Hội Chứng Kallmann: Dấu Hiệu, Nguyên Nhân, Chẩn đoán Và điều Trị

Hội chứng Kallmann là dạng bệnh thiểu năng sinh dục bẩm sinh do cơ thể sản xuất thiếu một số hormone định hướng sự phát triển giới tính. Bình thường, vùng hạ đồi-tuyến yên trên não bộ sẽ tiết ra những hormone hướng sinh dục có tác dụng kích hoạt quá trình dậy thì và chức năng sinh sản.

1. Hội chứng Kallmann là gì?
2. Triệu chứng của hội chứng Kallmann
3. Nguyên nhân gây ra hội chứng Kallmann
4. 3 cách di truyền của hội chứng Kallmann
   1. 1. Di truyền theo kiểu liên kết nhiễm sắc thể giới tính X
   2. 2. Di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường
   3. 3. Di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường
5. Các biến chứng có thể gặp phải
6. Chẩn đoán hội chứng Kallmann
7. Cách điều trị hội chứng Kallmann
8. Phòng ngừa hội chứng Kallmann

Hội chứng Kallmann là gì?

Hội chứng Kallmann là một rối loạn di truyền (bất thường về gen), làm cản trở quá trình dậy thì (chậm hoặc không dậy thì) và suy giảm chức năng khứu giác (không nhận biết được mùi). Bệnh xuất hiện từ lúc mới sinh, tuy nhiên thường được chẩn đoán trễ lúc trẻ 14-16 tuổi khi cha mẹ nhận thấy trẻ không có đặc điểm dậy thì. (1)

Những tên gọi khác của hội chứng này: (2)

• Thiểu năng sinh dục thiếu máu
• Thiểu năng sinh dục vô căn
• Thiểu năng sinh dục mất khứu giác một phần hoặc hoàn toàn (anosmia)
• Thiểu năng sinh dục Hypogonadotropic và mất khứu giác một phần hoặc hoàn toàn (anosmia)
• Hội chứng thiểu năng sinh dục Hypogonadotropic- mất khứu giác một phần hoặc hoàn toàn (anosmia)
• Hội chứng khứu giác

Hội chứng Kallmann là bệnh gì? Đây là hội chứng hiếm gặp, xảy ra ở nam nhiều hơn nữ, với tỷ lệ 1/30.000 nam và 1/120.000 nữ. Do đặc tính di truyền, hội chứng Kallmann xuất hiện ngay từ khi mới sinh. Với bệnh nhân nam thường có dương vật nhỏ bất thường và tinh hoàn không to lên. Ở tuổi dậy thì, hầu hết người bệnh không phát triển các đặc điểm giới tính như: Không có râu, giọng nói the thé (ở nam), không có kinh nguyệt, không thấy ngực phát triển (ở nữ), không có lông mu-lông nách hoặc lông tơ và ít. Nếu không được điều trị sớm người bệnh sẽ bị vô sinh và có những bất thường tâm lý do không phát triển bình thường như bạn bè cùng trang lứa, kèm theo đó là các rối loạn chuyển hóa do suy giảm hormone sinh dục.

Triệu chứng của hội chứng Kallmann

Dấu hiệu suy giảm chức năng khứu giác (không nhận biết được mùi) là triệu chứng chính giúp nhận biết sớm hoặc gợi ý hội chứng Kallmann. (3)

Những triệu chứng khác như:

• Sứt môi/ hở hàm ếch
• Có 1 thận
• Mất thính lực
• Chuyển động mắt bất thường
• Tinh hoàn ẩn
• Bất thường xương ngón tay
• Hiện tượng đồng động tay (có khuynh hướng bắt chước lại hoạt động của tay kia khi vận động) gây khó khăn khi thực hiện các công việc đòi hỏi hai tay phải cử động riêng rẽ, chẳng hạn như chơi một nhạc cụ.

Nguyên nhân gây ra hội chứng Kallmann

Ở người mắc hội chứng Kallmann, những đột biến di truyền làm thay đổi sự di chuyển hoặc chức năng của một số tế bào thần kinh trong não. Trước khi bé chào đời, tế bào thần kinh khứu giác (vốn chịu trách nhiệm về mùi) và tế bào thần kinh sản xuất ra hormone giải phóng gonadotropin (GnRH) được hình thành khi mũi đang phát triển. GnRH là hormone ở vùng hạ đồi có tác dụng kích thích tuyến yên sản xuất gonadotropin. Gonadotropin là hormone hướng sinh dục ở tuyến yên, có tác dụng lên cơ quan sinh dục như tinh hoàn ở nam và buồng trứng ở nữ tiết ra các hormone giới tính,…

Bình thường, khi bào thai trưởng thành, tế bào thần kinh bắt đầu di chuyển từ mũi lên não, đến vùng dưới đồi (có nhiệm vụ tiết ra hormone GnRH, điều hòa thân nhiệt và nhịp thở). Tuy nhiên, do một số đột biến di truyền nhất định, những tế bào thần kinh này không di chuyển đúng cách trong quá trình phát triển ở những bệnh nhân mắc hội chứng Kallmann.

Kết quả là, sau khi sinh, những người mắc hội chứng Kallmann có biểu hiện suy giảm chức năng khứu giác, khó nhận biết mùi hương. Điều này cũng đồng nghĩa với tình trạng não không giải phóng GnRH ở mức bình thường.

Khi GnRH từ vùng hạ đồi bị suy giảm, tuyến yên sẽ không tiết đầy đủ các hormone hướng sinh dục như FSH và LH. FSH là hormone có tác dụng kích thích nang trứng phát triển và quá trình tạo tinh trùng. LH là homrone có tác dụng phóng thích trứng, kích thích buồng trứng và tinh hoàn tạo các hormone sinh dục như estrogen và testosterone.

Ở người bình thường, những hormone này thúc đẩy tuyến sinh dục sản xuất testosterone và estrogen, qua đó, thúc đẩy sự phát triển của các đặc điểm sinh dục thứ cấp (như phát triển ngực, mọc lông mu, lông mặt). Còn với người mắc hội chứng Kallmann, họ có thể cần tới sự can thiệp của liệu pháp thay thế hormone để thúc đẩy việc giải phóng các hormone này.

3 cách di truyền của hội chứng Kallmann

1. Di truyền theo kiểu liên kết nhiễm sắc thể giới tính X

Nam giới chỉ cần nhận một nhiễm sắc thể X mang gen đột biến từ mẹ là có thể biểu hiện bệnh. Với nữ giới (người có hai nhiễm sắc thể X) thì cần tới hai gen đột biến. Kiểu di truyền này cũng có nghĩa, người cha không thể truyền bệnh cho con trai (do con trai chỉ nhận nhiễm sắc thể Y từ cha). Một ví dụ về hội chứng Kallmann di truyền theo kiểu này là dạng đột biến gen ANOS1.

2. Di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường

Chỉ cần 1 trong 2 người cha hoặc mẹ mang gen đột biến là có thể truyền cho con cái và gây ra bệnh. Người con chỉ cần mang một gen đột biến là có thể biểu hiện bệnh. Hội chứng Kallmann do những đột biến gen sau đây sẽ có kiểu di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, bao gồm: FGFR1, PROKR2, PROK2, CHD7, FGF8.

3. Di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường

Cả cha và mẹ (thường là người không có triệu chứng) có thể sinh ra con bị hội chứng Kallmann. Trong trường hợp này, người con phải mang 2 gen gây bệnh nhận từ cha và mẹ. Các gen bị đột biến trong trường hợp này là PROKR và PROK2.

Các biến chứng có thể gặp phải

Hội chứng Kallmann không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng bệnh thường kéo dài suốt đời. Khi trưởng thành, người mắc hội chứng Kallmann cũng đối diện với khả năng khó có con nếu không được điều trị. Tuy nhiên, phương pháp điều trị thay thế hormone có thể mang đến hiệu quả tăng cường khả năng sinh sản cho người bệnh. Khi đã được chẩn đoán mắc bệnh, các triệu chứng có thể được quản lý tốt.

Có những trường hợp bệnh nhân bị chẩn đoán nhầm là vô sinh, nhưng vẫn có những phương pháp điều trị hiệu quả có thể giúp phục hồi khả năng sinh sản cho cả nam và nữ.

Chẩn đoán hội chứng Kallmann

Những bất thường về sức khỏe gây ra bởi hội chứng này thường xuất hiện khi mới sinh, nhưng có thể được chẩn đoán trễ hơn (giai đoạn dậy thì 14-16 tuổi). Việc chẩn đoán bệnh dựa trên thăm khám lâm sàng, thực hiện các xét nghiệm nội tiết, hình ảnh học và xét nghiệm di truyền. (4)

Dấu hiệu lâm sàng: Các triệu chứng và dấu hiệu dậy thì muộn hay mất khứu giác. Đặc điểm này giúp phân biệt hội chứng Kallmann với hầu hết các dạng thiểu năng sinh dục khác, không ảnh hưởng đến khứu giác.

Xét nghiệm sinh hóa: Là một phần quan trọng trong chẩn đoán hội chứng Kallmann. Hormone GnRH không thể đo lường trực tiếp trong cơ thể thay vào đó sẽ xét nghiệm sẽ nồng độ trong máu của các hormone như LH, FSH và các hormone sinh dục như testosterone, estrogen và progesterone. Các hormone này sẽ giảm thấp trong hội chứng Kallmann

Đồng thời, phối hợp với bác sĩ Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh chụp cộng hưởng từ (MRI) để khảo sát vùng dưới đồi, tuyến yên và mũi để tìm nguyên nhân gây ra các bất thường về việc giảm tiết hormone và mất chức năng khứu giác.

Cuối cùng các xét nghiệm di truyền có thể được thực hiện để xác định chẩn đoán bệnh.

Xét nghiệm di truyền, tình trạng đột biến gen ảnh hưởng đến sự phát triển của một số tế bào thần kinh trong não là nguyên nhân gây ra hội chứng Kallmann. Có khoảng 25 gen khác nhau liên quan đến hội chứng này, nhưng phổ biến nhất là tình trạng đột biến trên 6 loại gen ANOS1, CHD7, FGF8, FGFR1, PROK2 và PROKR2. Các đột biến gen này chiếm khoảng 50% trường hợp mắc hội chứng Kallmann. Những trường hợp còn lại có thể không rõ nguyên nhân hoặc do các đột biến mới chưa được phát hiện.

Cách điều trị hội chứng Kallmann

Điều trị bằng hormone có thể kích hoạt quá trình dậy thì và cải thiện khả năng sinh sản. Theo bác sĩ Dung, mục tiêu chính của việc điều trị hội chứng Kallmann là để kích thích quá trình dậy thì và tái lập khả năng sinh sản của người bệnh.

Điều trị thay thế hormone cho hội chứng Kallmann có thể bắt đầu bằng thay thế các hormone sinh dục như testosterone cho nam; estrogen và progesterone cho nữ. Bản thân liệu pháp thay thế testosterone và estrogen/progesterone sẽ không phục hồi được khả năng sinh sản. Mục tiêu của liệu pháp điều trị này là để kích thích dậy thì và phát triển các đặc điểm giới tính thứ cấp. Điều trị hormone sinh dục cũng đóng vai trò quan trọng để duy trì mật độ xương – vốn dĩ có thể suy giảm do thiếu hormone sinh dục.

Tuy nhiên, nếu sử dụng liệu pháp tiêm các hormone như FSH hoặc LH, cũng như các dạng GnRH tổng hợp, có thể giúp phục hồi khả năng sinh sản cũng như kích thích buồng trứng, tinh hoàn tổng hợp các hormone sinh dục.

Một vài nghiên cứu cho thấy, 10% – 20% người mắc bệnh thiểu năng sinh dục bẩm sinh tự phục hồi khả năng sản xuất các hormone này. Dù vậy, sự phục hồi này có thể không kéo dài.

Thống kê ước tính cho thấy khả năng sinh sản có thể đạt được ở 75% – 80% bệnh nhân nam. Các liệu pháp như GnRH xung động cũng có thể giúp kích thích rụng trứng ở phụ nữ. Hay liệu pháp hỗ trợ sinh sản cũng là một lựa chọn cho người mắc hội chứng Kallmann đang mong muốn thụ thai.

Phòng ngừa hội chứng Kallmann

Là một hội chứng bệnh bẩm sinh nên phòng ngừa bệnh trước tiên là xác định có hay không tình trạng bệnh ở người thân, cha mẹ, anh em,… Tuân thủ theo những lời khuyên của bác sĩ như khám bệnh định kỳ, ngưng hút thuốc lá, uống rượu, tập thể thao, ngăn stress, bổ sung kẽm,… cũng giúp chủ động phòng bệnh Kallman ghé thăm.

Khi cần dùng thuốc để bổ sung sản xuất hormone, cần kiểm tra theo dõi định kỳ để đảm bảo việc điều trị có hiệu quả. Liều lượng và sự kết hợp của các loại thuốc có thể cần được điều chỉnh theo thời gian.

Để được thăm khám và tư vấn trực tiếp với BS. CKI Phan Thị Thùy Dung, vui lòng gọi đến số hotline 0287.102.6789 (TP.HCM)/ 024.3872.3872 (HN), inbox trực tiếp fanpage hoặc đặt lịch trực tuyến tại đây: https://tamanhhospital.vn/chuyen-gia/phan-thi-thuy-dung/

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, Hà Nội
  • Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM:
  • 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Quận 8:
  • 316C Phạm Hùng, P.5, Q.8, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7:
  • 25 Nguyễn Hữu Thọ, P.Tân Hưng, Q.7, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh/
• Website: https://tamanhhospital.vn

Với liệu pháp thay thế hormone, bệnh nhân Kallmann có thể bước vào tuổi dậy thì, cải thiện triệu chứng do thiếu hụt hormone sinh dục gây ra nhưng không chữa khỏi các đột biến gen là nguyên nhân chính gây ra hội chứng Kallmann. Bên cạnh đó, vẫn có những phương pháp điều trị hiệu quả giúp phục hồi khả năng sinh sản cho cả nam và nữ.