Lê Hùng - Khuất Sau Những Thành Công

"Xin hãy bỏ qua những lời khen tiếng chê mà hãy nhìn vào tác phẩm tôi làm". Lê Hùng đã nói đúng bởi trong hai tiếng đồng hồ trò chuyện, điện thoại của anh luôn réo rắt những lời mời đặt hàng, hẹn hò gặp, chưa kể là liên tục có người tới đưa kịch bản nhờ dàn dựng.

Những "kỷ lục" sân khấu

Chỉ cần xem những vở diễn hay của Lê Hùng sẽ dễ dàng nhận ra được dấu ấn rất riêng, trong một loạt vở diễn của Nhà hát Tuổi Trẻ, nơi Lê Hùng đã gắn bó mấy chục năm, trên cương vị Phó giám đốc chỉ đạo nghệ thuật (và mới đây vừa được Bộ Văn hóa-Thông tin (VH-TT) giao cho trọng trách Giám đốc Nhà hát), cho tới dọc khắp các đơn vị nghệ thuật trên cả nước. Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp nào, anh cũng "ẵm" giải đạo diễn xuất sắc nhất và giải vở diễn cho đơn vị mà anh dàn dựng.

Mỗi năm Lê Hùng dựng trung bình 20 vở. Mặc dù gặp phải ông đạo diễn "khó tính" nhưng đoàn nào mời được Lê Hùng dựng thì lãnh đạo đoàn cũng như Sở VH-TT đều cảm thấy yên tâm, không lo vở dựng ra bị "ế khách". Cát-xê chi trả cho vị đạo diễn này thì có lẽ cao ngất trong hàng đạo diễn sân khấu. Vở thấp thì vài ba bốn chục triệu đồng, nhưng có chương trình lên tới 500 triệu như Lễ hội Tuần Châu. Dẫu có điều gì thì Lê Hùng cũng đúng khi nói nếu anh làm không hay, sẽ chẳng ai mời anh dàn dựng làm gì, chẳng ai dại gì phải cậy cục lên tận Hà Nội chào mời, đón rước anh về dựng vở...

Ðược như ngày hôm nay, NSND Lê Hùng đã phải trải qua biết bao truân chuyên với sân khấu. Ngay từ năm tám tuổi anh đã diễn các trích đoạn chèo như Tuần Ty Ðào Huế trong đoàn Thanh Kỳ - đoàn của gia đình anh do ông nội lập nên.

Ước nguyện trở thành đạo diễn sân khấu đã nung nấu trong anh từ nhỏ. Chính vì vậy năm 18 tuổi anh đã chọn con đường học diễn viên của Trường đại học Sân khấu - Ðiện ảnh Hà Nội. Ra trường năm 1971, Lê Hùng và anh em cùng khóa học như Tất Bình, Tiến Ðạt, Bằng Thái... được phân công về Ðoàn kịch công nhân mỏ ở Quảng Ninh.

Có ai nghĩ rằng ông đạo diễn này lại có một thời ở trong quân ngũ. Sau một thời gian làm việc tại Ðoàn kịch công nhân mỏ, Lê Hùng nhập ngũ và làm lính ở một đơn vị chiến đấu. Ðoàn kịch Tổng cục Chính trị lại xin Lê Hùng về làm diễn viên. Năm 1976, anh chính thức được Bộ VH-TT cử về làm diễn viên của Nhà hát Tuổi Trẻ, giảng dạy cho lứa diễn viên đầu tiên của đơn vị như: Lê Khanh, Chí Trung, Anh Tú, Ngọc Huyền...

Năm 1981, anh được cử đi học đạo diễn ở Mát-xcơ-va. Ðầu năm 1990 trở về Nhà hát Tuổi trẻ anh đã lập ngay kỷ lục tại Hội diễn Sân khấu chuyên nghiệp 1990 với năm vở dàn dựng. Bí quyết để thành công của Lê Hùng đó là không lặp lại chính mình. Lặp lại, theo anh là chết! Dựng xong một vở diễn đã thấy chán, muốn dựng lại theo một hướng khác. Tính từ khi vào nghề đạo diễn, Lê Hùng đã dàn dựng trên dưới 300 vở, đủ các thể loại sân khấu: kịch nói, tuồng, chèo, kịch hát dân ca, ca nhạc...

Cái "tôi" nghệ sĩ đầy mạnh mẽ

Lê Hùng mang cái "tôi" "áp" vào trong tất cả các vở diễn. Khi anh dựng chương trình Ðời cười 1 đã vấp phải ý kiến cho rằng anh đang thương mại hóa thương hiệu của Nhà hát Tuổi Trẻ. Rốt cuộc các chương trình Ðời cười liên tiếp ra đời không những đạt kỷ lục về số buổi biểu diễn mà còn khiến khán giả khi cười xong lại muốn khóc vì những ý nghĩ sâu sắc về nhân tình thế thái. Ðến ngay cả khi dựng Macbett của Shakepeare, khi chưa dựng thì lo vở sẽ ế khách, dựng xong lắm kẻ mê nhưng cũng chẳng thiếu người kêu ca chỉ thấy độc... Lê Hùng. Khen chê gì thì các vở diễn của Lê Hùng vẫn có khán giả.

Với phương pháp sáng tạo có phần cực đoan, không mấy coi trọng bề mặt chữ nghĩa, chỉ chăm chăm vào thông điệp cốt lõi của kịch bản, sẵn sàng cắt cúp, đảo lộn ngược xuôi kịch bản và bất cứ khoảng trống nào cũng có thể can thiệp bằng trò diễn là ra tay ngay, không do dự đưa vào những trò ước lệ của sân khấu cổ truyền. Xuất thân là diễn viên nên anh hiểu người diễn viên cần gì và phải làm thế nào để diễn xuất tốt nhất.

Ðiều mà Lê Hùng đang đeo đuổi là khôi phục lại một loạt các vở diễn hay của Nhà hát Tuổi Trẻ để tạo nên một sinh khí mới cho đơn vị. "Nếu sân khấu không tìm ra những cách thể hiện mới thì sẽ không thu hút được khán giả. Ðời cười 6 cháy vé, đâu phải dễ dãi mà khán giả bỏ tiền ra mua tới 300.000đ/vé để vào xem.

Sự bình dân được cách điệu cũng sẽ trở thành nghệ thuật. Tôi dựng vở theo những nhu cầu khác nhau của thị hiếu khán giả. Có những vở tôi đặt yếu tố nghệ thuật lên trên hết như Mác-bét chẳng hạn", Lê Hùng bộc bạch. Cái "liều" của Lê Hùng được sự ủng hộ của Ban Giám đốc Nhà hát và anh em nghệ sĩ nên các vở diễn của Nhà hát Tuổi Trẻ luôn "đi" bằng cả hai "chân". Một "chân" là những vở ăn khách, một "chân" là những vở diễn nâng tầm khán giả và diễn viên.

Người đạo diễn đứng khuất sau thành công của mình. Giới sân khấu và khán giả thường bắt gặp hình ảnh Lê Hùng đứng vỗ tay bồm bộp sau cánh gà ngắm diễn viên của mình được chúc tụng. Ðúng như anh nói: "Cái nghiệp của người đạo diễn nó thế! Chết ở trong lòng diễn viên!". Có lẽ vậy mà Lê Hùng được nhiều diễn viên yêu quá!

THUÝ HIỀN