sự dinh dưỡng tốt hơn, cũng do giãn mạch ngoại vi, huyết áp hạ thấp, do mạch tim và mạch thận giãn nở nên cũng ảnh hường làm thông tiểu tiện.

4.2 Tác dụng lợi tiểu

Uống nước sắc Hoàng kỳ cho thấy có tác dụng lợi tiểu trong những nghiên cứu thực nghiệm trên chó.

4.3 Tác dụng kháng sinh 

Hoàng kỳ có tác dụng kháng sinh đối với vi trùng lị Shigella trong ống nghiệm.

5. Công dụng theo Y học cổ truyền

• Hoàng kỳ là một vị thuốc dùng trong phạm vi Đông y làm thuốc bổ khí, trừ mụn độc, lợi tiểu, làm hết đau, hút mủ, là thuốc quan trọng chữa bệnh nhọt độc khó vỡ, chữa nhiều bệnh của trẻ con, phụ nữ có máu xấu không ra hết, đàn ông hư tổn.
• Hoàng kỳ chích mật có tác dụng bổ cho chức năng tiêu hoá, giúp chữa bệnh trong trường hợp trẻ con và người lớn biếng ăn, cơ thể suy nhược, gầy yếu, tiêu chảy lâu ngày, hay ra mồ hôi.
• Những năm gần đây, người ta dùng hoàng kỳ để chữa những trường hợp lở loét mãn tính, suy nhược lâu ngày, huyết áp cao, mạch máu nhỏ dễ đứt vỡ, viêm thận mãn tính với albumin niệu, cơ thể suy nhược hay ra nhiều mồ hôi. Ngày dùng 3 – 9g dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc cao.

>> Xem thêm: Suy nhược thần kinh: Nguy cơ dẫn đến trầm cảm

Chuẩn bị tốt cho buổi khám bệnh Suy nhược cơ thể 

6. Bài thuốc có Hoàng kỳ

6.1 Hoàng kỳ lục nhất thang

Dùng chữa toàn thân suy nhược, chân tay mỏi mệt rời rã, miệng khô, tim đập nhanh hồi hộp, mặt xanh vàng không muốn ăn uống, nhiều mồ hôi, sốt.Hoàng kỳ sao mật 6 phần, cam thảo 1 phẫn (một nửa dùng sống, một nửa sao). Tất cả tán nhỏ. Mỗi lần uống 4-8g bột này, vào sáng, trưa và chiều. Có thể sắc uống.

6.2 Hoàng kỳ kiện trung thang

Chữa cơ thể suy nhược, nhiều mồ hôi: Hoàng kỳ 6g, thược dược 5g, quế chi 2g, cam thảo 2g, sinh khương 4g, đại táo 6g, nước 600ml, sắc còn 200ml, trộn thêm một ít mạch nha cho ngọt chia 3 lần uống trong ngày.

6.3 Thập toàn đại bổ

Chữa khí huyết bất túc, hư lao, ho khan, ăn kém, di tinh, thắt lưng đau gối yếu, vết thương lâu lành; phụ nữ băng, rong kinh.Đảng sâm 150g, Bạch truật 100g, Phục linh 80g, Cam thảo 80g, Đương quy 100g, Xuyên khung 80g, Bạch thược 100g, Thục địa 150g, Hoàng kỳ 150g, Quế nhục 100g.

Tóm lại, Hoàng kỳ là vị thuốc quý có tác dụng bổ dưỡng, công hiệu trong các trường hợp suy nhược, kém ăn, dễ mệt mỏi, ra mồ hôi.

Những thông tin trên đây chỉ mang tính chất tham khảo. Để chữa bệnh, bạn hãy hỏi ý kiến bác sĩ điều trị. Chúc các bạn có một sức khoẻ tốt!

Bác sĩ Trần Nguyễn Anh Thư