Hồi ức Chuyện Những Bài Thơ đầu Tiên Về Người Giao Liên Trường Sơn

(Tiếp theo và hết) 

Lưu vực sông Xà Lò rộng lớn cách tiền đồn Mang đen của Kon Tum và quận lỵ Ba Tơ của Quảng Ngãi 4 ngày đi bộ đường rừng núi, trở thành căn cứ địa của đơn vị tôi, các tiểu đoàn bộ binh, các đại đội đặc công, trường y tá của Quân khu, những cơ quan dân sự của Kon Tum, Quảng Ngãi và trạm giao liên của đường giây 5.59.

Ở đây, có một em gái dân tộc Hơ re làm giao liên tên là Mơ Thưng, nhiều người rất mến yêu. Bởi lẽ, em thuộc đường rừng như lòng bàn tay. Ai lên Kon Tum, ai qua đèo Gió Vụt xuống Ba Tơ hoặc lội qua sông Hre xuống biển Sa Huỳnh, ai vô Bình Định hoặc ngược ra phía Bắc về Liên khu ở vùng Trà My, Quảng Nam… Mơ Thưng đều làm tốt nhiệm vụ. Có những lần bị lính biệt kích địch mật phục, hoặc địch đổ quân càn quét chặn đường, Mơ Thưng đã ngắm hướng, luồn rừng sâu, vượt qua vòng vây của địch, dẫn người đi đến đích an toàn.

Tôi có một kỷ niệm sâu sắc với Mơ Thưng. Đầu tháng 12/1961 đi chuẩn bị chiến trường, tôi bị một cơn sốt rét nặng, lại bị thương ở chân do tai nạn lao động bất ngờ, phải vào nằm bệnh xá Kon Tum. Ngày rời bệnh xá, tôi yếu quá, chân lại sưng tấy lên. Thấy tôi đi không nổi, Mơ Thưng lo lắm, đã khoác ba lô tôi lên vai em và động viên tôi cố gắng đi kẻo không kịp trời tối. 

Qua một dòng sông nước xiết, Mơ Thưng nắm tay dìu tôi bước qua từng mỏm đá. Qua sông, tôi hỏi em tên gì? Em trả lời: “Mơ Thưng”. Tôi hỏi em bao nhiêu tuổi? Em bảo: “Không nhớ. Mẹ cột một dây vải đỏ trên bếp. Mỗi mùa rẫy, mẹ gút một gút để làm dấu cái tuổi. Lâu rồi, chưa được về thăm mẹ. Chưa nhớ rõ bao nhiêu cái gút? Tôi lại hỏi: “Vì sao Mơ Thưng đi làm giao liên?” Em nói: “Vì em thuộc đường rừng. Chú Hương, trạm trưởng đến xin mẹ. Mẹ đồng ý. Mẹ khuyên em đi làm giao liên là: Lam bró cách mạng (Tiếng Hơ re là đi làm cách mạng), phải làm việc cho tốt, phải giúp đỡ mọi người, không được làm việc gì xấu…”.

Trên chặng đường qua nương rẫy cũ bỏ hoang, Mơ Thưng vừa đi vừa hái những hoa dã quỳ và bông hoa rừng khác. Đến một nơi có một ngôi mộ. Mơ Thưng đặt hoa lên trên nấm mồ. Em lay lay cây cọc làm dấu. Thấy còn cứng, em nhanh tay bứt sạch cỏ quanh mộ. Đến chỗ nghỉ, trả lời câu hỏi của tôi, em nói: “Mỹ ném bom ở đây. Dân làng bỏ làng, bỏ nương rẫy, dời hết lên núi cao ở rồi. Hồi xưa, có một anh giải phóng trẻ lắm, bị sốt rét, nằm chết trên võng. Dân làng chôn ở đó. Tội anh ấy quá! Thương anh ấy lắm! Anh ấy nằm ở đây một mình, lạnh lẽo, không có ai chăm nom. Em đã cho chú Hương biết chỗ ngôi mộ. Thủ trưởng làm sao nói cấp trên đưa anh ấy về chỗ chôn chung nhiều ngôi mộ cho anh ấy ấm. Nằm một mình giữa rừng, tội anh ấy lắm”. Mơ Thưng rơm rớm nước mắt và mắt tôi cũng rưng rưng…

Về đến đơn vị, hình ảnh Mơ Thưng - cô giao liên Trường Sơn, mãi xao động lòng tôi. 

Tôi ôn lại những gì đã diễn ra và viết bài thơ “Cô gái Trường Sơn”

Ai đi nước Pek, nước Pleng

Ai xuống nước Lũ, ai lên nước Chè

Ai xuôi Gió Vụt về quê

Đừng quên cô gái Hơ re dẫn đường

Tên em thương lắm Mơ Thưng

Đang chờ ta đó!

Núi rừng mênh mông…

“Đi thôi anh, nắng ăn rồi cái núi

Con dốc còn dài, nhiều suối còng quanh”

Em cười mắt sáng long lanh

Ba lô tôi nặng, em giành đeo vai

Đùm cơm sắn, chiếc gậy mây

Đầu trần, chân đất, suốt ngày em đi

Khi hố thẳm dầm dề mưa trút

Khi đèo cao nắng bốc lửa thiêu

Lúc thác ghềnh đã nhảy người treo.

Lúc hút bóng từng mây chót vót

Mắt Mơ Thưng luôn nhìn phía trước

Bước nhanh, nhanh bước

Rút ngắn núi rừng

Đá, gai cào cấu bàn chưn

Vắt đeo bám cắn loang dòng máu rơi

Nắng đi lại đổ mưa rồi

Nắng mưa là bạn của đời giao liên

Ngàn sâu tiếng chim Clan piêng

Âm vang khoan nhặt vắng tênh bốn bề:

Cố cô cố cụt!!

Cố cô cố cụt!!

Núi sông vọng về:

Thương cô tóc cụt!!

Khó khăn khắc phục!!

Khó khăn khắc phục không hề dừng chân… * Chia tay bên suối vắng

Bẻ đôi đùm cơm sắn

Tôi bảo em: “Mơ Thưng này,

Con đường thống nhất còn dài gắng đi…”

Em cười híp cả đôi mi

Cầm tay lắc lắc: “Anh đi tốt lành”.

Chân tôi theo nước xuôi dòng

Mà lòng tôi ngược theo đường Mơ Thưng.

Buổi sớm em đi, nắng cài hoa trên tóc

Chiều tối về mưa nhuộm váy chàm xanh

Cheo leo sườn dốc lượn quanh

Đầu nương chim hót, cuối gành thác reo. (2/1/1962)

Từ sau năm 1962, chiến tranh ngày càng mở rộng. Những con đường mòn thời sơ khai trên các đỉnh núi cao không còn nữa, được hạ xuống thấp, và đường Trường Sơn cơ giới hóa, nhằm đáp ứng yêu cầu đại quân ta vào Nam tiến hành những trận đánh lớn.

Văn nghệ sỹ tấp nập ra chiến trường. Đồng cảm như tôi về vẻ đẹp của người giao liên, nhạc sỹ quân đội Vũ Trọng Hối đã sáng tác ca khúc "Đường tôi đi dài theo đất nước", có lời ca: Đời giao liên bước tôi đi/Dài theo, theo đất nước/Đường tôi đi núi chênh vênh/Có mây bay dưới chân giăng thành/Đời tôi như những con thoi/Dệt tình yêu quê hương đất nước/Đời tôi như cánh chim bay/Cánh chim bay suốt dãy Trường Sơn/…

Nhà báo, nhà văn Dương Thị Xuân Quý có tập bút ký "Hoa rừng" ngay sau khi chị đặt chân đến chiến trường Quân khu 5, được nhiều người ngưỡng mộ.

Nhà thơ Hoài Vũ có người yêu là một cô giao liên. Anh đã viết những bài thơ rất hay được nhạc sỹ Thuận Yến phổ nhạc đằm thắm, da diết qua các ca khúc "Đi trong hương tràm", "Chia tay hoàng hôn".

Giờ đây, nước nhà đã thống nhất. Bắc Nam liền một dải. Con đường Trường Sơn năm xưa đã bê tông hóa, trở thành một đại lộ chiến lược thứ hai của nước ta, chạy xuyên suốt trên cao nguyên, nối hai miền Tổ quốc. Xe chạy bon bon suốt ngày đêm trong cuộc đời mới.

Nhạc sỹ Vũ Hùng đã viết bài hát "Kỷ niệm mối tình đầu". Nghệ sỹ nhân dân Trung Đức đã hát hay nhất bài hát ấy. Anh đã hát với tất cả nỗi lòng khắc khoải, buồn thương làm thổn thức hàng triệu trái tim người:

Kỷ niệm về em, cô gái Trường Sơn

Kỷ niệm về em cô gái giao liên

Ngày chiến tranh, em như cánh chim rừng Trường Sơn

Em như đóa hoa rừng Trường Sơn

Cho anh trao mối tình đầu ….. Cô gái giao liên có hai bím tóc đào làm duyên

Để lại nhớ thương suốt cuộc đời anh

Khi anh mang mối tình ngày ấy

Tìm em, sau ngày chiến tranh

Em về đâu, em về đâu? ….. Và em, bao ngày tháng qua

Em còn nhớ về Trường Sơn

Em còn nhớ thời đạn bom khi anh quay về?

Con đường giao liên xe anh qua

Chỉ thấy một màu xanh cao nguyên

Chỉ thấy một màu xanh bình yên ….. Khi anh đứng nhìn lắng nghe tiếng lòng mình xôn xao Ơi! cô giao liên Trường Sơn!

Ơi! cô giao liên Trường Sơn! ….. Người giao liên và con đường Trường Sơn là biểu tượng ý chí, quyết tâm thống nhất Tổ quốc không gì có thể lay chuyển của Đảng và nhân dân ta, đồng thời phản ánh tinh thần bất khuất, kiên cường của đồng bào các dân tộc thiểu số vùng cao. Phải chiến đấu quyết liệt để tồn tại trong một môi trường vô cùng khắc nghiệt của núi rừng hoang dã, đói nghèo, thiếu thốn trăm bề đến cùng cực, nhưng được sống trong độc lập, tự do, hạnh phúc, đã tạo cho các chiến sỹ giao liên Trường Sơn lòng trung thành vô hạn với Đảng, có ý chí, nghị lực phi thường, sức chịu đựng bền bỉ, dẻo dai thật kỳ diệu. Tâm hồn họ thật trong sáng, thật thà, chất phác, hy sinh cống hiến thầm lặng thật cao cả mà không hệ đòi hỏi một sự đãi ngộ nào, đã góp phần làm nên chiến thắng vĩ đại 30/4/1975.

Ai còn nhớ, ai đã quên người giao liên Trường Sơn thời đạn bom? Riêng tôi, hình ảnh người giao liên bé nhỏ và em gái Mơ Thưng mãi khắc đậm trong tim. Họ đã cho tôi có được hai bài thơ Ơi người giao liên! và Cô gái Trường Sơn chép truyền tay, mang niềm vui đến nhiều người ở lưu vực sông Xà Lò ngày ấy, có cả các chiến sỹ giao liên và Mơ Thưng.

Và thật bất ngờ, không biết ai đã gửi các bài thơ của tôi có bài thơ "Cô gái Trường Sơn" ra miền Bắc, rồi bài thơ được in trong Tuyển tập thơ miền Nam chọn lọc 1960 - 1965, 1960 - 1970, được tặng Giải thưởng Văn học Nguyễn Đình Chiểu, được đưa vào sách giáo khoa nghiên cứu, bình giảng văn học cách mạng miền Nam. Ngày ấy, miền Bắc rất trân trọng, ưu ái các tác phẩm có chất lượng từ chiến trường máu lửa gửi ra.

Ơi em gái giao liên Trường Sơn, Mơ Thưng thân thương! Giờ em đang ở nơi đâu? Anh không bao giờ quên và mãi mãi nhớ ơn em…                                                                                               

Ngày 2/5/2019

                                                                                                 Đại tá, nhà thơ Hồ Ngọc Sơn