Hoàng Liên Chân Gà: đặc điểm, Công Dụng, Sơ Chế Và Bài Thuốc

Thảo dược hoàng liên chân gà là dược liệu quý, được sử dụng trong nhiều bài thuốc Đông y, đặc biệt là các bài thuốc kháng khuẩn, kháng viêm đường ruột. Ngoài ra, thảo dược này còn chữa được nhiều loại bệnh khác. Vậy tác dụng của hoàng liên chân gà cụ thể như thế nào? Hãy cùng Apharma tìm hiểu về loại thảo dược quý này trong bài viết này nhé.

Hoàng liên chân gà là gì?

Hoàng liên chân gà còn được gọi là Hoàng lên, Chi liên, Xuyên liên,… Đây là một loại thảo dược quý. Thảo dược này có tên khoa học là Coptis teeta Wall, thuộc họ Hoàng liên – Ranunculaceae.

Người ta thường sơ chế thân và rễ của Hoàng liên chân gà để sử dụng như một loại dược liệu hỗ trợ điều trị các bệnh viêm nhiễm về được ruột, cùng một số bệnh về tiêu hóa khác.

Cùng nhà thuốc Apharma tham khảo một số hình ảnh cây hoàng liên chân gà

Mô tả về thảo dược Hoàng liên chân gà

Đặc điểm nhận biết

Hoàng liên chân ga là một loại cây thân thảo, sống lâu năm. Thân cây thẳng, với các cành được phân nhánh, cây cao khoảng 20 đến 35cm. Lá Hoàng liên chân gà màu lục bóng, hình thoi, dáng mảnh dài, được chia làm 3 lá chét, mỗi lá chét được chia nhiều thùy dạng lông chim không đều, mép lá có răng cưa lớn.

Rễ cây có hình trụ, màu vàng, gầy cong queo với nhiều rễ con xung quanh, có chia đốt ngắn, đôi khi phân nhánh. Sở dĩ gọi là Hoàng liên chân gà bởi vì rễ cây có hình dáng giống chân gà.

Khi có hoa, hoa sẽ mọc ở đầu ngọn thành chùm gồm 3 – 5 hoa, màu vàng. Quả hình thuôn dài, kích cỡ khoảng từ 6 đến 8mm, có màu nâu vàng khi chín, hạt trong màu đen. Thời điểm cây Hoàng liên chân gà cho ra hoa và kết trái thường vào tháng 10 đến tháng 2 năm sau.

Khu vực sinh trưởng

Hoàng liên chân gà là loài cây ưa ẩm, thường mọc ở trên vách đá của những vùng núi cao khoảng 1500 đến 2500m. Cây thường được tìm thấy ở các tỉnh thành của Trung Quốc như Vân Nam, Thiểm Tây, Hồ Bắc, Giang Tây, v.v. Ở nước ta, Hoàng liên chân gà phát triển chủ yếu ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Hà Giang, Lào Cai, v.v.

Bộ phận nào của Hoàng liên chân gà được dùng làm dược liệu?

Với thảo dược Hoàng liên chân gà, người ta thường lấy phần thân rễ của cây để sơ chế và làm thuốc, được gọi là vị thuốc Hoàng liên.

Phương pháp thu hái, sơ chế và bảo quản

Mùa thu hái Hoàng liên là vào mùa đông, khoảng từ tháng 11 – 12. Khi thu hoạch, người ta đào rễ lên, rửa sạch đất cát. Sau đó cắt bỏ phần rễ và gốc thân, rồi tiến hành phơi hoặc sấy khô.

Sau sơ chế, nếu được bảo quản trong điều kiện tốt thì dược liệu có thời hạn sử dụng rất lâu, lên đến hàng năm trời.

Thành quả thu được sau khi sấy khô là dược liệu màu nâu vàng nhạt, dài khoảng 32 – 65mm với đường kính 3.2 – 3,5mm. Dược liệu Hoàng liên không mùi, chất khô cứng, lõi trong có màu vàng tươi, vị đắng.

Thành phẩm của Hoàng liên chân gà sẽ được chia ra làm nhiều loại tùy theo chất lượng, gồm có: Nga mi liên – sản phẩm thu được ít và có chất lượng rất tốt; Nhã liên – số lượng thành phẩm nhiều nhưng có chất lượng kém hơn nga mi liên; Vị liên – có hình dạng như móng chân gà; Vân liên – thành phẩm màu vàng nhạt, lõi vàng tươi, dài 30mm.

Thành phần dược liệu Hoàng liên chân gà

Thân rễ Hoàng liên chân gà có chứa hợp chất alkaloid với hàm lượng 7%, chủ yếu là berberin. Bên cạnh đó, trong thảo dược này còn chứa các thành phần hóa học khác như obacunone, acid ferulic, tinh bột, Cu, Mn, Zn, v.v.

Toàn bộ cây Hoàng liên đều có alkaloid nhưng tỷ lệ ở các phần sẽ khác nhau và thay đổi theo từng giai đoạn phát triển của cây.

Phương pháp bào chế và sử dụng Hoàng liên chân gà

Dược liệu Hoàng liên chân gà được bào chế theo nhiều cách khác nhau, gồm có:

• Hoàng liên phiến là cách bào chế phổ biến nhất với nguyên liệu là rễ cây Hoàng liên. Rễ cây sẽ được cho vào bao tải sạch, làm sạch, loại bỏ đất cát bằng cách vò xát, rồi đem rửa sạch dược liệu. Sau đó để ráo nước và thái miếng dày 2 – 3mm và dài 1 – 3cm, cuối cùng tiến hành sấy khô hoặc phơi khô trước khi sử dụng.
• Hoàng liên chích gừng: cách dùng này kết hợp giữa hoàng liên phiến và gừng tươi theo tỷ lệ 10:1. Gừng tươi rửa sạch, đem giã rồi ép lấy nước (khoảng 150ml). Tẩm nước gừng lên hoàng liên phiến, ủ trong 1 tiếng đồng hồ rồi sao vàng để dùng dần.
• Hoàng liên chích gừng: sử dụng 1000g hoàng liên phiến trộn đều cùng 150ml rượu trắng loại 35 – 40 độ. Sau đó ủ trong 1 giờ đồng hồ rồi sao vàng.
• Hoàng liên chích dấm: trộn hoàng liên phiến với dấm ăn tỷ lệ 1:10, ủ trong 30 phút rồi đem sao vàng.

Vị thuốc của Hoàng liên chân gà

Dược liệu Hoàng liên chân gà có vị đắng, màu vàng tươi, tính hàn, không mùi. Công năng trấn can, khử nhiệt độc, sát trùng, giải độc,… được sử dụng để trị các bệnh như lở loét do nhiệt độc, đau mắt đỏ, tiêu chảy, lở miệng, nôn mửa do vị nhiệt, nhiễm giun đũa, chứng cam tích ở trẻ, v.v.

Hoàng liên chân gà được dùng trong các bài thuốc thang, hoàn tán với liều dùng an toàn khoảng 4 – 12g. Mặc dù không có độc tính, tuy nhiên khi sử dụng cần tham khảo ý kiến của thầy thuốc để tránh các tác dụng phụ và rủi ro không đáng có.

Tác dụng của Hoàng liên chân gà đối với sức khỏe

Tác dụng kháng khuẩn

Trong Hoàng liên chân gà chứa hoạt chất berberin có phổ kháng khuẩn rộng. Chất này được nghiên cứu cho tác dụng ngăn chặn sự phát triển của các loại vi khuẩn như Streptococcus viridans, Vibrio cholera, Staphylococcus aureus, Shigella shiga, v.v. và đặc biệt phải kể đến ký sinh trùng Blastocystis hominis.

Ngoài ra, berberin còn có khả năng ức chế quá trình tổng hợp protein, ADN, ARN của các chủng vi khuẩn nhạy cảm. Tuy nhiên, người ta thường sử dụng phối hợp berberin với các kháng sinh khác để phòng trường hợp khác thuốc và tăng hiệu quả kháng khuẩn.

Tác dụng kháng virus

Hoàng liên chân gà có thể phát huy tác dụng đối với nhiều loại virus cúm khác nhau và virus Newcastle.

Tác dụng chống ho gà

Theo một số nghiên cứu, nước sắc của Hoàng liên chân gà có khả năng ức chế trực khuẩn ho gà Haemophilus pertussis. Tuy nhiên khả năng này vẫn chưa được ứng dụng lâm sàng.

Tác dụng đối với hệ nội tiết

Khi chúng ta trong trạng thái căng thẳng, sợ hãi hay tức giận, cơ thể sẽ tiết ra Adrenaline – một loại hormone làm tăng nhịp tim, ức chế bài tiết insulin, làm tăng huyết áp, kích thích tuyến tụy sản xuất glucagon, v.v. Berberin trong hoàng liên chân gà hoạt động kháng và ức chế ảnh hưởng của Adrenalin rất hiệu quả.

Tác dụng của hoàng liên chân gà với hệ tiêu hóa

Dịch chiết của cây hoàng liên chân gà giúp làm tăng khả năng bài tiết dịch nước bọt, dịch vị, dịch mật, hỗ trợ hoạt động của dạ dày, đường ruột, kích thích tiêu hóa và làm giảm triệu chứng đầy bụng, chướng bụng, khó tiêu, v.v.

Tác dụng kháng viêm của hoàng liên chân gà

Qua các thí nghiệm trên chuột về tác dụng kháng viêm của hoàng liên chân gà chó thấy, loại thảo dược này có khả năng chống viêm hiệu quả. Tác dụng kháng viêm này được cho là tương tự như với thuốc Butazolidin.

Một số tác dụng khác

Ngoài các tác dụng phụ kể trên, hoàng liên chân gà còn có nhiều tác dụng khác đã được khoa học công nhận như ngừa xơ vữa động mạch, giảm hội chứng ruột kích thích, viêm đại tràng, viêm đường tiêu hóa, kích thích vỏ não, v.v.

Cách sử dụng hoàng liên chân gà hiệu quả và những điều kiêng kỵ

Để dược liệu này phát huy tác dụng hiệu quả, bạn cần sử dụng đúng và lưu ý một số điểm sau đây:

• Không dùng các bài thuốc từ thân rễ cây hoàng liên chân gà cho những người phiền nhiệt, âm hư, tiết tả, tỳ hư.
• Lưu ý để không nhầm lẫn vị thuốc Hoàng liên chân gà với các thuốc khác có tên tương tự như hoàng liên gai, hoàng liên ô rô, thổ hoàng liên, hoàng liên ba gai.
• Dùng liều cao hoàng liên chân gà có thể gây ngạt do hệ hô hấp trung tâm bị tê liệt.
• Trong quá trình điều trị bằng vị thuốc hoàng liên chân gà cần lưu ý không dùng cúc hoa, nguyên hoa, huyền sâm, bạch tiễn bì, thịt heo hay bạch cương tàm.

Các bài thuốc dân gian quý từ cây thảo dược Hoàng liên chân gà

Hoàng liên chân gà là vị thuốc quý, được sử dụng rất nhiều trong các bài thuốc Đông y. Dưới đây, Apharma xin giới thiệu đến các bạn một số bài thuốc quý từ thảo dược này.

Bài thuốc chữa lỵ bằng Hoàng liên

• Ngày uống 3 lần với liều lượng 3 – 6g trong vòng 7 đến 15 ngày.
• Trường hợp lỵ kèm theo triệu chứng sốt thì sau 2 – 3 ngày sử dụng sẽ hạ sốt, sau 5 ngày đi ngoài phân hết trùng lỵ.

Bài thuốc điều trị sốt cao, mệt mỏi, khó ngủ, nóng ra lồng ngực

• Dược liệu cần chuẩn bị gồm có: 1 kê tử hoàng, 8g a giao, 12g thược dược, 3.2g hoàng liên, 8g hoàng cầm.
• Trộn các dược liệu rồi đem sắc thuốc uống đều đặc 1 thang cho đến khi hết sốt.

Bài thuốc trị chứng nôn mửa

• Chuẩn bị ngôn thù du và hoàng liên với tỷ lệ 1:6
• Cách thực hiện: Tán dược liệu thành bột mịn rồi trộn đều và vo thành viên hoàn. Ngày dùng 2 lần cùng nước nóng với liều 4g/lần.

Bài thuốc điều trị chứng sởi mới mọc

• Dược liệu cần chuẩn bị bao gồm: cây xích sanh mộc, hoàng cầm, hoàng liên, ma hoàng và hoàng bá mỗi vị 28g. Ngoài ra còn có 60g thạch cao, 100g đạm đậu xị, 30 hạt chi tử.
• Cách thực hiện: Trộn đều các dược liệu, dùng 30g sắc thêm cùng 3 cọng hành. Mỗi ngày uống đều đặn 1 thang đến khi hết bệnh.

Bí quyết sử dụng Hoàng liên chân gà hiệu quả kèm chế độ vận động phù hợp

Khi sử dụng hoàng liên chân gà, bạn cũng nên phối hợp với chế độ vận động đều đặn, thường xuyên để tăng cường sức khỏe và gia tăng tác dụng của thuốc. Đối với các chứng bệnh nặng, có thể tập các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ hay tập thở.

Khi nào nên sử dụng thảo dược Hoàng liên chân gà và sử dụng bao lâu?

Mặc dù là một loại thuốc quý và công dụng của hoàng liên chân gà đã được khoa học công nhận. Tuy nhiên để giảm thiểu rủi ro và khả năng xảy ra cá tác dụng không mong muốn, bạn cần phải tham khảo ý kiến của thầy thuốc nếu muốn sử dụng loại thảo dược này.

Khi chọn mua hoàng liên chân gà, bạn cũng phải lưu ý để mua được các sản phẩm chất lượng, tránh mua phải hàng kém chất lượng. Tốt nhất, bạn nên tham khảo tại các cơ sở bán thuốc Đông y uy tín, lâu đời.

Cây hoàng liên chân gà chữa bệnh gì? Tác dụng của hoàng liên chân gà là gì? Cách dùng hoàng liên chân gà như thế nào cho đúng? Nhà thuốc online Apharma mong rằng qua bài viết trên đây. Bạn đã có cho mình được câu trả lời cho các thắc mắc về loại dược liệu quý Hoàng liên chân gà. Ngoài ra, bạn cũng có thể tham khảo thông tin về các vị thảo dược khác trên website nhà thuốc trực tuyến của Công ty CP dược phẩm Apharma.

Rate this post