Hồi Tố Là Gì? Được áp Dụng Trong Trường Hợp Nào?

1. Hồi tố là gì?

Trong lĩnh vực pháp lý, hồi tố được hiểu là một dạng hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật.

Thông thường, về nguyên tắc thì những hành vi, những quan hệ xã hội diễn ra trong thời gian nào thì sẽ chịu sự điều chỉnh của văn bản quy phạm pháp luật đang có hiệu lực tại thời gian đó.

Theo đó, một khi văn bản quy phạm pháp luật hết hiệu lực thì nó sẽ không được vận dụng để điều chỉnh các mối quan hệ xã hội nó vốn điều chỉnh trong quá khứ nữa.

Tuy nhiên, trong những trường cần thiết để bảo đảm lợi ích chung của xã hội, thực hiện các quyền, lợi ích của tổ chức, cá nhân thì dù các hành động đã diễn ra trong quá khứ trước khi có pháp luật điều chỉnh thì vẫn có thể áp dụng pháp luật hiện hành. Việc áp dụng này được gọi là hồi tố.Hồi tố là gì? (Ảnh minh họa)

2. Hồi tố được áp dụng trong trường hợp nào?

Khoản 1 Điều 152 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015 quy định như sau:

Điều 152. Hiệu lực trở về trước của văn bản quy phạm pháp luật

1. Chỉ trong trường hợp thật cần thiết để bảo đảm lợi ích chung của xã hội, thực hiện các quyền, lợi ích của tổ chức, cá nhân được quy định trong luật, nghị quyết của Quốc hội, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan trung ương mới được quy định hiệu lực trở về trước.

Theo quy định trên, hồi tố chỉ áp dụng trong trường hợp thật cần thiết để bảo đảm lợi ích chung của xã hội, thực hiện các quyền, lợi ích của tổ chức, cá nhân được quy định trong Luật, Nghị quyết của Quốc hội, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan Trung ương.

2.1. Hồi tố trong tố tụng hình sự

Hiệu lực hồi tố thường xuyên được áp dụng trong lĩnh vực hình sự. Dù chưa có định nghĩa cụ thể về hiệu lực hồi tố trong lĩnh vực hình sự, tuy nhiên tại Điều 7 Bộ luật Hình sự 2015 có quy định về hiệu lực của Bộ luật này như sau:

Điều 7. Hiệu lực của Bộ luật Hình sự về thời gian

[..]

2. Điều luật quy định một tội phạm mới, một hình phạt nặng hơn, một tình tiết tăng nặng mới hoặc hạn chế phạm vi áp dụng án treo, miễn trách nhiệm hình sự, loại trừ trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, xóa án tích và quy định khác không có lợi cho người phạm tội, thì không được áp dụng đối với hành vi phạm tội đã thực hiện trước khi điều luật đó có hiệu lực thi hành.

3. Điều luật xóa bỏ một tội phạm, một hình phạt, một tình tiết tăng nặng, quy định một hình phạt nhẹ hơn, một tình tiết giảm nhẹ mới hoặc mở rộng phạm vi áp dụng án treo, miễn trách nhiệm hình sự, loại trừ trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, tha tù trước thời hạn có điều kiện, xóa án tích và quy định khác có lợi cho người phạm tội, thì được áp dụng đối với hành vi phạm tội đã thực hiện trước khi điều luật đó có hiệu lực thi hành.

Có thể thấy, quy định trên thể hiện tính nhân văn, nhân đạo của pháp luật Việt Nam. Cụ thể:

Những quy định bất lợi sẽ không được áp dụng đối với các hành vi phạm tội được phát hiện và xử lý trước khi Bộ luật này có hiệu lực. Tuy nhiên, những quy định có lợi cho người phạm tội sẽ được áp dụng đối với cả các hành vi đã thực hiện trước khi điều luật có hiệu lực.

Các quy định này chủ yếu theo hướng có lợi cho người phạm tội, tạo điều kiện cho người phạm tội cải tạo và hoàn lương.

2.2. Hồi tố trong tố tụng dân sự

Việt Nam đã áp dụng Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 (BLTTDS) từ ngày 01/7/2016 đến nay. Trong đó, các trường hợp hồi tố trong lĩnh vực dân sự được hướng dẫn tại Nghị quyết số 103/2015/QH13 như sau:

- Đối với những vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động đã được Tòa án thụ lý trước ngày 01/7/2016, nhưng kể từ ngày 01/7/2016 mới giải quyết theo thủ tục sơ thẩm thì áp dụng các quy định của BLTTDS để giải quyết;

- Đối với những vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động đã được Tòa án giải quyết theo thủ tục sơ thẩm trước ngày 01/7/2016, nhưng kể từ ngày 01/7/2016 mới giải quyết theo thủ tục phúc thẩm thì áp dụng các quy định của BLTTDS để giải quyết;

- Đối với những bản án, quyết định dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động đã có hiệu lực pháp luật mà bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm trước ngày 01/7/2016 nhưng kể từ ngày 01/7/2016 mới giải quyết theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm thì áp dụng các quy định của BLTTDS để giải quyết;

- Đối với những bản án, quyết định dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động đã có hiệu lực pháp luật trước ngày 01/7/2016 mà kể từ ngày 01/7/2016 người có thẩm quyền kháng nghị mới kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, thì căn cứ để thực hiện việc kháng nghị giải quyết theo thủ tục của BLTTDS;

- Đối với những vụ việc hôn nhân và gia đình đã được Tòa án thụ lý giải quyết trước ngày 01/7/2016 thì Tòa án đã thụ lý tiếp tục giải quyết theo thủ tục chung mà không chuyển cho Tòa gia đình và người chưa thành niên giải quyết;

- Khi giải quyết vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động, Tòa án tiếp tục áp dụng quy định của các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành về án phí, lệ phí Tòa án, chi phí tố tụng khác cho đến khi có quy định mới của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Hồi tố là gì? (Ảnh minh họa)

3. Các trường hợp không được hồi tố

Tại Điều 152 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 nêu rõ, không được quy định hiệu lực trở về trước đối với các trường hợp sau đây:

- Trách nhiệm pháp lý mới đối với hành vi mà vào thời điểm thực hiện hành vi đó pháp luật không quy định trách nhiệm pháp lý;

- Trách nhiệm pháp lý nặng hơn.

Bên cạnh đó, văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp, chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt không được quy định hiệu lực trở về trước.

Trên đây là một số thông tin về: Hồi tố là gì? Được áp dụng trong trường hợp nào? Nếu có thắc mắc liên quan, bạn đọc vui lòng gọi tới tổng đài 1900.6192 để được hỗ trợ, giải đáp.