Hướng đến Hệ Thống Thực Phẩm đô Thị An Toàn Và Bền Vững ở Việt ...

1. Những nhân tố ảnh hưởng đến hệ thống thực phẩm

Bất kỳ tác nhân, yếu tố hay khung chính sách nào thúc đẩy hoặc định hình bên trong hay bên ngoài hệ thống thực phẩm đều có thể là các nhân tố ảnh hưởng. Các nhân tố chính bao gồm đặc điểm nhân khẩu học, kinh tế - xã hội - văn hóa, công nghệ, chính sách và môi trường.

2. Các hoạt động và tác nhân của hệ thống thực phẩm

Hệ thống thực phẩm bền vững có liên quan với nhau và phản ánh toàn bộ chuỗi giá trị nông nghiệp, từ tiền sản xuất và sản xuất đến chuỗi cung ứng và tiêu dùng:

a. GIAI ĐOẠN “TIỀN SẢN XUẤT”

Tính bền vững của một hệ thống thực phẩm bắt đầu trước khi cây, con được nuôi trồng. Giai đoạn “tiền sản xuất” bao gồm phương pháp bảo tồn các nguồn gen và sử dụng chúng để nâng cao chất lượng, năng suất của cây trồng và vật nuôi. Giai đoạn này cũng bao gồm những đổi mới trong vật tư nông nghiệp đầu vào, ví dụ phân bón hay thuốc bảo vệ thực vật. Những đổi mới này có thể giúp tăng năng suất và thu nhập, đồng thờigiúp tránh chuyển đổi thêm đất vào mục đích nông nghiệp. Ngoài ra, giai đoạn này cũng bao gồm cả những tiến bộ trong thực hành nông nghiệp để đảm bảo rằng, nông dân có thể tiếp tục đứng vững khi đối mặt với biến đổi khí hậu và các điều kiện thời tiết ngày càng khó lường khác.

b. GIAI ĐOẠN “SẢN XUẤT”

Trong giai đoạn “sản xuất”, người nông dân phải đối mặt với vô vàn thách thức trong trồng trọt và thu hoạch, bao gồm sâu bệnh, thời tiết khắc nghiệt và diễn biến khó lường, quản lý tổn thất lương thực và biến động thị trường. Theo dự báo hiện nay, sẽ cần thêm 60% lượng lương thực vào năm 2050, tuy nhiên các nỗ lực sản xuất hiện tại không đáp ứng được nhu cầu này và nạn đói trên toàn cầu đang tăng trở lại sau nhiều thập kỷ đã có tiến triển. Đó là còn chưa kể đế hai tỷ người đang bị suy dinh dưỡng hiện nay.

c. GIAI ĐOẠN “CHUỖI CUNG ỨNG”

Giai đoạn “chuỗi cung ứng” đề cập đến quá trình cung ứng thực phẩm từ nông dân đến người tiêu dùng. Thực phẩm có thể được chế biến, đóng gói và bảo quản trước khi mang ra thị trường. Tổn thất sau thu hoạch là một vấn đề đặc biệt quan trọng ở các nước đang phát triển, nơi có cơ sở hạ tầng, mạng lưới năng lượng và hệ thống giao thông thường xuống cấp hoặc thiếu thốn. Ở các nước này, hơn 40% lượng thực phẩm thất thoát xảy ra sau thu hoạch và trong quá trình chế biến.

d. GIAI ĐOẠN "TIÊU DÙNG"

Hệ thống thực phẩm không chỉ bao gồm việc nuôi trồng mà còn cả cách người tiêu dùng nấu, ăn và xử lý thực phẩm thừa. Trong giai đoạn “tiêu dùng” này, mỗi người trong chúng ta đưa ra một loạt các quyết định có ảnh hưởng lớn đến an ninh lương thực và dinh dưỡng, đến sức khỏe cộng đồng, môi trường và nguồn tài nguyên thiên nhiên. Một số quốc gia có thu nhập cao chi chỉ dưới 10% thu nhập để mua thực phẩm trong khi những quốc gia khác, chủ yếu ở châu Phi và châu Á, chi tới hơn 40%. Tương tự như vậy, trong khi một số quốc gia đang phải đối mặt với chứng béo phì thì những quốc gia khác lại phải gánh chịu những tác động của tình trạng thiếu dinh dưỡng.

3. Kết quả của hệ thống thực phẩm bền vững

• Cung ứng thực phẩm với giá cả hợp lý, đủ dinh dưỡng, an toàn và lành mạnh (thậm chí là phù hợp về mặt văn hóa hoặc tôn giáo) là điều kiện cần nhưng chưa đủ cho một hệ thống thực phẩm bền vững;
• Một hệ thống thực phẩm bền vững cũng cần phải hướng tới mục tiêu giảm lãng phí và tổn thất, đồng thời giảm thiểu các tác động đến với môi trường và xã hội trong hiện tại và tương lai;
• Từ đó chúng tôi thấy rằng, sự cân bằng và đánh đổi giữa tính toàn vẹn của hệ sinh thái nông nghiệp và phúc lợi xã hội là cốt lõi của hệ thống thực phẩm bền vững;
• Về định nghĩa, tính bền vững của hệ thống thực phẩm được xác định được thể hiện theo từng địa phương (có thể là vào những thời điểm nhất định). Không tồn tại một khái niệm hệ thống thực phẩm bền vững quy mô toàn cầu.