Loki | Thần Thoại Bắc Âu

Loki (1882) – tranh của Carl Emil Doepler Sr.

Các tên khác: Loptr – “không khí”, Hveðrungr – “kẻ gào thét”.

Thần lửa. Loki (Loptr) là con trai của hai người khổng lồ, cha là Fárbautia (Farbautia, “người đánh tàn nhẫn”) và mẹ là Laufey (“đảo cây”)/Nál. Loki có hai người anh em trai là Býleistr và Helblindi.

Loki kết hôn với Sigyn, và là cha của Narfi và (hoặc) Nari, và Váli (đừng nhầm lẫn với Váli – con trai của Óðinn và Rindr). Với người khổng lồ Angrboða (“người mang lại đau buồn”), Loki có ba người con: Hel – nữ thần của cái chết, Jörmungandr – con rắn độc ác ở Miðgarðr, và sói khổng lồ Fenrir. Với con ngựa Svaðilfari, Loki sinh ra Sleipnir. Loki đã biến mình thành một con ngựa cái nhử Svaðilfari chạy khỏi người chủ của nó – tên khổng lồ Hrímþurs, để khiến cho tên khổng lồ không hoàn thành việc xây dựng Ásgarðr và làm hắn thua cuộc.

Loki được biết đến dưới cái tên “kẻ lừa đảo” và “người biến hình”. Trong nhiều dịp khác nhau, Loki đã từng biến hình thành ngựa cái, cá hồi, hải cẩu, ruồi, và cả một bà già. Cho dù sinh ra vốn thuộc loài khổng lồ băng giá, Loki đã cắt máu ăn thề với Óðinn làm anh em và trở thành một thành viên rất quan trọng của nhóm thần Æsir. Loki tượng trưng cho hai mặt của ngọn lửa – ngọn lửa huỷ diệt và ngọn lửa hạnh phúc sưởi ấm cho con người; và cũng như thế, Loki có thể giúp đỡ hoặc làm hại các vị thần.

Chẳng có vị thần nào thích Loki, nhưng Loki vẫn được phép tham dự các buổi tiệc tổ chức ở Ásgarðr vì Óðinn và Loki là anh em. Loki là một vị thần xảo quyệt và có tài xoay sở, thường giúp đỡ Óðinn và các thần khác cho dù thường thì thần lại còn mang đến nhiều rắc rối và khó xử hơn.

Loki, con trai của Laufey – tranh của Tudor Humphries

Đầu tiên, Loki chỉ là một vị thần ranh mãnh chứ không độc ác. Tuy thế, Loki luôn thích chơi khăm các vị thần và người phàm trần, như khi thần cắt mất mái tóc vàng tuyệt đẹp của Sif. Loki cũng xuất hiện trong Völsunga saga, khi thần giết Ótr – con trai của Hreiðmarr. Óðinn và Hœnir bị giữ làm con tin cho đến khi Loki tìm ra món tiền chuộc để thả hai vị thần bằng cách bắt tên người lùn Andvari phải đưa hết của cải của hắn. Trong Lokasenna, Loki, do không chịu nổi những lời khen của các vị thần dành cho Fimafeng – người hầu cận của Ægir, đã giết chết Fimafeng và bị đuổi ra khỏi buổi tiệc do Ægir tổ chức. Loki sau đó trở lại và nói một loạt những lời thóa mạ các vị thần.

Càng về sau, vai trò của thần càng trở nên đen tối và nham hiểm hơn, tượng trưng cho một thần ác đối đầu với những vị thần tốt Æsir. Thần có liên quan một cách gián tiếp đến cái chết của Baldr. Loki đã lừa Frigg tiết lộ điểm yếu của con trai mình, rồi khiến một người con trai khác của Frigg là Höðr ném nhành cây tầm gửi vào anh trai mình, giết Baldr ngay tức thì. Loki sau đó có lẽ đã cải trang thành mụ khổng lồ Þökk, từ chối khóc than cho Baldr, khiến cho Baldr mất cơ hội được trở về trần gian, phải ở lại địa ngục của Hel.

Để trừng phạt Loki, các vị thần trói thần lửa vào ba tảng đá: một ở dưới vai, một ở vùng thắt lưng và một ở dưới đầu gối, trong một cái hang. Nữ thần Skaði đặt một con rắn lên phía trên đầu Loki, nọc đầu từ rắn sẽ nhỏ lên đầu thần, gây ra một sự đau đớn cực độ và những cơn co giật khủng khiếp làm rung chuyển mặt đất. Sigyn – người vợ chung thuỷ của thần, ở lại bên Loki và hứng nọc độc bằng một cái cốc. Sự nghỉ ngơi của Loki không kéo dài lâu, vì Sigyn phải đổ cái chén đi mỗi khi nó đầy, khiến cho nọc độc rắn lại tiếp tục rỏ lên đầu thần.

Tại Ragnarök, Loki sẽ trốn thoát khỏi nơi giam cầm và dẫn đầu cuộc chiến chống lại các vị thần. Loki sẽ giết Heimdallr, nhưng bản thân thần cũng sẽ chết dưới tay Heimdallr.

Snorri so sánh Loki với người anh hùng Hi Lạp Ulysses (Odysseus), vì Loki cũng xảo quyệt và gian trá. Cũng có học giả cho rằng Loki chỉ là một nhân vật phản diện đơn thuần, không phải là thần lửa (do bị nhầm lẫn với thần lửa Logi).

Loki – khuyết danh Loki – tranh của Giovanni Caselli Kẻ lừa đảo Loki – tranh của Tudor Humphries Loki bay tới Jötunheimr (1908) – tranh của W.G. Collingwood Loki trong lốt chim ưng – tranh của Tudor Humphries Loki trên cầu vồng Bifröst – tranh của Tudor Humphries Loki – tranh của Constantin Hansen Loki dùng lửa dọa các thần Æsir (1895) – tranh của Lorenz Frølich Lửa thần của Loki – tranh của Arthur Rackham Loki tìm thấy trái tim của Gullveig (1911) – tranh của John Bauer Loki và Svaðilfari (1909) – tranh của Dorothy Hardy Loki và các con (1882) – tranh của Carl Emil Doepler Sr. Loki và lũ người lùn (1906) – khuyết danh Loki và người lùn (1909) – khuyết danh Loki, Óðinn và Alberich (1907) – tranh của Arthur Rackham Loki và Iðunn – khuyết danh Loki và Iðunn (1911) – tranh của John Bauer Geirröð và Loki (1908) – tranh của Patten Wilson Höðr và Loki (1901) – tranh của Arthur Rackham Höðr và Loki (1913) – khuyết danh Loki “trợ giúp” Höðr – tranh của Tudor Humphries Loki và Höðr – khuyết danh Loki bị trói vào tảng đá (1870) – tranh của D. Penrose Loki bị xiềng (1908) – tranh của W.G. Collingwood Loki và Sigyn – tranh của Friedrich Wilhelm Engelhardt Loki và Sigyn – tranh của C.W. Eckersberg Loki và Sigyn (1865) – tranh của Ludwig Pietsch Loki và Sigyn (1892) – tranh của Karl Franz Eduard von Gebhardt Loki và Sigyn (1893) – tranh của Mårten Eskil Winge Loki và Sigyn (1895) – tranh của Lorenz Frølich Loki và Sigyn (1901) – tranh của Johannes Gehrts Sigyn và Loki (1905) – tranh của Carl Emil Doepler Jr. Loki và Sigyn (1907) – tranh của Arthur Rackham Loki và Sigyn (1920) – tranh của Franz Stassen Sự trừng phạt cho Loki – tranh của H.L.M. Sự trừng phạt cho Loki (1894) – tranh của A. Chase Sự trừng phạt cho Loki (1925) – khuyết danh Sự trừng phạt của Loki – tranh của Constantin Hansen Sự trừng phạt cho Loki (1938) – tranh của Wilhelm Petersen Sự trừng phạt của Loki – khuyết danh Sự trừng phạt dành cho Loki – tranh của Louis Huard Sự trừng phạt dành cho Loki (1908) – tranh của Patten Wilson Loki giật đứt xiềng xích khi bắt đầu Ragnarök (1897) – tranh của Ernst Hermann Walther Loki và Heimdallr tại Ragnarök – tranh của Tudor Humphries