Làm Thế Nào Giảm Tác Dụng Phụ Của Hóa Trị?

Bên cạnh việc tiêu diệt các tế bào ung thư, thuốc hóa trị có thể gây ảnh hưởng lên các tế bào khỏe mạnh khiến bệnh nhân gặp tác dụng phụ như rụng tóc, buồn nôn, tiêu chảy,…

Mẹ tôi 57 tuổi, đang hóa trị điều trị ung thư phổi. Do tác dụng phụ của hóa chất nên mẹ tôi mệt mỏi, ăn kém, rụng tóc, hay bị nôn ói, khô và loét miệng,… Có cách nào giúp giảm tác dụng phụ của hóa trị không thưa bác sĩ? Xin cảm ơn! (Đỗ Văn Đạt, Thái Nguyên)

Thuốc hóa trị có thể làm suy yếu các tế bào khỏe mạnh, chẳng hạn như tế bào máu mới trong tủy xương hoặc các tế bào trong miệng, dạ dày, da, tóc và các cơ quan sinh sản. Khi các tế bào khỏe mạnh bị tổn thương, nó sẽ gây ra các phản ứng phụ. Người bệnh có thể thực hiện các điều sau để giúp cải thiện các triệu chứng khó chịu.

1. Buồn nôn, nôn hoặc chán ăn
2. Táo bón
3. Tiêu chảy
4. Viêm niêm mạc
5. Mệt mỏi, suy yếu
6. Rụng tóc

Buồn nôn, nôn hoặc chán ăn

Hóa trị liệu kích thích các vùng não kiểm soát cảm giác buồn nôn hoặc các tế bào niêm mạc miệng, cổ họng, dạ dày và ruột.

Để cải thiện tình trạng này, người bệnh có thể sử dụng thuốc chống nôn theo hướng dẫn của bác sĩ; Uống đủ nước mỗi ngày (40ml/kg trọng lượng cơ thể) để cơ thể không bị mất nước, bao gồm nước lọc, nước trái cây pha loãng hoặc nước điện giải như Pedialyte, Gatorade, Powerade và các thức uống thể thao khác. Kiêng caffeine, kể cả trà và soda; Thường xuyên ăn nhiều bữa nhỏ; Hạn chế ăn thức ăn nhiều dầu mỡ, thức ăn chế biến nhiều gia vị.

Bấm vào huyệt vùng cổ tay cũng có thể giúp giảm buồn nôn và nôn. Nếu nôn từ 3-5 lần trong vòng 24 giờ, buồn nôn không thuyên giảm sau khi uống thuốc chống buồn nôn, cảm thấy chóng mặt hoặc choáng váng, ngất xỉu,… người bệnh cần đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám.

Táo bón

Một số phương pháp hóa trị có thể gây táo bón. Táo bón là tình trạng đại tiện ít hơn so với bình thường, phân khô, tỏn mỏn và khó đi…

Để cải thiện táo bón, người bệnh nên ăn thực phẩm giàu chất xơ (trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt); Uống nhiều nước; Đi bộ hoặc tập thể dục nhẹ nhàng; Có thể dùng thuốc chống táo bón không kê đơn, thuốc làm mềm phân, thuốc nhuận tràng theo hướng dẫn của bác sĩ điều trị.

Người bệnh cần thông báo cho bác sĩ nếu bị đầy hơi trong hơn 2-3 ngày, đại tiện khó hoặc không thể đại tiện trong hơn 2-3 ngày.

Tiêu chảy

Tiêu chảy là đại tiện phân lỏng hoặc nước, đại tiện nhiều hơn mức bình thường. Người bệnh cần uống nhiều nước, gồm cả nước lọc và nước điện giải, nước canh và nước trái cây; Dùng thuốc chống tiêu chảy không kê đơn như loperamide Imodium® nhưng cần hỏi ý kiến của bác sĩ. Người bệnh không được dùng các loại thuốc làm mềm phân hoặc thuốc nhuận tràng trong ít nhất 12 giờ hoặc cho đến khi hết tiêu chảy; Cần ăn một lượng nhỏ thức ăn mềm, nhạt, ít chất xơ như bánh mì trắng, mì ống, gạo và thức ăn làm từ bột mì trắng hoặc tinh chế.

Ngoài ra, không nên ăn thực phẩm cay như nước sốt nóng, ớt và các món cà ri; Thực phẩm giàu chất béo như bơ, dầu, nước sốt kem và thực phẩm chiên; Đồ uống có caffein như cà phê, trà và một số loại nước ngọt có ga.

Nếu đi tiêu chảy 4 lần trở lên trong 24 giờ và không thuyên giảm sau khi đã uống thuốc; bị đau và chuột rút ở bụng kèm theo tiêu chảy; bị kích ứng xung quanh hậu môn hoặc trực tràng không biến mất, đại tiện ra máu,… người bệnh nên tới bệnh viện ngay.

Viêm niêm mạc

Một số thuốc hóa trị có thể gây viêm niêm mạc (myoo-koh-SY-tis) dẫn đến khó khăn trong việc ăn uống. Viêm niêm mạc là tình trạng đỏ, sưng, đau hoặc lở loét trong miệng, trên lưỡi hoặc môi. Các triệu chứng có thể bắt đầu từ 3-10 ngày sau đợt điều trị hóa trị đầu tiên.

Để cải thiện các triệu chứng, người bệnh có thể súc miệng từ 4-6 giờ một lần, hoặc thường xuyên hơn, mỗi lần súc 15-30 giây. Có thể dùng nước súc miệng không chứa cồn và hydrogen peroxide hoặc dung dịch tự pha (trộn 1-2 thìa cà phê muối với 1 lít nước). Ngoài ra, người bệnh nên dùng bàn chải đánh răng mềm, dưỡng ẩm môi; Không ăn thức ăn chua, mặn hoặc cay, nóng, không hút thuốc lá.

Nếu thường xuyên bị lở miệng, đau khi ăn hoặc nuốt, khó khăn trong việc uống nước, người bệnh cần trao đổi với bác sĩ điều trị.

Mệt mỏi, suy yếu

Hệ thống miễn dịch suy yếu có thể do giảm bạch cầu trung tính (new-tro-PEE-nia) sau hóa trị. Bạch cầu trung tính có nhiệm vụ giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh (Vi khuẩn, virus, nấm,…) nên khi bị suy giảm, có thể dễ bị nhiễm trùng hơn.

Do đó, người bệnh cần hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh, tránh đến nơi đông người để phòng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm; Rửa tay bằng xà phòng trong ít nhất 20 – 30 giây; Xịt cồn sát khuẩn tay trước khi ăn, sau khi chạm vào đồ vật nơi công cộng; Có thể tắm bằng dung dịch chlorhexidine gluconate (CHG) 4% chất làm sạch da như Hibiclens®.

Nếu sốt từ 38°C trở lên, run và ớn lạnh; Có các dấu hiệu hoặc triệu chứng nhiễm trùng khác như sưng, nóng hoặc chảy mủ tại vị trí chấn thương hoặc vết mổ, hoặc tại vị trí đặt ống thông; Ho nhiều, đau họng, cảm giác nóng rát khi đi tiểu,… người bệnh cần tham vấn bác sĩ ngay.

Rụng tóc

Một số trường hợp hóa trị có thể gây rụng tóc khoảng 2-4 tuần sau đợt điều trị đầu tiên và tóc sẽ bắt đầu mọc trở lại vài tháng sau lần điều trị cuối cùng. Để cải thiện tình trạng rụng tóc, người bệnh có thể dùng dầu gội dành cho trẻ em hoặc các loại dầu gội nguồn gốc thảo dược; tránh tiếp xúc đầu với nắng mặt trời; giữ ấm da đầu vào mùa đông. Liệu pháp massage đầu có thể hữu ích nhưng người bệnh nên hỏi ý kiến bác sĩ.

Trong trường hợp xuất hiện nhiều tác dụng phụ gây khó chịu, ăn uống kém, mất ngủ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần, người bệnh nên đến bệnh viện thăm khám để được bác sĩ tư vấn xử trí phù hợp.

ThS.BS Nguyễn Thành Trung

Khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, Hà Nội
  • Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TPHCM:
  • 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Quận 8:
  • 316C Phạm Hùng, P.5, Q.8, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7:
  • 25 Nguyễn Hữu Thọ, P.Tân Hưng, Q.7, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh/
• Website: https://tamanhhospital.vn

Để đặt lịch khám với các bác sĩ Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể liên hệ thông tin trên.