Không Có Tiêu đề

Di tích Đông Sơn, làng Đông Sơn là di tích đầu tiên thuộc văn hóa Đông Sơn được phát hiện và nghiên cứu (1924). Cho đến nay, văn hóa Đông Sơn, địa danh Đông Sơn đã được đông đảo người dân Việt Nam và bạn bè quốc tế biết đến. Từ lòng đất Đông Sơn, các cuộc khai quật nghiên cứu khảo cổ (các giai đoạn 1934 – 1934; 1965 – 1976; 2007 đến nay) đã cung cấp nhiều thông tin khoa học quý giá góp phần nghiên cứu làm rõ văn hóa Đông Sơn – nền văn hóa thời đại kim khí phát triển rực rỡ ở miền Bắc và Bắc Trung bộ Việt Nam.

Những tư liệu khảo cổ học thu được từ di chỉ Đông Sơn những giai đoạn nghiên cứu trước đây đã nói lên tính liên tục của sự phát triển văn hoá ở đây suốt thiên niên kỷ I trước Công nguyên cho đến những thế kỷ đầu sau Công nguyên. Ngoài ra ở Đông Sơn cũng tìm thấy những vết tích văn hoá thời kỳ đấu tranh chống xâm lược lâu dài lần đầu tiên và cả những vết tích văn hoá thời phong kiến tự chủ Lý, Trần. Những tài liệu này cũng phản ánh trình độ phát triển cao của xã hội Việt cổ với các nghề thủ công truyền thống và sự phân hoá xã hội rõ nét.

Năm 2016, chúng tôi lại có cơ hội một lần nữa tiếp tục được khảo sát và khai quật khảo cổ học di tích Đông Sơn nhằm phục vụ cho công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích này. Để tiến hành khai quật di tích Đông Sơn, đoàn công tác đã tiến hành nghiên cứu lại toàn bộ hồ sơ tư liệu về khảo sát, khai quật di tích Đông Sơn từ trước đến nay. Trong đó tập trung chủ yếu vào cuộc khai quật đã tiến hành ở khu vực ven sông, thuộc đất của Nhà máy phân lân Hàm Rồng (nay là Công ty Cổ phần Hàm Rồng Thanh Hóa).

Sau gần 2 tháng tiến hành khảo sát, thám sát và khai quật, Viện Khảo cổ học và Sở VHTT&DL Thanh Hóa đã mở 06 hố thám sát, mỗi hố rộng 20m2 và từ những phát hiện về di tích mộ táng ở hố thám sát số 2 đã được mở rộng thành hố khai quật 100m2 đã phát lộ tầng văn hóa khảo cổ dày 0,8m với mức trên là lớp mộ táng muộn thuộc giai đoạn sau văn hóa Đông Sơn với 04 mộ đất, 01 dấu vết mộ gạch cùng với nhiều đồ sành, sứ, gốm và đất nung, mức văn hóa bên dưới là lớp cư trú của cư dân văn hóa Đông Sơn. Cả hai lớp văn hóa này đều nằm sâu dưới lớp bùn sông dày 0,6m.

Tổng số hiện vật của di chỉ được thống kê là 4325, trong đó hố H1 là 489, hố H2 là 2369, hố H3 là 715, hố H4 là 377, hố H5 là 375, hố H6 không có hiện vật. Trong số này chỉ có một số rất ít đồ còn nguyên vẹn như:  dọi se chỉ bằng đất nung, bàn mài đá, nồi gốm, bát sành, gạch… còn lại hầu hết là những mảnh vỡ. Các mảnh vỡ này thuộc về các loại hình đồ gia dụng như bình, vò, nồi, niêu, bát đĩa, nồi nấu đồng… Trong lớp văn hóa này di vật gốm chủ yếu là các loại hình gia dụng như nồi, vò có kích thước từ nhỏ đến lớn, đồ đá và đồ đồng rất ít, và đôi mảnh nồi nấu đồng, hoàn toàn chưa thấy đồ sắt.

Trong đợt khai quật này, đồ sành chiếm một số lượng khiêm tốn, tổng số mảnh thu được là 362 mảnh, chiến 8.3% tổng số hiện vật. Sành được làm từ đất sét dẻo, ít tạp chất hơn đồ đất nưng, nguyên liệu pha trộn chủ yếu là cát. Độ nung của sành cao hơn đất nưng. Khi được nung ở nhiệt độ cao, lớp áo bên ngoài có phần thủy tinh hóa trong suốt, đó đó đồ sành có độ chắc cao, không thấm nước. Những mảnh sành được phát hiện hầu hết bị vỡ vụn, một số mảnh to nhất kích thước đo được cũng chỉ dài 8 – 10cm, đại đa số là các mảnh thân chiếm tuyệt đối.

Chiếm đa số trong tổng số hiện vật thu được là loại hình gốm thô Đông Sơn 3210 mảnh, chiếm 74.2% tổng số hiện vật, số gốm thô trên được chia thành 3 loại: miệng, thân, đáy và chia thành 2 kiểu: có hoa văn, không có hoa văn. Qua quan sát các mảnh gốm thu được trong cuộc khai quật thấy rằng, đố gốm ở đây được làm bằng đất sét có pha trộn thêm cát, vụn và bã thực vật; xương gốm thường có màu đen hoặc nâu đỏ. Bên cạnh đó, sự có mặt của các mảnh gốm thô ở lớp văn hóa muộn đã chứng minh được sức sống mãnh liệt của văn hóa Đông Sơn. Mặc dù văn hóa Đông Sơn không còn tồn tại song những yếu tố và phong cách bản địa vẫn còn được thể hiện trên đồ gốm. Đồ gốm Đông Sơn vẫn tồn tại đan xen với đồ gốm mang phong cách Hán và cho đến sau này.

Ngoài một số hiện vật thuộc các nhóm kể trên, cuộc khai quật lần này còn tìm thấy một số loại hiện vật khác như mảnh chân chạc, dọi xe chỉ, mảnh bàn mài, công cụ đá, mảnh kim loại nhỏ… Sự có mặt của các hiện vật này càng chứng minh thêm sự phong phú về loại hình hiện vật ở khu di tích Đông Sơn.

Với diện tích khai quật 200m2, các thông tin có được qua cuộc khai quật này là hết sức khả quan, góp thêm những tư liệu khoa học giá trị vào công tác nghiên cứu văn hóa Đông Sơn. Trong tương lai cần đẩy mạnh gìn giữ và bảo tồn di chỉ khảo cổ này, nhằm tôn vinh và phát huy hơn nữa những giá trị đặc sắc của nền văn hóa rực rỡ này.

Một số hình ảnh các loại hình hiện vật của cuộc khai quật năm 2016: