Lá Bàng Vuông Nơi đảo Xa đặt Hàng Nhà Khoa Học - Saigon Times

Lá bàng vuông nơi đảo xa đặt hàng nhà khoa học

Hòa Tân

Người lính nơi đảo xa hay gói bánh chưng bằng lá bàng vuông. Ảnh: Báo Thanh Niên

(TBKTSG Online) - Cứ năm hết Tết đến trong nhiều năm qua, hình ảnh các chiến sĩ nơi đảo xa vì thiếu lá dong nên thường dùng lá bàng vuông, vốn có nhiều ở các đảo để gói bánh chưng. Rất nhiều bài báo hay hình ảnh gói bánh chưng bằng lá bàng vuông của người lính đảo đã ăn sâu vào tiềm thức và làm xúc động nhiều người dân. Năm nay, ngoài các báo viết về lính đảo gói bánh chưng bằng lá bàng vuông thì mạng xã hội Facebook lại tranh luận một câu chuyện khá mới mẻ.

Trước Tết vài ngày, một số tờ báo đăng ảnh những chiến sĩ đang gói bánh chưng bằng lá bàng vuông được một vài trang cá nhân Facebook (facebooker) đăng tải lại đường dẫn và sau đó nảy sinh cuộc tranh luận mà lâu nay không ai chú ý. Một facebooker viết: “Tôi giật mình khi đọc thông tin này vì trước đây tôi có tìm hiểu về cây bàng vuông, còn được gọi là cây thuốc cá, cây thuốc độc biển, toàn bộ các bộ phận của cây này đều có độc tố. Lá của cây sắc nước có tác dụng sát khuẩn. Hạt của cây này còn được dùng để thuốc cá. Ngư dân dùng hạt để giết cá hoặc làm tê liệt cá, do có chất hoại huyết”. Người này lo lắng khi cho rằng các độc tố trong lá bàng vuông sẽ khuếch tán vào trong bánh chưng.

Tranh luận nổ ra khi một bên nói lá bàng vuông có độc tố ít nhiều, có thể ảnh hưởng sức khỏe con người, ngược lại một số người thì cho rằng tốt cho sức khỏe.

Một facebooker được cho là am hiểu về sinh vật rừng, cho biết bàng vuông (Barringtonia asiatica, loài nằm trong Sách Đỏ Việt Nam) mọc khá phổ biến ở các khu vực ven biển nhiệt đới châu Á và Thái Bình Dương để chắn gió và cho bóng râm. Ở Việt Nam cây mọc ven biển Quảng Trị (đảo Cồn Cỏ), Quảng Ngãi (Lý Sơn), Khánh Hoà (quần đảo Trường Sa), Bình Định (Cù lao xanh), Bà Rịa - Vũng Tàu (Côn Đảo), Kiên Giang (Phú Quốc, Hòn Thơm, Thổ Chu), Cà Mau (Hòn Khoai) và các tỉnh ven biển phía Nam. Tất cả các phần của cây bàng vuông đều có độc tính, trong các chất độc có cả các chất saponin và terpenoids. Hạt bàng vuông được xay thành bột để giết hoặc làm cá bị tê liệt khi đánh cá. Các bộ phận khác nhau của các loài này có nhiều công dụng. Ngoài việc sử dụng làm chất độc thuốc cá nó còn dùng lấy tinh bột và dầu từ hạt được sử dụng để thắp đèn. Hạt có chứa khoảng 2,5% lượng dầu, bao gồm olein, palnitin và stearin, 0,54% axit gallic và 3,271% barringtonin, một loại glucoside.

Do vậy, theo facebooker này thì dùng lá bàng vuông thay lá dong nên cẩn thận, nghiên cứu kỹ càng hơn.

Một người khác cho biết anh ta từng sống hải đảo, được nhắc nhở và dạy cách sinh tồn dùng lá cây khi ở đảo xa. “Vò nát lá xát vào gần các nơi da nhạy cảm như sau đùi non, gần nách, sau 15 phút thấy đỏ da và ngứa là không ăn được, còn vị hơi ngọt như trà thì ăn hạn chế”, facebooker này viết và cho rằng lá bàng vuông dùng làm thuốc cá mà gói bánh chưng là không ổn chút nào.

Bông và trái bàng vuông. Nguồn: Trang web Sinh Vật Rừng Việt Nam.

Tuy nhiên có khá nhiều người cho rằng lá bàng vuông không hề có độc tố. Một người phân tích, chất làm ngạt cá để dùng đánh bắt cá tên là saponin, độc với động vật máu lạnh và nhạy nhất trên cá nhưng không hại sức khoẻ con người. Và một số saponin tốt cho người có nhiều trong dược liệu như cam thảo, cát cánh, thiên môn, rau má, nhân sâm, có trong vị thuốc bổ, chữa ho, lợi tiểu, nên gói bánh ăn không sao cả.

Một người khác cho biết mình học về dược và có học qua qua chất saponin này, đây là chất có khả năng tạo bọt như bọt xà phòng như khi xay rau má không nên vớt bọt bỏ vì nó là saponin có tác dụng lợi tiểu.

Có người am hiểu khác cho biết tại một số vùng ở Philippines, người dân sử dụng lá bàng vuông để sắc lấy nước uống điều trị bệnh đau dạ dày và thấp khớp .Có tác giả đã chứng minh hoạt chất trong hạt bàng vuông có tác dụng chữa u bướu và trị giun. Ngoài ra, hạt bàng vuông xay thành bột để làm cho cá bị ngạt nổi lên mặt nước để bắt, nhưng chất độc không ảnh hưởng tới thịt cá. Một số nơi còn sử dụng dầu ép từ hạt bàng vuông để thắp sáng.

Cuộc tranh luận vẫn tiếp diễn và có lẽ sẽ còn kéo dài nếu chưa có một kết luận khoa học nghiêm túc. Có người đã đặt câu hỏi, chuyện dùng lá bàng vuông gói bánh chưng diễn ra đã nhiều năm qua mà hàng chục, hàng trăm viện nghiên cứu, trường đại học có liên quan tới hóa chất, dược liệu trong nước lại không chứng minh một cách chính thống thì cũng hơi lạ hay đây là chuyện nhỏ?