HPV Ve Kanserler (HPV Ve Genital Olmayan Kanserler )

HPV ve Ekstragenital Neoplaziler

HPV ve Kanserler

Gİ­RİŞ

Çift sar­mal­lı DNA içe­ren ve pa­pil­lo­ma­vi­ri­da­e ai­le­sin­den olan in­san pa­pil­lo­ma­vi­rüs­le­ri (HPV) ile ge­ni­tal kan­ser­ler ara­sın­da­ki iliş­ki ilk ola­rak 1970’ler­de Ha­rald zur Hau­sen ta­ra­fın­dan or­ta­ya atıl­dı;1,2 ve ar­dın­dan HPV DNA se­kans­la­rı ilk ola­rak ser­viks kan­ser hüc­re­le­rin­de izo­le edil­di.3 Mo­le­kü­ler tek­nik­le­rin ge­liş­me­si ve bu bu­lu­şu ta­kip eden araş­tır­ma­lar HPV en­fek­si­yo­nu­nun oral ka­vi­te, ano­ge­ni­tal böl­ge ve üst gas­tro­in­tes­ti­nal sis­tem­de de lez­yon­lar oluş­tu­ra­bil­di­ği­ni gös­ter­di. Bu­gün için 100’den faz­la HPV ti­pi ta­nım­lan­mış olup bun­la­rın sa­de­ce se­bep so­nuç iliş­ki­si­nin ke­sin­leş­ti­ril­di­ği ser­viks kan­se­ri dı­şın­da bir ta­kım baş­ka kan­ser­le­re de se­bep ola­bil­di­ği ka­nıt­lan­mış­tır.4 Bu kan­ser­ler ara­sın­da ge­ni­tal böl­ge­nin di­ğer kan­ser­le­ri (vul­va ve va­ji­na kan­se­ri), anal kan­ser, oro­fa­rin­ge­al kan­ser­ler öne çık­mak­la be­ra­ber, bu bö­lüm­de ön­ce HPV’nin kan­ser ile ba­ğı­nı in­ce­le­ye­cek ar­dın­dan bu vi­rü­sün se­bep ola­bi­le­ce­ği tüm eks­tra­ge­ni­tal ne­op­la­zi­ler hak­kın­da gü­nü­müz­de­ki bil­gi­le­ri der­le­me­ye ça­lı­şa­ca­ğız.

HPV ve Kanserler

HPV ve KAN­SERLER İLİŞ­Kİ­SİN­DE BEK­LEN­Tİ­LER

HPV’nin mu­kot­ro­pik bir vi­rüs ol­ma­sı ve eti­yo­lo­ji­sin­de yer al­dı­ğı bi­li­nen kan­ser­ler ile iliş­ki­si in­ce­len­di­ğin­de be­lir­li bir ta­kım özel­lik­ler gös­ter­di­ği sap­tan­mış­tır. Bu ne­den­le HPV’nin se­bep ol­du­ğu kan­ser­le­rin or­tak özel­lik­le­ri ol­du­ğu ön­gö­rül­mek­te­dir. Bu bek­le­nen özel­lik­ler 2003 yı­lın­da Gil­li­son ve ar­ka­daş­la­rı ta­ra­fın­dan Tab­lo 27-1’de özet­len­miş­tir.5

HPV GENİTAL SİĞİL (GENİTAL KONDİLOM ) , RAHİM AĞZI KANSERİ (SERVİKS KANSERİ ) VE HPV AŞILARINA DAİR SIK SORULAN SORULAR

Vi­rüs Özel­lik­le­ri

HPV ile kan­ser iliş­ki­si vi­rüs özel­lik­le­ri ta­ra­fın­dan araş­tı­rıl­dı­ğı za­man, HPV’nin ba­zı tip­le­ri­nin kan­ser ge­li­şi­mi ile da­ha ya­kın iliş­ki­de bu­lun­du­ğu gö­rül­müş­tür. Bu bul­gu HPV tip­le­ri­nin kan­se­re se­bep ol­ma yat­kın­lık­la­rı­na gö­re yük­sek ve dü­şük risk ola­rak sı­nıf­lan­ma­sı­na yol aç­mış­tır. Yük­sek risk­li tip­ler ara­sın­da 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 55, 56, 58, 59, 68, 73, 82, 83 sa­yı­la­bi­lir. Bu vi­rüs­le­rin DNA kop­ya­la­rı tü­mör hüc­re çe­kir­dek­le­rin­de sap­tan­mış ve vi­ral on­ko­gen eks­pres­yo­nun­da rol al­dık­la­rı bu­lun­muş­tur. Vi­ral DNA ge­nel­de tü­mör DNA’sı­na en­teg­re şe­kil­de bu­lu­nur ve en az bir kop­ya­sı trans­krip­si­yo­nel ola­rak ak­tif­tir.5 Dü­şük risk­li tip­ler ise HPV 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 70, 72, 81’dır.

Ser­viks kan­ser ge­li­şi­mi­nin disp­la­zi­den in si­tu ve in­va­zivkar­si­no­ma ka­dar tüm ev­re­le­rin­de HPV DNA’ya rast­la­nıl­ma­sı da vi­rüs özel­lik­le­ri­nin kan­ser ge­li­şi­min­de önem­li ol­du­ğu te­zi­ni des­tek­le­mek­te­dir.5

Vi­rü­sün tip­le­ri­nin olu­şan kan­ser tip­le­riy­le de il­gi­si ola­bi­lir. Bi­lin­di­ği gi­bi ser­vik­sin yas­sı hüc­re­li kar­si­no­mun­da en sık et­ken HPV tip 16 iken il­ginç ola­rak ser­viks ade­no­kar­si­no­mun­da HPV tip 18’e da­ha sık rast­la­nıl­dı­ğı be­lir­til­mek­te­dir.6

Tü­mör Ti­pi

HPV’nin bu­laş­tı­ğı ana­to­mik böl­ge­ler ara­sın­da pe­ri­ne, ge­ni­tal böl­ge­ler, anüs, oro­fa­rinks ve cilt ol­du­ğu dü­şü­nül­dü­ğün­de, HPV’nin özel­lik­le epi­tel do­ku­ya bu­laş­tı­ğı gö­rü­lür. HPV’nin ilk ola­rak ba­zal hüc­re­le­re en­teg­re ola­rak kar­si­no­ge­ne­zi baş­lat­tı­ğı­nı ve bah­set­ti­ği­miz alan­la­rın önem­li bir bö­lü­mün­de ana hüc­re ti­pinin yas­sı (skua­möz) hüc­re ol­du­ğu ve bu ne­den­ler­le HPV’nin se­bep ola­ca­ğı tü­mör­le­rin ba­za­lo­id yas­sı hüc­re ti­pin­de ola­ca­ğı ra­hat­lık­la söy­le­ne­bi­lir. Ser­viks kan­ser­le­ri dı­şın­da­ki ade­no­kan­ser­ler ise HPV ile çok iliş­ki­len­di­ri­le­me­miş­tir. Bu yas­sı epi­tel hüc­re­si­nin kan­ser ge­li­şi­mi­ne yat­kın­lı­ğı ve­ya HPV’nin bel­li bir hüc­re ti­pi­ni da­ha ko­lay en­fek­te ede­rek kar­si­no­ge­ne­ze se­bep ol­ma­sı ile açık­la­na­bi­lir.

HPV Bu­laşma Böl­ge­le­ri

HPV’nin bu­gü­ne ka­dar di­rekt kon­takt yo­luy­la bu­laş­tı­ğı or­gan­lar­da kan­ser­le iliş­ki­si sap­tan­mış­tır (oro­fa­rin­ge­al böl­ge, ge­ni­tal or­gan­lar, de­ri gi­bi). Kan yo­luy­la ula­şı­mı­nın ola­ca­ğı be­yin, ka­ra­ci­ğer, böb­rek gi­bi or­gan­lar­da­ki kan­ser­ler­le bir bağ­lan­tı­sı sap­tan­ma­mış­tır. Bu du­ru­mun HPV’nin vi­re­mi yap­ma­ma­sı­na da bağ­la­yan­lar var­dır.5

HPV Bağ­lan­tı­lı İyi Huy­lu Pa­to­lo­ji­ler

HPV’nin kan­ser­le iliş­ki­len­di­ril­di­ği böl­ge­ler­de iyi huy­lu lez­yon­la­ra da se­bep ola­bil­me­si vi­rü­sün bu do­ku­yu en­fek­te ede­bil­di­ği ve lez­yon oluş­tu­ru­cu de­ği­şik­lik­le­re yol aça­bil­di­ği­ne ka­nıt ola­rak gö­rül­mek­te­dir.

HPV An­ti­kor­la­rı

HPV vi­rü­sü­nün rep­li­kas­yo­nun­da­ki kri­tik vi­ral pro­te­in­ler­den olan E6 ve E7’ye kar­şı ge­li­şen an­ti­kor­lar kan­ser sap­ta­nan ki­şi­ler­de sık­ça rast­la­nır­ken, nor­mal ki­şi­ler­de ve­ya HPV’yle kar­şı­laş­mış an­cak kan­ser ge­liş­me­miş ki­şi­ler­de na­di­ren sap­tan­mak­ta­dır. Bu an­ti­kor­la­rın ser­viks kan­se­rin­de­ki öz­gül­lü­ğü %95-99 ola­rak ve­ril­mek­te­dir.7-9 Eğer bu an­ti­kor­lar var­sa, kan­ser ge­liş­miş hüc­re­ler­de HPV DNA ge­no­ma en­teg­re ol­muş­tur ve trans­krip­si­yo­na uğ­ra­ya­rak bu vi­ral pro­te­in­le­ri oluş­tur­mak­ta­dır.

Ağır­lık­lı Sek­sü­el Ge­çiş

HPV’ye bağ­lı kan­ser­le­rin sek­sü­el dav­ra­nış şe­kil­le­riy­le iliş­ki­li ola­rak ge­liş­me­si bek­le­nir. Vi­rü­sün ge­ni­tal dı­şı­na ge­nel­de bu şe­kil­de bu­laş­tı­ğı dü­şü­nül­mek­te­dir: ge­ni­tal-oral, ge­ni­tal-anal ve­ya oto­ino­kü­las­yon gi­bi. An­ne­den be­be­ğe in­tra­par­tum ge­çiş, oro-oral ge­çiş gi­bi yol­lar müm­kün­se de bun­la­rın na­dir me­ka­niz­ma­lar ol­du­ğu dü­şü­nül­mek­te­dir.5,10

İm­mün­süp­res­yon Ba­ğı

HPV bağ­lan­tı­lı hem iyi huy­lu lez­yon­la­rın hem de tü­mör­le­rin im­mün­süp­re­sif te­da­vi alan ve­ya im­mün­süp­re­se olan has­ta­lar­da çok da­ha sık ol­du­ğu he­pi­mi­zin gün­lük ha­yat­ta gör­dü­ğü bir du­rum­dur. İm­mün­süp­re­sif­ler­de hüc­re-ba­ğım­lı ba­ğı­şık­lı­ğın bo­zul­ma­sı se­be­biy­le vi­ral en­fek­si­yo­na bağ­lı ge­li­şen tü­mör­le­rin art­tı­ğı dü­şü­nül­mek­te­dir.5 HPV’ye bağ­lı kan­ser­le­rin de bu has­ta gru­bun­da art­tı­ğı gös­te­ril­miş­tir.11

HPV BAĞ­LAN­TI­LI OLA­Bİ­LE­CEK EKS­TRA­GE­Nİ­TAL KANSER TİP­LE­Rİ

HPV’nin epi­de­mi­yo­lo­jik ola­rak iliş­ki­len­di­ril­di­ği ve­ya tü­mör hüc­re­le­rin­de HPV ge­no­mu­nun sap­tan­dı­ğı ge­ni­tal kay­nak­lı ol­ma­yan tü­mör­le­ri dört ana sı­nıf­ta top­la­ya­bi­li­riz:

1. Anal kan­ser
2. Baş ve bo­yun kar­si­nom­la­rı
3. Oro­fa­rin­ge­al kan­ser
4. La­rinks kan­se­ri
5. Öze­fa­gus kan­se­ri
6. Cilt kan­ser­le­ri
7. Di­ğer kan­ser­ler
8. Re­ti­nob­las­to­ma
9. Kon­jonk­ti­va (yas­sı hüc­re­li) kar­si­nomu
10. Pros­tat kan­se­ri
11. Me­me kan­se­ri
12. Mi­de kan­se­ri
13. Ak­ci­ğer kan­se­ri
14. Me­sa­ne kan­se­ri

Video: HPV Rahim ağzı kanseri, over kanseri endometrium ile ilgili TRT Avaz daki programım

Anal Kan­ser

Anal kan­ser de­ni­lin­ce anal ka­na­lın içe­ri­sin­de ve­ya anü­sün cilt bö­lü­mün­de ge­li­şen kan­ser­ler ka­bul edil­mek­te­dir. Anal ka­na­lın alt 1/3’ü yas­sı hüc­re­li epi­tel, da­ha yu­ka­rı­sı ise ko­lo­nik tip­te mu­ko­za ile kap­lan­mış­tır. Bu iki do­ku­nun kar­şı­laş­tı­ğı yer­de tıp­kı ser­viks­te­ki gi­bi bir trans­for­mas­yon böl­ge­si bu­lun­mak­ta­dır. HPV yi­ne ser­viks­te ol­du­ğu gi­bi bu böl­ge­de­ki hüc­re­le­ri en­fek­te ede­bil­mek­te ve kan­ser ge­li­şi­min­de rol ala­bil­mek­te­dir.

Anal kan­ser ol­duk­ça na­dir­dir ve ya­şa bağ­lı in­si­dan­sı Ame­ri­ka ve­ri­le­ri­ne gö­re 1.5/100,000 ola­rak ve­ril­mek­te­dir.12 An­cak 2007’de ya­yın­la­nan SE­ER (sur­ve­il­lan­ce epi­de­mio­logy and end re­sults) ve­ri­le­ri­ne gö­re in­si­dans art­mak­ta­dır.13

Bu­gü­ne ka­dar ya­pı­lan epi­de­mi­yo­lo­jik ça­lış­ma­lar anal kan­ser ge­li­şi­min­de HPV’nin ay­nı ser­viks kan­se­rin­de yap­tı­ğı ro­lü üst­len­di­ği­ni gös­ter­mek­te­dir.14-16 Anal kan­ser­de de ser­viks­te ol­du­ğu gi­bi kan­ser ön­ce­si anal in­tra­epi­tel­yal ne­op­la­zi­le­rin ge­liş­ti­ği, bun­la­rın HPV ile iliş­ki­li ol­du­ğu ve si­to­lo­ji ile ta­ra­na­bil­di­ği gös­te­ril­miş­tir.15,17 Ay­rı­ca anal kan­ser va­ka­la­rın­da HPV DNA ile kar­şı­la­şıl­ma ora­nı %88-94’e ka­dar çı­ka­bil­mek­te­dir.14 Anal kan­ser ho­mo­sek­sü­el­ler­de, HIV po­zi­tif ve­ya im­mün­süp­re­se ki­şi­ler­de da­ha sık gö­rül­mek­te­dir. Ka­dın­lar­da er­kek­le­re oran­la 2 kat da­ha sık­tır.18 Ris­kin si­ga­ra kul­la­nı­mı, anal seks ve cin­sel part­ner sa­yı­sı­nın faz­la ol­ma­sıy­la art­tı­ğı bil­di­ril­miş­tir.19

Mon­so­ne­go, 2010 yı­lın­da ya­yın­la­dı­ğı bir der­le­me­de anal kan­ser­ler­de en sık HPV tip 16’ya rast­la­nıl­dı­ğı­nı (%75’ten faz­la), tip 18’in ise va­ka­la­rın %10’nun­dan azın­da gö­rül­dü­ğü­nü be­lirt­miş­tir.15 Ay­rı­ca HPV aşı­la­rı­nın kul­la­nıl­ma­sı­nın pre­kan­se­röz anal lez­yon­la­rın ve anal kan­se­rin ön­len­me­sin­de önem­li bir po­tan­si­ye­li­nin ol­du­ğu sap­ta­ma­sın­da bu­lun­muş­tur.

Ya­kın za­man­da ya­yın­la­nan Ame­ri­ka kay­nak­lı bir araş­tır­ma­da ise 992 in­va­ziv anal kan­ser­li ol­gu­nun ya­pı­lan HPV DNA ana­li­zin­de HPV 16/18 pre­va­lan­sı %72 bu­lun­muş­tur.20 Bu ora­nın ser­viks kan­se­rin­de­ki pre­va­lans bil­gi­le­ri­miz­le ben­zer­li­ği dik­kat çe­ki­ci­dir.

Tac­hezy ve ar­ka­daş­la­rı 2007 yı­lın­da yap­tık­la­rı bir araş­tır­ma­da 42 anal kan­ser va­ka­sı­na po­li­me­raz zin­cir re­ak­si­yo­nu (PCR) kul­la­na­rak HPV DNA ta­ra­ma­sı yap­mış­lar ve yas­sı hüc­re­li kan­ser va­ka­la­rı­nın %81.8’in­de HPV 16 sap­ta­mış­lar­dır.21 Ya­zar­lar HPV DNA’sı­nı ba­za­lo­id, mikst his­to­lo­jik pa­ter­ni olan yas­sı hüc­re­li kan­ser va­ka­la­rın­da sap­ta­dık­la­rın­dan HPV en­fek­si­yo­nu­nun his­to­lo­jik gö­rü­nüm­den ba­ğım­sız ola­rak yas­sı hüc­re­li kan­ser ge­li­şi­min­de rol al­dı­ğı­nı öne sür­müş­ler­dir.

Baş ve Bo­yun Yas­sı Hüc­re­li Kar­si­nom­la­rı

Oro­fa­rin­ge­al Kan­ser

Oro­fa­rin­ge­al kan­se­rin dün­ya­da en sık se­be­bi si­ga­ra ve al­kol kul­la­nı­mı­dır. Bi­lin­di­ği gi­bi özel­lik­le HPV tip 6 ve 11 gi­bi dü­şük risk­li tip­ler­le üst so­lu­num yol­la­rın­da res­pi­ra­tu­var pa­pil­lo­ma­to­zis ge­liş­mek­te­dir. Bu­ra­dan ha­re­ket­le son yıl­lar­da HPV ile oro­fa­rin­ge­al kan­se­ri ara­sın­da iliş­ki ol­du­ğu­nu gös­te­ren ya­yın­lar art­mış­tır. HPV ne­de­niy­le ge­li­şen kan­ser­le­rin da­ha çok ton­sil­ler ile dil kö­kün ­de gö­rül­dü­ğü, ba­zo­lo­id tip­te ol­du­ğu, da­ha az p53 mu­tas­yo­nu ta­şı­dı­ğı ve da­ha iyi prog­noz­lu ol­du­ğu be­lir­til­mek­te­dir.22,23 Ton­sil kan­se­ri için odds ora­nı 15.1, oro­fa­rinks için 4.3 ola­rak sap­tan­mış­tır.24 Ay­rı­ca ton­sil­ler­de ge­li­şen HPV ba­ğın­tı­lı tü­mör­le­rin­de yü­zey epi­te­li ye­ri­ne kript­ler­den ge­liş­ti­ği öne sü­rül­müş­tür.25 Bu kan­ser­ler­de HPV tip 16, 18, 31 ve 33 da­ha faz­la gö­rül­mek­te­dir.26 Av­ru­pa çı­kış­lı bir ya­yın­da HPV DNA pre­va­lan­sı %35.6 ola­rak sap­ta­nır­ken, ku­zey ve ba­tı Hin­dis­tan’da oral kan­ser­ler­de HPV 16 pre­va­lan­sı %25-31 ara­sın­da ve­ril­mek­te­dir.27,28 Ay­rı­ca bu kan­se­ri olan ki­şi­ler­de HPV tip 16 ve 18 E6 ile E7 an­ti­kor­la­rı sap­tan­ma ih­ti­ma­li de her iki cin­si­yet­te­ki nor­mal ki­şi­le­re gö­re da­ha faz­la­dır.29 Ya­kın bir za­man­da ya­pı­lan ça­lışma­da nor­mal mu­ko­za ör­nek­le­me­le­rin­de HPV po­zi­tif­li­ği %10-20 ci­va­rın­da bu­lun­muş­tur.30

Va­ka kon­trol­lü bir ça­lış­ma­da cin­sel part­ner­le­rin sa­yı­sı­nın art­ma­sı, ilk iliş­ki­nin da­ha genç yaş­lar­da ol­ma­sı ve ge­ni­tal si­ğil anam­ne­zi gi­bi fak­tör­ler oral kan­ser ris­ki­ni art­tır­mak­ta­dır.31

La­rinks Kan­se­ri

Si­ga­ra ve al­kol kul­la­nı­mı ile ya­kın iliş­ki­si bu­lu­nan la­rinks kar­si­nom­la­rı­nın yak­la­şık %24’ün­de HPV DNA’ya rast­lan­mış­tır.27 Hin­dis­tan’dan ya­pı­lan bir ya­yın­da ise la­rinks in­va­siv yas­sı hüc­re­li kar­si­nom­lar­da %34 ora­nın­da HPV po­zi­tif­li­ği gö­rül­müş­tür.32 HPV tip­le­ri için­de en sık sap­ta­nan ise tip 16 olup bu­nu tip 18 ta­kip et­mek­te­dir (sı­ra­sıy­la %69 ve %17). HPV 16 ile la­rinks kan­se­ri ara­sın­da­ki iliş­ki için odds ora­nı 2.0 ola­rak he­sap­lan­mış­tır.24

Öze­fa­gus Kan­se­ri

HPV’nin bu kan­se­rin eti­yo­lo­ji­sin­de ke­sin rol alıp al­ma­dı­ğı net­li­ğe ka­vuş­ma­mak­la be­ra­ber bu hi­po­te­zi des­tek­le­yen ya­yın­lar da mev­cut­tur. Ön­ce­lik­le öze­fa­gus da oro­fa­rinks gi­bi yas­sı hüc­re­li epi­tel­le kap­lı­dır ve oro­fa­rinks gi­bi HPV bu­la­şı ger­çek­le­şe­bi­lir. An­cak öze­fa­gus kan­ser­le­ri­nin önem­li bir bö­lü­mü dis­tal öze­fa­gus­ta ade­no­kar­si­nom şek­lin­de ge­li­şir ve bun­lar­da PCR ile na­di­ren HPV DNA sap­ta­nır. An­cak yas­sı hüc­re­li kar­si­nom­la­rı ile ya­pı­lan ça­lış­ma­lar­da HPV DNA po­zi­tif­li­ği %20’ler ci­va­rın­da sap­tan­mış­tır.33 Syrna­jen 1485 ya­sı hüc­re­li kan­ser va­ka­sın­da ise %22.9 HPV po­zi­tif­li­ği bul­muş­tur.34 Li­te­ra­tür in­ce­len­di­ğin­de HPV oran­la­rı­nın coğ­ra­fi böl­ge­le­re de­ği­şik­lik gös­ter­di­ği gö­rül­mek­te­dir. Bu ne­den­le yük­sek risk­li böl­ge­ler­de HPV öze­fa­gus kan­ser ge­li­şi­min­de rol oy­nu­yor ola­bi­lir. An­cak HPV’nin ne­den ba­zı coğ­ra­fik böl­ge­ler­de öze­fa­gus­ta böy­le bir trans­for­mas­yon ya­ra­ta­bi­le­ce­ği bel­li de­ğil­dir.5 Ay­rı­ca öze­fa­gus kan­se­rin­de sek­sü­el dav­ra­nış, im­mün­süp­res­yon ve HPV’ye bağ­lı ma­li­ni­te ge­li­şi­mi­nin risk art­tı­rı­cı et­ki­si yok­tur.

Öze­fa­gus kan­se­rin­de HPV’ye sık rast­la­nıl­ma­ma­sı ba­zı ya­zar­la­rın HPV’nin bu ana­to­mik böl­ge için vur-kaç me­ka­niz­ma­sı (hit-and-run) ile et­ki et­ti­ği­ni öner­me­si­ne yol aç­mış­tır.5

Cilt Kan­ser­le­ri

Ge­ni­tal tip­le­rin dı­şın­da HPV’nin cil­di tu­tan tip­le­ri de mev­cut­tur. Bun­la­ra epi­der­mo­disp­la­si­a ver­ru­ci­for­mis HPV tip­le­ri adı ve­ril­mek­te­dir. Son yıl­lar­da bu tip­ler­le eks­tra­ge­ni­tal cilt kan­ser­le­ri ara­sın­da ya­kın bir bağ bu­lun­du­ğu ra­por edil­mek­te­dir. Bun­lar par­mak­lar, pe­ri­un­gal böl­ge, yüz gi­bi yer­le­rin cil­din­de ba­zal ve yas­sı hüc­re­li kar­si­nom­la­ra se­bep ol­mak­ta­dır. Özel­lik­le im­mün­süp­re­se has­ta­lar­da ge­li­şen cilt kan­ser­le­ri­nin %30-50’sin­de HPV-DNA sap­tan­mış­tır.14 İl­ginç ola­rak 2007’de Co­hen ve ar­ka­daş­la­rı­nın ya­yın­la­dı­ğı iki va­ka­da yüz­de ge­li­şen ber­rak hüc­re yas­sı hüc­re (ber­rak hüc­re­li Bo­wen has­ta­lı­ğı) in si­tu kar­si­nom­lar­da HPV tip 5 ve tip 21 izo­le edil­miş­tir.35

Cilt kan­se­rin­de HPV’nin ye­ri­ni in­ce­le­yen ve HPV’nin ye­ri­ni sor­gu­la­yan önem­li bir ça­lış­ma da 2001’de ya­yın­la­nan Me­yer ve ar­ka­daş­la­rı­nın ya­yı­nı­dır.36 Me­yer, PCR yön­te­miy­le cil­din nor­mal, iyi ve kö­tü huy­lu lez­yon­la­rın­da HPV DNA var­lı­ğı­nı araş­tır­mış ve HPV DNA’nın si­ğil­ler­de %93, yas­sı hüc­re­li kan­ser­ler­de %69, ba­zal hüc­re­li kan­ser­ler­de %52, ak­ti­nik ke­ra­toz­lar­da %41, eks­tra­ge­ni­tal Bo­wen has­ta­lı­ğın­da %31, ke­ra­to­akan­tom­lar­da %22, nor­mal cilt do­ku­la­rın­da %16 ve saç fo­li­kül­le­rin­de %47 ora­nın­da bu­lun­du­ğu­nu sap­ta­mış­tır. Ya­zar bu so­nuç­la­ra da­ya­na­rak HPV’nin cilt kan­se­rin­de di­rekt ro­lü­nün tar­tı­şı­la­bi­le­ce­ği­ni ve cilt kan­se­ri ge­li­şi­min­de baş­ka me­ka­niz­ma­la­rın da­ha önem­li ol­du­ğu­nun öne sür­müş­tür.

Cil­din yas­sı hüc­re­li kar­si­nom­la­rın­da en önem­li eti­yo­lo­jik ajan­lar­dan bi­ri UV ışın­lar­dır. HPV tip 5 ve tip 8’in UV ışı­nı ile be­ra­ber et­ki ede­rek kar­si­no­je­nik et­ki gös­ter­di­ği dü­şü­nül­mek­te­dir.14

Di­ğer Kan­ser­ler

Re­ti­nob­las­to­ma

Bu ço­cuk­luk ça­ğı okü­ler tü­mö­rü ile HPV iliş­ki­si­ni gös­te­ren ya­yın 2000 yı­lın­da Or­jue­la ve ar­ka­daş­la­rı ta­ra­fın­dan ya­yın­lan­dı.37 Mek­si­ka’da ya­pı­lan ça­lış­ma­da 39 re­ti­nob­las­to­ma ol­gu­su­nun 14 ta­ne­sin­de PCR ile HPV DNA sap­tan­dı (%36). An­cak gü­nü­müz için HPV’nin re­ti­nal hüc­re­le­ri en­fek­te ede­bil­di­ği­ne ve­ya iyi huy­lu lez­yon­lar oluş­tu­ra­bil­di­ği­ne ve­ya HPV bağ­lan­tı­lı kan­ser­le­ri bu­lu­nan­lar­da re­ti­nob­las­to­ma ge­liş­ti­ği­ne da­ir ka­nıt yok­tur.5 Gil­li­son ta­ra­fın­dan 2007 yı­lın­da 40 re­ti­nob­las­tom­lu ço­cuk­ta ya­pı­lan Johns Hop­kins ori­jin­li bir ça­lış­ma­da HPV’nin bu tü­mö­re se­bep ol­ma­dı­ğı so­nu­cu­na va­rıl­mış­tır.38

Kon­jonk­ti­va (Yas­sı Hüc­re­li)

Kon­jonk­ti­va­nın yas­sı hüc­re­li kar­si­no­mu UV ışın­la­rı ve im­mün­süp­res­yon ile iliş­ki­li na­dir bir tü­mör­dür. HPV DNA kon­jonk­ti­va­nın iyi huy­lu lez­yon­la­rı (ptery­gi­um ve pa­pil­lom­lar gi­bi), disp­la­zi­le­ri ve in­va­ziv kar­si­nom­la­rın­da sap­tan­mış­tır.14 Ay­rı­ca in­tra­epi­tel­yal ne­op­la­zi­le­rin­de de HPV tip 16 ve 18 E6 eks­pres­yo­nu gös­te­ril­miş­tir.39 His­to­lo­jik ola­rak bu böl­ge­de­ki lez­yon­lar­da da ko­ilo­si­toz gö­rü­le­bi­lir.

HPV en­fek­si­yo­nu­nun in­tra­par­tum dö­nem­de fe­tü­se ge­ni­tal yol ve­ya oto­ino­kü­las­yon yo­luy­la bu­la­şa­bi­le­ce­ği dü­şü­nül­mek­te­dir.

Pros­tat

HPV’nin pros­ta­ta ko­lay­ca ula­şa­bi­le­ce­ği ön­gö­rül­se de bu vi­rü­sün pros­tat kan­se­ri yap­tı­ğı­na da­ir tar­tış­ma­lar mev­cut­tur. Çün­kü HPV bir re­zer­vu­ar ola­rak üret­ra­da dur­du­ğun­dan ko­lay­ca pros­ta­tik do­ku­lar­dan izo­le edi­le­bil­mek­te­dir.

Pros­tat kan­se­ri ile HPV ara­sın­da­ki iliş­ki­yi in­ce­le­yen en bü­yük se­ri­ler­den bi­ri çok ye­ni ya­yın­lan­mış­tır. Sutc­lif­fe ve ar­ka­daş­la­rı ta­ra­fın­dan ya­pı­lan ça­lış­ma­da 616 bi­yop­si po­zi­tif pros­tat kan­ser­li er­kek, yaş, te­da­vi se­çe­nek­le­ri ve pros­tat kan­se­ri öy­kü­sü pa­ra­met­re­le­ri­ne gö­re 616 pros­tat kan­se­ri ol­ma­yan er­kek­le eş­le­ne­rek HPV tip 16, 18 ve 31 ba­kıl­mış­tır.40 Hiç­bir HPV ti­pi ile pros­tat kan­se­ri ge­li­şi­mi ara­sın­da bağ sap­ta­na­ma­mış­tır. Yi­ne İran kay­nak­lı bir ça­lış­ma­da 104’er pros­tat kan­ser­li ve pros­tat hi­perp­la­zi­li has­ta HPV var­lı­ğı açı­sın­dan kar­şı­laş­tı­rıl­mış ve ara­la­rın­da an­lam­lı bir fark sap­tan­ma­mış­tır.41

Bun­la­ra kar­şı­lık bu yıl için­de ya­yın­la­nan Mar­ti­nez-Fi­er­ro ve ar­ka­daş­la­rı­nın ça­lış­ma­sın­da 55 pros­tat kan­ser­li has­ta­da HPV var­lı­ğı %20.0 ola­rak bu­lu­nur­ken, kon­trol gru­bun­da ay­nı oran %5.3’te kal­mış­tır. Ara­da­ki far­kı an­lam­lı bu­lan ya­zar­lar HPV en­fek­si­yo­nu ile pros­tat kan­se­ri ara­sın­da po­zi­tif bir bağ ol­du­ğu­nu sa­vun­muş­lar­dır.42

Me­me Kanseri

Me­me kan­se­ri­nin HPV ile iliş­ki­li ola­bi­le­ce­ği bir in­san me­me hüc­re gru­bu­nun HPV 16 ve 18 ge­no­mu ile en­fek­te ol­duk­tan son­ra ölüm­süz­leş­me­si se­be­biy­le or­ta­ya atıl­mış­tır.43 An­cak bu hi­po­tez ol­duk­ça tar­tış­ma­lı­dır. Ça­lış­ma­lar me­me kan­ser hüc­re­le­rin­de HPV DNA in­si­dan­sı­nı %0 ile %30 ci­va­rın­da de­ği­şe­cek şe­kil­de ver­mek­te­dir­ler. PCR ile ya­pı­lan ça­lış­ma­lar­da ağır­lık­lı ola­rak HPV’ye rast­la­nıl­ma­mak­ta­dır. An­cak 2009 yı­lın­da Avus­tral­ya kay­nak­lı iki ça­lış­ma ko­ilo­sit var­lı­ğı ve PCR da­ya­nak­lı me­tod­lar­la HPV ile me­me kan­se­ri ara­sın­da bir iliş­ki bul­duk­la­rı­nı id­di­a et­mek­te­dir.44,45 An­cak bun­lar­dan Heng’in araş­tır­ma­sı sa­de­ce 28 me­me kan­ser­li ve 28 kon­trol gru­bu ka­dın üze­rin­de ya­pıl­mış çok güç­lü ol­ma­yan bir ça­lış­ma­dır.

Mi­de Kanseri

Mi­de kan­se­ri ile HPV iliş­ki­si ol­duk­ça tar­tış­ma­lı­dır. Ge­nel­de ça­lış­ma­lar mi­de kan­ser­le­rin­de HPV DNA sap­ta­ya­ma­mak­ta­dır­lar. Ja­pon­ya’da 89 ve Çin’de 108 mi­de kan­ser­li has­ta­da PCR ile ya­pı­lan ça­lış­ma­lar­da hiç­bir va­ka­da HPV DNA’ya rast­la­nıl­ma­mış­tır.46,47 Bu kan­ser­le ça­lı­şı­lan HPV tip­le­ri ara­sın­da 16, 18 ve 73 var­dır. 2003 yı­lın­da ya­pı­lan da­ha es­ki bir ça­lış­ma­da HPV tip 16’nın mi­de kar­di­ak tü­mör­le­ri ile bağ­lan­tı­lı ol­du­ğu­nu öne sü­rül­müş­tür.48

Ak­ci­ğer Kanseri

HPV’nin ak­ci­ğer kan­se­ri­ne se­bep ol­du­ğu hi­po­te­zi de tar­tış­ma­lı­dır. Ak­ci­ğe­rin HPV ile en­fek­si­yo­nu la­rin­ge­al pa­pil­lo­ma­to­zi­se se­kon­der ola­rak ge­li­şen ak­ci­ğer pa­pil­lom­la­rı ile müm­kün­se de bu­nun kan­ser­le bağ­lan­tı­sı güç­lü de­ğil­dir.5

Bu ko­nu­da ya­pı­lan bir me­ta­ana­liz­de 2435 ak­ci­ğer kan­ser­li has­ta de­ğer­len­di­ril­miş ve HPV pre­va­lan­sı As­ya’­da­ki po­pü­las­yon­lar­da Av­ru­pa’­da­ki­le­re oran­la da­ha yük­sek sap­tan­mış­tır.49 HPV tip 16 için %11.6’ya %3.5 ora­nı he­sap­la­nır­ken, bu oran HPV tip 18’de %8.8’e %3.6’dır. Me­ta­na­li­ze alı­nan ça­lış­ma­lar­da­ki HPV pre­va­lans­la­rı %0 ile %78.3 ara­sın­da de­ğiş­mek­te­dir.

Ja­pon­ya’dan çı­kan ve 297 ak­ci­ğer kan­se­ri va­ka­sın­da HPV DNA var­lı­ğı­nın araş­tı­rıl­dı­ğı ye­ni bir ça­lış­ma­da ise hiç­bir ör­nek­te HPV DNA’sı­na rast­lan­ma­mış­tır.50

Me­sa­ne Kanseri

Me­sa­ne kan­ser­le­ri­nin %90’ın­dan faz­la­sı tran­siz­yo­nel hüc­re­li kar­si­nom­lar­dır. Ana risk fak­tö­rü si­ga­ra kul­la­nı­mı­dır. Kan­ser­le­rin ço­ğun­lu­ğu bu his­to­lo­jik tip­ten ol­du­ğu için al­tın­da HPV en­fek­si­yo­nu­nun ya­tı­yor ol­ma­sı da­ha kü­çük bir ih­ti­mal­dir.

Ül­ke­miz­den bu yıl için­de ya­yın­la­nan bir ma­ka­le­de 18 me­sa­ne kan­se­ri ol­gu­sun­da HPV DNA’ya rast­lan­ma­mış ve HPV’nin me­sa­ne kan­se­ri ge­li­şi­min­de rol al­ma­dı­ğı öne sü­rül­müş­tür.51 Bu­na kar­şın Mı­sır’dan ya­pı­lan bir ça­lış­ma­da me­sa­ne kan­se­ri­nin HPV 16, 18 ve 52 ile bağ­lan­tı­lı ol­du­ğu öne sü­rül­müş­tür.52 Sek­sü­el dav­ra­nı­şın me­sa­ne kan­se­ri ile il­gi­si ol­ma­dı­ğı gi­bi HIV’li has­ta­la­rın da me­sa­ne kan­se­ri ris­ki art­maz.53

SO­NUÇ

• HPV’nin bir or­gan kan­se­ri ile iliş­ki­si­ni öne sür­mek için bu kan­se­rin be­lir­li özel­lik­le­ri­nin ol­ma­sı ge­rek­li­dir.
• İn­san­da­ki kan­ser­ler­de HPV’nin ro­lü hak­kın­da­ki şüp­he he­men her za­man kan­ser hüc­re­le­rin­den PCR ana­li­zi ile HPV DNA ge­no­mik se­kans­la­rı­nın sap­tan­ma­sı ile olu­şur.
• HPV’nin eks­tra­ge­ni­tal kan­ser­ler­den anal, ba­zı baş bo­yun ve cilt kan­ser­le­ri­ne se­bep ol­du­ğu­na da­ir ka­nıt­lar var­dır. An­cak baş­ka bir­çok kan­ser­le et­iyo­lo­jik açı­dan bağ­lan­tı öne sü­rül­müş­se de bun­lar gü­nü­müz­de ha­len tar­tış­ma­lı­dır.

HPV konusu önemlidir ve bu konuda bilgili deneyimli ve tecrübesi olan bir jinekologa muayene olunmalıdır. Dr Polat Dursun hpv ve kanserler alanında, tanı ve tedavisinde en deneyimli ve en iyi doktorlardan birisidir.