HPV Nedir? Belirtileri Nelerdir, Nasıl Tedavi Edilir? | Genital Siğil

Kadınlarda HPV Virüsü Hakkında.

1. Virusler, sadece başka yaşam formlarının içinde üreyebilen çok küçük canlılardır. Tüm canlıların içine girebilir ve yaşamak için enfekte edebilirler: İnsan, bitki, hayvan ve tek hücreli yaşam formu olan bakterileri bile enfekte ederler.

Papilloma cilt ya da mukoza olarak adlandırılan dokuda (Örneğin ağız anüs ve vaginayı kaplayan dokular mukozal dokulardır) kahverengi çıkıntılı yapılara verilen isimdir. İnsanda papillomaya neden olan virüsler kısaca HPV (İnsan papilloma virüsü; Human papilloma virüs) olarak adlandırılır.

Yapılan çalışmalar en sık rahim ağzı kanserine neden olan HPV Tip 16 virüsünün 80 bin yıldır yani Neandertallerin yaşadığı dönemden beri yeryüzünde bizimle beraber olduğunu göstermiştir. Kısacası HPV’nin yaklaşık 80.000 yıldır var olduğu ve bizimle evrimleştiğini söylemek yanlış olmaz.

200’den fazla HPV virüsü var. Ancak bunların 41 tanesi sadece genital bölgede hastalık yapan HPV’lerdir. Yani kadının genital bölgesinde (Vulva, vagina ve rahim ağzı) hastalık yapabilir. Ellerinizde ya da örneğin boyunda görülen cildinde siğiller genital HPV ile ilişkisizdir. Diğer taraftan durumu biraz karıştıralım elinizde siğil var ve genital siğili olan birine elinizle dokundunuz, öyle dokundurup çekmediniz, elinizle tatmin ettiniz bu durumda elinizdeki siğilin üzerine genital HPV de eklenebilir. Bunun nedeni siğillerin adeta karmaşık bir çalı gibi şekillerinin olmasıdır. Genital siğiller gidip vücudun farklı yerlerinde farklı HPVler tarafında yapılmış siğillere eklemlenebilirler. Karışık işler anlayacağınız . Dolayısıyla internette yabancı siteler dahil konu ile ilgili bulduğunuz bilgiler bazen çok tutarsız görünebilir. Ez cümle; Genital HPV söz konusu olduğunda tek bir doğru yoktur. Olasılıklar fazladır!

Genital HPV’ler kendi içlerinde yüksek riskli yani kansere neden olma olasılıkları yüksek olanlar ya da riski düşük olanlar olmak üzere kendi içinde ayrılırlar. Aşağıda genital HPV tiplerinin risklerine göre sınıflandırılmalarını görebilirsiniz:

Yüksek riskli HPV genotipleri: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68, 73, 82

Düşük riskli HPV genotipleri: 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 70, 72, 81, 89 (Özaydın-Yavuz G. Postepy. Dermatol. Alergol. 2019; 36(1): 76–81.)

2. Kadınlarda HPV Virüsü ve Rahim Ağzı Kanseri belirtileri nelerdir?

Genital HPV’ler kadında temelde 2 hastalık yapar; Genital siğillere ve genital organlarda kanser öncüleri ve kansere neden olurlar. Genital organ tanımının içinde rahim ağzı, vulva, vagina sayılabilir. Aşağıda okuyacaksınız ve bir sürü detay var ama başta özet geçeyim, genital siğilleri fark edersiniz ancak anogenital kanser öncülleri ve kanserleri fark etmeniz çok çok zordur.

a.Genital siğiller sıklıkla küçük kibrit çöpü başı gibi kahverengi çıkıntılardır. Vulvada, vaginada ve rahim ağzında görülebilirler. Kimi zaman kaşıntıya neden olabilirler ancak sıklıkla belirti vermeden bir anda belirirler. Kadın taharetlenirken ya da genital bölge temizliği sırasında farkına varabilir. Sorun kadınların en sık tüylerini alırken ağda, tüy dökücü krem ve jilet ile ya da farklı bir nedenle bunları kopartarak kanatmasıdır. Bu durum hem siğillerin yayılmasın hem de uzun süre nüks etmesine neden olur. Tam da bu noktada temel kuralı belirtmekte fayda var: Genital bölgenizde elinize gelen lezyonları lütfen sıkmayın kanatmayın. “Sivilce gibiydi hocam” cümlesini kaç kere duydum bilemezsiniz

b.Siğiller konusunda en sık gelen sorulardan biri ise “Siğili olan biri ile beraber oldum. Korunmadım. Şimdi ne olacak? Ne zaman siğil çıkar”dır. Tamam amma takıntılısın hocam diyeceksiniz ama tekrar tüyler konusuna geldik yine. Genital HPV virüslerinin bulaşması için ciltten cilde temas ve temas edilen ciltte de mikrotravma olması şarttır. HPV virüsü kana bulaşmaz ve cildin üst katmanında bulunur. Zahmet edip aşağı inmez. Ancak cildinizde gözle de göremeyeceğiniz yırtık, travmatik alan olmalı ki girebilsin ve en önemlisi cildin üst katmanının bazal membran denilen bölgesine temas edebilsin. Eğer temas edemez ise yine enfeksiyon yapamaz. İşte ilişki öncesi aman tüylerimden kurtulayım alışkanlığı ile jilet, ağda veya tüy dökücü krem kullandığınızda, yöntem farketmez, aslında bir anlamda “peeling” yaparsınız, cildin üst katmanını kaldırırsınız, “bazal membranı” eşinizdeki genital hpv rahat rahat bulaşsın diye tarla gibi açmış olursunuz. Ne güzel değil mi? İlişkiden önce tüylerinizi almayın. Çok rahat edemiyorsanız makasla kısaltın ve kondom kullanın ya da kullandırın. Bu durumda genital hpv bulaş riskini bayaa düşürmüş olursunuz. Konu ile ilgili videomu linkten izleyebilirsiniz: https://www.youtube.com/watch?v=x1wAB7EViUk

Uzun oldu ama bunların hiç birine dikkat etmedim ve ilişkide bulundum ne olur? Kimse bilemez! Neden derseniz acayip fazla parametre var. İlişkiniz ne kadar sürdü? Yani hafta sonunu beraber mi geçirdiniz yoksa 1-2 saat aktif seks sonrası ayrıldınız mı? Beraber olduğunuz kişi deki virüs yükü ne kadar? Vee tabi ki başat soru sigara kullanıyor musunuz? Gibi gibi sorular var. Ve bu sorular sizin “Siğil çıkacak mı?” Sorunuzun cevabını doğrudan etkiliyor. Ama tüm bunlara rağmen siğil çıkma ihtimali düşüktür. Sıklıkla bulaş olur ama vücut siğil çıkmadan virüsü temizler. Yoksa herkeste genital siğil olurdu .

1. Genital HPV’nin temelde korkulan karanlık yönü anogenital kanser öncülleri (CİN 1, CİN2, CİN 3, VİN, VAİN) ve kanserlere neden olmasıdır. Anogenital kanser öncülleri bulundukları yere göre belirtileri değişiklik gösterebilir. Ancak en önemli nokta HİÇ BELİRTİLERİ olmayabilir. Düzenli jinekologlara gidin diye yırtınmamızın nedeni budur . Smearde problem yaşayan kadınlar sıklıkla bunu akıntılarına ya da kaşıntı olmasına bağlarlar ancak hiçbir genital belirtisi olmayan kadında da sadece kontrol sırasında ağır servikal displazi (Rahim ağzında ileri derecede kanser öncülü) saptanabilir. Dolayısıyla en ideali uyanık olmaz düzenli jinekolojik kontrollerinize gitmektir.

Kadınlarda HPV testi nasıl yapılır?

Jinekoloji tarihine bakarsanız rahim ağzı kanseri etkin biçimde taranan nadir kanserlerden biridir. Smear testi 100 yıldır yapılmaktadır ve iyi bir tarama testidir. Ucuzdur, herkese uygulanabilir ve en önemlisi etkindir. Evet yanlış negatifliği bir sefer yapıldığında yüksek sayılabilir ancak düzenli olarak smear yaptıran bir kadında HPV’ye bağlı lezyonun bir şekilde yakalanma olasılığı yüksektir. Smear testi temelde rahim ağzında bizim geçiş bölgesi dediğimiz ve HPV’nin yerleşmeyi çok sevdiği alandan dökülen hücrelerin bu iş için üretilmiş bir çeşit çubuk yardımı ile toplanıp, patolog tarafından mikroskop altında değerlendirilmesine dayanır. Kısacası Genital HPV’nin rahim ağzı hücrelerinde yaptığı harabiyeti, hücre değişimini değerlendirir.

Günümüzde rahim ağzı kanseri taraması HPV testi ile yapılmakta, hangi genital HPV’nin olduğu anlaşılabilmektedir. Aynı smearde kullanılan “çubuklar” ile tıpkı smear alınır gibi alınan örneklerin PCR (Protein Chain Reaction) laboratuar yöntemine tabii tutularak hangi genital HPV tipleri var anlaşılabilir ve yüksek riskli düşük riskli ayrımı da yapılabilir. HPV-PCR yapmanın smear testine göre avantajı insan faktörünü aradan çıkarmasıdır. Şöyle anlatayım: Bir sabah yurdum topraklarında kadınların hepsi smear aldırmaya kalksa, bu smearleri değerlendirecek yeterli sayıda patolog yok buralarda ve dahi dünyada. HPV-PCR ile yüksek riskli örneğin HPV Tip 16 saptandığında hızla harekete geçilmekte ve tedavi süreci başlamaktadır. Ayrıca insan hatası ortadan kaldırılmaktadır. Ancak hasta izleminde ve taramada hala smear kıymetlidir.

Kadınlarda HPV virüsü tedavisi

Genital siğil tedavisi için kullanılan cerrahi ya da medikal birçok yöntem vardır. Bu yöntemlerin seçimi siğillerin yaygınlığı, doktorun deneyimi gibi farkı faktörlere bağlı olmak üzere değişir. İlgili tedavi yöntemlerini bu sitede konu başlıklarında bulabilirsiniz.

Yine rahim ağzı kanser öncülleri için yapılması gerekenleri yine bu sitede çok çok detaylı bulabilirsiniz. Ama en önemlisi kadına genital siğil ya da anogental bölge kanser öncülü tanısı konulduğunda mutlaka ilişkide kondom kullanılmalı, tüy meselesine dikkat edilmeli ve siğiller varsa derhal tedavi edilmelidir. Ahh bir de tabii sigarayı bırakın lütfen.

HPV Hastalığının diğer hastalıklar ile ilişkisi

1. Vajinal Mantar, Vaginal Akıntı Genital HPV ilişkisi – Vajinada Siğil Neden Olur?

Önce temel bilgiler verelim. Kadında vajinal akıntının nedeni vajinal floranın bozulması, laktobasil miktarının düşmesi ve pH’nın artmasıdır. Dolayısıyla flora bozulduğunda vajinal mantara neden olan C.albicans gibi mikroorganizmalar artar ve akıntıya neden olur. Ancak bunların genital HPV infeksiyonu ile ilişkileri ayrı bir tartışma konusudur.

Son yıllarda güncel konusu; Vajina florasının bozulması yani vajinal mikrobiata ile HPV infeksiyonları, hatta rahim ağzı kanserinin ilişkisidir. Konu ile ilgili oldukça ilginç çalışmalar var. Ancak genital bölge HPV (Human Papilloma Virus) infeksiyonları söz konusu olduğunda özellikle iki infeksiyon; Klamidya (Chlamydia trachomatis bakterisinin neden olduğu infeksiyon) ve herpes (Herper simplex Tip 1 ve 2’nin neden olduğu cinsel temas ile bulaşan infeksiyon) infeksiyonları HPV virüsünün kadına ya da erkeğe bulaş sıklığını arttırmaları açısından önemlidir.

Çok uzun zamandır Klamidya ve HPV infeksiyonu arasındaki ilişki tartışılmaktadır. Bir kere en önemli bilgiyi verelim; Klamidya infeksiyonu ile rahim ağzında görülen kanser öncülü lezyonların şiddeti arasında asla ilişki yok. Ancak burada bahsedilen HPV’nin bulaşını kolaylaştırması ve virüsün vücuttan atılmasını geciktirdiğine dair bulgular. Örneğin klamidya taşıyorsunuz diye CIN I’den CIN II’ye doğru hızla gidip sonra da kanser olmuyorsunuz ama HPV’nin vücutta kalma süresini arttırıyorsunuz. (Ilvars Silins ve ark. Chlamydia trachomatis infection and persistence of human papillomavirus. Int J. Cancer: 2005; 116 (1): 110–115) Yine herpes Tip2- infeksiyonu ve rahim ağzı kanseri arasındaki ilişki de çok uzun yıllardır araştırılmaktadır.

Konu ile ilgili en geniş ve güzel çalışma “International Agency for Research on Cancer (IARC) Multicentric Cervical Cancer Study Group” tarafından yayınlanmıştır. HSV Tip2 varlığı ve HPV infeksiyonu ile rahim ağzı kanseri arasındaki ilişki incelenmiştir Sonuç olarak HSV Tip2’nin yani genital herpes infeksiyonunun HPV ile birlikte hareket ederek rahim ağzı kanseri riskini arttırabilecekleri sonucuna varılmıştır. (Jennifer S. Smith ve ark. the International Agency for Research on Cancer (IARC) Multicentric Cervical Cancer Study Group Herpes Simplex Virus-2 as a Human Papillomavirus Cofactor in the Etiology of Invasive Cervical Cancer. J. Natl. Cancer Inst. 2002; 94:1604–1613).

2. HPV ile rahim ağzı kanseri arasındaki ilişki son derece güçlüdür. Hatta sigara ile akciğer kanseri arasındaki ilişkiden kat be kat fazladır.

HPV tipine göre değişse de, HPV taşıyan bir kadın taşımayan kadına göre rahim ağzı kanseri olma açısından çok daha risklidir. Teorik olarak tüm rahim ağzı kanseri olanlarda genital HPV vardır. Tüm rahim ağzı kanseri olanların %71’inden HPV tip 16 ve 18 sorumludur (Multicenter study. Lancet Oncol. 2010;11(11):1048).

3. HPV Vajina ve vulva kanserine de sebep olur. Genital HPV’ler vulva kanserlerinin (Dış dudaklar, klitoris ve kadın genital bölgesinde dış yüzeyler) %29 ila %43ünden sorumludur. Vajinal kanserlerin ise %70inden genital HPV sorumludur. (Forman D. Vaccine. 2012; 30(5): 12-23.)
4. Anüs Kanserleri (Makat kanserleri): HPV anüs (Makat) kanserlerine neden olur. Makatta ortaya çıkan kanser ve kanser öncüllerinin %90’ı HPV Tip 16 ve 18’e bağlıdır.
5. Baş boyun kanserleri, Gırtlak Kanseri Belirtileri ve HPV: Baş ve boyun kanserleri 2 ye ayrılır. HPV’ye bağlı olanlar ve olmayanlar. HPV gırtlak, dil kökü, yutak kanserlerine neden olur. Buna neden olan HPV Tip 16’dır ve erkeklerde daha sık ortaya çıkar (D’Souza N. Engl. J. Med. 2007;356(19):1944).

Sınıflama bile HPV nin baş boyun kanserleri açısından ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Ayrıca dil ve bademciklerin kökünden kaynaklanan kanserlerin de önemli bir kısmından HPV tip 16 sorumludur. İyi haber genital HPV’ye bağlı baş boyun kanserlerinin prognozu sigara ve alkole bağlı olanlardan daha iyidir (Ang K.K. N Engl J Med. 2010; 363:24–35.)

6. HPV cilt kanseri yapar mı? Burada bahsedilen “cilt” genital bölgenin dışında kalan ciltten bahsediyoruz. Skuamöz hücreli cilt kanserleri tüm dünyada küresel ısınmaya bağlı artış gösterek kanserlerdir.

Ancak HPV infeksiyonları ile skuamöz hücreli cilt kanserleri (SKHCK) arasındaki ilişki çok tartışmalıdır. Örneğin ultraviolet ışınları ile SKHCK ilişki tartışılmayacak kadar fazladır. SKHCK ile HPV tip 5, 8 ve 15 gibi genital HPV’ler ile alakasız HPV tipleri ilişkili olabilir denmişse de konu oldukça tartışmalıdır.

Erkeklerde HPV Belirtileri ve Tedavisi

1. Tek eşliyim yine de Genital HPV’nin neden olduğu hastalıklara yakalanır mıyım? Bu soruyu sıklıkla “Tek eşiliyim yine de HPV aşısı olmalı mıyım?” sorusu izler!

Önce genital HPV’nin ciltten cilde kontak yolu ile yani sadece dokunarak bile bulaşabildiğini bir kez daha hatırlatalım ve cevaba gelelim. Teorik olarak hayatınızda hiç cinsel birliktelik yaşamadıysanız ki bu padding (Vajinal ilişki olmaksızın cinsel organların birbirine sürtünmesi), oral seks, anal seks, çiftin birbirini elleri yardımı ile tatmin etmesi, çiftlerin cinsel oyuncaklar kullanması kavramlarını da içeriyor, eşiniz de hiç ama hiç cinsel birliktelik yaşamadıysa hayatında yani ikinizde “Bakir” iseniz evet teorik olarak genital HPV ile işiniz olmaz. Ahh sahi bu durumu yaşam boyu da sürdürmeniz gerektiğini vurgulamayı unuttum Türkiye de kadın yaşı 83.1 biliyorsunuz değil mi

Ancak bir kez bile ve sadece sürtünerek ilişkide bulunduysanız bile yine teorik olarak HPV kapmış olma ihtimaliniz var ne yazık ki. Olası bir durumda, Doktor kontrolünde Kolposkopi ile kontrol gerekebilir. Kolposkopi Nedir? Sorusunun cevabını kısaca; Doktorunuzun Rahim ağzını incelemesini sağlayan bir tetkik yöntemi olduğunu söyleyebiliriz. Her şeye rağmen aşılanmak en iyi çözümdür.. Cinsel aktif birinde HPV aşıların yine etkisi var ancak naif popülasyonda olduğu kadar etkili değiller. O nedenle çocuklarınızı hatta 15 yaşına gelmeden aşılatın lütfen. Hem böylece sadece 2 doz aşı yeterli olacaktır .

Bir bilgi daha verelim. Cinsel aktifsiniz. Sağlık Bakanlığı KETEM merkezine gittiğiniz. HPV-PCR ile tarama testi verdiniz bu arada smear testinizde alındı ve hepsi NEGATİF. HPV’niz yok ve rahim ağzınızda hücresel değişimde YOK. 5 yıl içinde rahim ağzı kanseri olma riskiniz var mı? Var! Ama çok düşük 1/10.000. Dedim ya her canlı bir gün HPV’yi tadacak.

2. Erkekler HPV’den korunmak için ne gibi önlemler alabilir?

Kondom kullanmak, sünnetli olmak, sigara içmemek ve olur olmaz kadınlarla korunmadan birlikte olmamak gerçekten erkekte HPV riskini düşürür. Bir de Allah rızası için ilişki öncesi şu tüylerinizi almayın.

3. Erkekte genital siğil tanısı nasıl konur?

Erkekte genital siğil tanısı eğer belirgin lezyonlar var ise zaten gözle rahatlıkla tanı konulabilir. Ancak kadında rahim ağzında problem var ama erkekte siğil göremiyorsunuz. Dermatolog meslektaşlarımız “Loop” kullanır. Bu kocaman bir büyüteç. Ben kendi adıma video peniskopi yapıyorum. Asetik asit ile penisin büyütülerek incelenmesine dayanıyor. Kimi zaman “Yatay= flat” adı verilen siğiller oluyor ya da çok küçük ve deri kıvrımları arasında olanları göz ile atlayabiliyorsunuz. Ama eğer biraz tecrübeniz var ise siğilleri yakalayabilirsiniz. Erkeklerde penis kanseri ve Peniste Siğil gibi sorunlar içinde kontrol ile erken teşhis yapmak mümkündür.

4. Erkekte HPV virüsü ne kadar sürede vücuttan atılır?

Erkekte genital HPV virüsünün ne kadar sürede atıldığı birçok faktöre bağlı. Ama yine bilimin sesine kulak verelim. HIM çalışması var. Açılımı “HPV in Men”. Bu araştırma 3 farklı ülkede yaşları 18-70 arasında değişen 4085 erkekte yapıldı (Ingles D.J. 2015; 1:126-135). Araştırmaya göre erkeklerde HPV sıklığı yaşam boyu stabil kalıyor. Ancak HPV tip 16 ve 6 sıklığı yaşla beraber hafifçe düşüyor.

Ekekte yaşa göre HPV’yi vücuttan atma süresi tüm HPV’ler için 18-24 yaş arasında medain 9.4 ay (8.3-11.3 arasında değişiyor) 55-70 yaş arasında ise median 6.4 ay (6.2-7.4 ay arasında değişiyor).

Yani HPV vücuttan atılır mı? EVET Kocaman bir evet. Ne sürede ortalama 6-9 ayda atılıyor diyebiliriz. Ahh sürekli tekrarlayan siğilleri gündeme getirirseniz işte orada farklı faktörler var. Kondom kullanmazsanız sigara içmeye devam ederseniz kolay kolay atılmıyor ne yazık ki. Bu 4085 erkeğin %75’inden fazlası sigara tüttürmüyor bilesiniz.

Dolayısıyla şu soruyada cevap verelim: HPV olanların, HPV bulaşanların önemli bir kısmı ASLA ömür boyu taşıyıcı KALMIYORLAR Ayrıca HPV’yi yendim diyenlerin arasına katılmak için gerekli özeni göstermeniz gerekiyor.

HPV Aşısı Hakkında Merak Edilenler

1. Dünyada 3 adet HPV aşısı var:
2. 4’lü aşı (HPV Tip 6, 11, 16, 18 karşı)
3. 9’lu aşı (HPV Tip 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58 karşı)
4. 2’li aşı (HPV Tip 16 ve 18 karşı).

2’li aşı giderek Pazar payını kaybetti. Hatta Eylül 2021’de Avrupa Birliği Tıp Ajansı’na baş boyun kanserlerini önlemek için yaptığı başvuruyu da geri çekti (https://bit.ly/3J8Cjmt) Dolayısıyla aşağıda bahsedilen bilgiler 4lü ve 9lu aşıya aittir.

2. HPV aşısı ne zaman yapılmalı? Aşının hedefi temelde cinsel aktif olmamış ergenler. Hem genç kızlara hem de delikanlılara özellikle 9-15 yaş aralığında (15 yaşına basmamak gerekiyor) 2 doz yeterli oluyor. HPV aşıları ilk olarak 2007 yılında kullanıma sunuldular. Bu dönemde firmalar 9 ila 29 yaş aralığını öneriyorlardı. Daha sonra özellikle 4lü ve 9lu aşıyı üreten firma kadınlar için yaş aralığını 46 yaşa kadar yükseltti. Ancak 2019 yılından Avrupa Jinekolojik Kanser Derneği “ESGO” kadınlarda 46 yaş sınırını kaldırdı (Joura E.A. Eur. J. Cancer. 2019; 116:21-26). ESGO tarafında yayınlanan bildiride cinsel aktif kadınlarda HPV aşısının HPV virüsünün tekrar bulaşmasına ve yine aktive olmasına karşı koruma sağıldığının araştırmalarda gösterildiğini ve artık bu çalışmalar çerçevesinde kadınların aşılanması gerektiği bildirildi.

HPV aşısı 9 yaşından sonra yapılır. Ergenlerde, kız ve erkek çocuklarına 11-14 yaş en ideal zaman gibi duruyor. Kadınlarda ise cinsel aktivite ve yaş gözetilmeksizin uygulanabilir.

Erkekler HPV Aşısı Yaptırmalı mıdır? Erkeklerin HPV aşısını 21 yaş öncesinde yaptırmaları öneriliyordu. Ancak 2020 yılında yayınlanan bir derlemede erkeklerinde kadınlar gibi aşılanabilecekleri doktorları ile konuşarak aşılanmaları gerektiği önerildi (Dilley S. Gynecol. Oncol. 2020; 156(2):498-502).

3.HPV aşısı kimler yaptıramaz? Önemli bir sorudur. Liste kısa: Aşıların içindeki herhangi bir maddeye karşı yaşamı tehdit eden alerjik reaksiyonu olan kişiler HPV aşısı yaptıramazlar. Her türlü (Küf mantarı dahil) allerjisi olanlar HPV aşısı yaptıramazlar. Ve tabii ki gebeler HPV aşısı yaptıramazlar (https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/hpv/public/index.html).

4. HPV aşısının yan etkisi var mı? Klasik kolda yanma ağrı gibi küçük yan etkiler görülebilir. Ancak ölüm gibi büyük korkutucu yan etkiler normal popülasyondan farklı değildir. Bu nokta önemli zira internette özellikle eski yıllara dayanan çok yanlış bilgiler var. Oldukça güvenilir ve bir çok araştırmanın değerlendirildiği 2018’de yayınlanan bir makalede normal (Aşılanmayan grup) popülasyon ile HPV aşısı olan kişiler arasında komplikasyonlar açısından fark olmadığı gösterilmiştir (Arbyn M. Cochrane review of randomized trials, Expert Rev. Vaccines 17 (12) (2018) 1085e1091).

Daha detaylı halka yönelik verilere CDC’nin sayfasından ulaşabilirsiniz: https://www.cdc.gov/vaccinesafety/vaccines/hpv-vaccine.html

24 Şubat 2022 tarihinde Prof. Dr. Süleyman Engin Akhan tarafından yayınlanmış ve 31 Ağustos 2023 tarihinde de son güncelleme yapılmıştır.