Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ | Văn Mẫu Lớp 9

KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ

I. Giới thiệu một vài nét về Nguyễn Khoa Điềm và xuất xứ, chu đề bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”.

1. Tác giả

- Nguyền Khoa Điềm sinh năm 1943, quê ở Phong Điền, thuộc Thừa Thiên - Huế.

- Thời chống Mĩ cứu nước, ông sống và chiến đấu tại chiến trường Trị - Thiên.

- Là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ, cứu nước. Tác phẩm thơ: "Đất ngoại ô" "Mặt đường khát vọng", thơ Nguyễn Khoa Điềm giàu chất suy tư, cảm xúc dồn nén, ngôn từ bình dị, sử dụng sáng tạo các yếu tố văn học dân gian, tạo nên chất thơ dung dị, đậm đà:

''Đất là nơi chim về

  Nước là nơi Rồng ở

         Lạc Long Quân và Âu Cơ

                        Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng"

(Trích bài thơ "Đất Nước")

2. Xuất xứ

Bài thơ "Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ" được Nguyễn Khoa Điềm sáng tác vào năm 1971 tại chiến trường Trị - Thiên, thời đánh Mĩ.

3. Chủ để

Bài thơ ca ngợi tấm lòng đôn hậu, dạt dào tình thương của bà mẹ tình thương con gắn liền với tình yêu nước, yên bộ đội, yêu bà con, làng bản quê hương.

II. Phân tích bài thơ "Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm.

Viết về bà mẹ Việt Nam trong thời kì chống Mĩ. Bài "Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ" của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ độc đáo và rất hay. Nó đã được phổ nhạc thành ca khúc từng làm rung động hàng triệu trái tim.

Bà mẹ dược nói đến là bà mẹ người Tà-ôi có một tình thương mênh mông: thương con, thương làng đói, thương bộ đội, thương đất nước. Bài thơ có ba khúc ca được sáng tạo theo âm điệu dân ca, điệu ru con của đồng bào Tà-ôi trên miền núi Trị - Thiên. Mở đầu mỗi khúc ca là một điệp khúc ngọt ngào tha thiết:

 "Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi

      Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng 

Có lúc như vỗ về yêu thương,

      Tình mẹ hay tấm lòng của nhà thơ

                "Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi”

1. Khúc ca thứ nhất là tiếng ru khi mẹ địu con giã gạo:

"Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội

                     Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng

      Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi

    Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối

            Lưng đưa nôi và tim hát thành lời".

tiếng ru con “nghiêng” theo nhịp chày làm cho giấc ngủ em cu  Tai cũng "nghiêng" theo. Con như đang chia sẻ sự vất vả của mẹ. Má em cũng "nóng hổi" vì bao mồ hôi mẹ tuôn rơi. Hàng loạt hình ảnh hoán dụ (mổ hôi, má, vai, lưng, tim) được sử dụng rất"đắt" để thể hiện trái tim yêu thương mênh mông của người mẹ nghèo. Làm mẹ là chiếc nôi để con lớn lên. Tim mẹ dạt đào tình mẫu tử, đã "hát thành lời". Hạt gạo hậu phương là "hạt vàng làng ta" hạt gạo của mẹ nặng tình nặng nghĩa, rất đáng tự hào:

"Mẹ thương  akay , mẹ thương bộ đội"

2. Khúc ca thứ hai là tiếng ru khi mẹ tỉa bắp trên núi Ka-lưi. Người mẹ cần cù và đảm đang vừa địu con, vừa làm rẫy. So sánh "lưng núi" với "lưng mẹ" nhằm khẳng định đức tính kiên nhẫn, chịu đựng gian khổ của người mẹ nghèo:

                                  "Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka - Lưi

                                   Lưng núi thì to mà lưng mẹ thì nhỏ".

"Mặt trời” trong thơ Nguyễn Khoa Điềm là một hình ảnh ẩn dụ nói lên tình thương, niềm tự hào của mẹ đối với cu Tai, vì em là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của mẹ:

"Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng”

Mẹ nhân hậu. lòng mẹ bao la mang nặng tình nhà nghía xóm:

"Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói".

Thời kháng chiến "hạt gạo cắn đôi, hạt muối chia đều” là thế.

3. Khúc ca thứ ba,nhịp điệu vang lên dồn dập. Đó là lúc “ thằng Mĩ đuổi ta phải rời con suối”, dồn đồng bào Tà ôi  vào chỗ chết, mẹ dịu con khi đang "chuyển lán" và "đạp rừng ”Cả gia đình mẹ cùng ra trận, mang tầm vóc anh hùng:

         "Anh trai cầm sung, chị gái cầm chông

Mẹ địu em đi để giành trận cuối