Lớp Và đối Tượng Trong Lập Trình Hướng đối Tượng Với Python

Dẫn nhập

Ở bài này, chúng ta sẽ đến với những khái niệm cơ bản của LẬP TRÌNH HƯỚNG ĐỐI TƯỢNG TRONG PYTHON chính là Lớp (class) và đối tượng (object). Trong đối tượng, ta sẽ biết cách tạo, sử dụng những thuộc tính (attribute) và những phương thức (method) của đối tượng đó.

Nội dung

Để theo dõi bài này một cách tốt nhất, bạn nên có có những kiến thức cơ bản về Python trong khóa LẬP TRÌNH PYTHON CƠ BẢN

Nếu bạn chưa có thời gian để học hết khóa trên thì hãy đảm bảo đã tìm hiểu những kiến thức sau đây

• BIẾN và CÁC KIỂU DỮ LIỆU CƠ BẢN của Python (Số, chuỗi, List, Tuple, Dict, Set, Range)
• Một số toán tử cơ bản (+, -, *, /, %)
• Khối lệnh điều kiện Khối vòng lặp như VÒNG LẶP FOR, VÒNG LẶP IF)
• HÀM

Và đương nhiên để học tiếp bài sau, bạn phải nắm vững kiến thức ở các bài trước

Bạn và Kteam sẽ cùng tìm hiểu những nội dụng sau đây

• Lớp là gì ?
• Thuộc tính là gì ?
• Hàm constructor (initialize method)
• Phương thức là gì ?

Lớp là gì ?

Nếu hỏi một bạn đã biết về lập trình hướng đối tượng (bất kể ngôn ngữ nào) rằng bạn nghĩ tới từ nào đầu tiên khi nói về OOP có lẽ hầu hết câu trả lời nhận được sẽ là: class (Hay tiếng Việt là lớp).

Vậy, class là gì? Nói đơn giản nó giống như là một bản mẫu, một khuôn mẫu. Ở đó ta khai báo các thuộc tính (attribute) và phương thức (method) nhằm miêu tả để từ đó ta tạo ra được những object (đối tượng)

Lưu ý: đôi khi object người ta cũng có thể ghi là instance, tuy nó không sát nghĩa cho lắm. Bạn không cần bận tâm lắm đâu vì vào ví dụ ta sẽ hiểu thêm, còn nếu bạn muốn hiểu kĩ thì hãy nghiền ngẫm câu tiếng Anh sau: “Objects are instances of types. 42 is an instance of the type int is equivalent to 42 is an int object”

Cú pháp để tạo một lớp

class <tên_lớp>:

# code

Giả sử giờ ta tạo một lớp để miêu tả siêu nhân.

class SieuNhan: pass # lệnh giữ chỗ

Lưu ý: theo chuẩn PEP8 về đặt tên của lớp (class) thì sẽ được viết theo kiểu CapWords. Bạn có thể theo hoặc không theo, vì đây chỉ là một chuẩn format code Python thôi.

Rồi nào, ta đã có một khuôn mẫu của siêu nhân rồi, cái ta cần là một đối tượng thuộc lớp siêu nhân.

class SieuNhan: pass sieu_nhan_A = SieuNhan() # sieu_nhan_A chính là một object thuộc lớp SieuNhan print(sieu_nhan_A)

Kết quả:

<__main__.SieuNhan object at 0x0106CD10>

__main__.SieuNhan nghĩa là đây là đối tượng thuộc lớp SieuNhan ở hàm main (có nghĩa là ở file ta đang chạy thực thi) kèm theo cái nơi cư trú của nó – thứ mà ta không cần bận tâm lắm lúc này.

Thuộc tính là gì?

Siêu nhân (SN) của ta chưa có thuộc tính gì, ta cần phải giúp SN có thêm một vài thuộc tính. Khi khai báo thuộc tính cho một đối tượng, bạn phải nghĩa ra những thuộc tính để mà giúp ta có thể phân biệt nó với những đối tượng khác cùng lớp, ví dụ như giữa 2 thằng con trai đừng lấy giới tính ra để phân biệt mà nên dùng hơn là sử dụng tên.

Vậy nghĩ tới siêu nhân, ta nghĩ tới cái gì? Tên, vũ khí, màu sắc,…

Bạn đọc xem đoạn code ví dụ dưới đây để biết khai báo thuộc tính ĐƠN GIẢN và cách lấy thuộc tính

class SieuNhan: pass sieu_nhan_A = SieuNhan() sieu_nhan_A.ten = "Sieu nhan do" sieu_nhan_A.vu_khi = "Kiem" sieu_nhan_A.mau_sac = "Do" print("Ten cua sieu nhan la:",sieu_nhan_A.ten) print("Sieu nhan mau:", sieu_nhan_A.mau_sac) print("Su dung vu khi:", sieu_nhan_A.vu_khi)

Kết quả:

Ten cua sieu nhan la: Sieu nhan do Sieu nhan mau: Do Su dung vu khi: Kiem

Lưu ý là thuộc tính nào có mới lấy ra được nhé, chứ cái class của chúng ta không tự động sinh ra thuộc tính đâu

print("Chi so suc manh: ", sieu_nhan_A.suc_manh)

Kết quả:

AttributeError: 'SieuNhan' object has no attribute 'suc_manh'

Hàm constructor (initialize method)

Mở rộng vấn đề, ta cần khai báo khoảng 1000 siêu nhân. Giải sử một siêu nhân có 3 thuộc tính như trên vị chi ta sẽ mất 3000 dòng khai báo. Tuy là bạn vẫn có thể khai báo chỉ bằng 1000 dòng bằng cách khai báo one-liner của Python tuy nhiên đôi lúc những thuộc tính của đối tượng không dễ dàng để khai báo một cách đơn giản như vậy.

Ta cần phải cần một cái khuôn mẫu mà chỉ cần đưa các giá trị thuộc tính vào còn việc gán giá trị thì để cho khuôn mẫu làm. Dĩ nhiên khuôn mẫu có thể, nếu ta xây dựng cho nó một hàm constructor.

class SieuNhan: def __init__(self): pass

Lưu ý: 2 dấu gạch “_” bắt đầu và kết thúc

Giải thích một vài điều, đây là tên hàm được quy ước, nếu bạn đặt tên hàm như vậy, bạn mặc định nói với chương trình rằng đây là constructor (nó là gì thì bạn từ từ sẽ biết). Trong Python, một số hàm trong lớp sẽ được tự động gọi khi ta khai báo một đối tượng và constructor là một trong số những hàm đó.

Từ khóa self hay cụ thể ở đây là parameter self là một quy ước (lưu ý là hoàn toàn sẽ không bị bắt lỗi cú pháp nếu dùng từ khóa khác), bạn có thể dùng một từ khóa khác. Tuy nhiên từ trước tới giờ mình chưa thấy ai dùng một tứ khóa khác ngoài self. Nếu bạn không muốn gây hiểu lầm cho người khác thậm chí khiến người khác nghĩ là bạn viết code sai thì bạn nên sử dụng từ khóa self.

Vậy, từ khóa self là gì? Không ngẫu nhiên mà người ta lại lấy từ self. Ý nghĩa của nó là chính đối tượng đó. Hơi khó hiểu nhỉ? Coi ví dụ đã, bạn sẽ dần tự hiểu ra từ khóa này.

class SieuNhan: def __init__(self, para_ten, para_vu_khi, para_mau_sac): self.ten = "Sieu nhan " + para_ten self.vu_khi = para_vu_khi self.mau_sac = para_mau_sac sieu_nhan_A = SieuNhan("do", "Kiem", "Do")

Đầu tiên, từ khóa self sẽ nhận giá trị chính là đối tượng đã gọi hàm đó. Ủa? Hàm __init__ có đối tượng nào gọi đâu? Đương nhiên là không cần gọi, nó đã được tự động gọi khi bạn khởi tạo đối tượng rồi, có nghĩa là khi bạn dung lớp SieuNhan khởi tạo ra đối tượng sieu_nhan_A mặc định bạn đã kêu đối tượng sieu_nhan_A gọi hàm __init__. Và đương nhiên, self được gán bằng đối tượng sieu_nhan_A, các argument “do”, “Kiem”, “Do” còn lại sẽ được truyền vào theo tứ tự. Bạn hãy thử xem lại cách thủ công khai báo thuộc tính lúc ban đầu bạn sẽ thấy nó tương tự.

Bạn nên nhớ rằng mỗi khi có một đối tượng nào đó gọi một hàm thì luôn luôn tối thiểu sẽ có một argument được gửi vào hàm đó chính là chính đối tượng đó, nếu hàm đó không có parameter nhận thì sẽ sinh lỗi, còn nếu dư argument (vì ta không lường trước được có một argument là chính đối tượng được ngầm gửi vào) thì vẫn sẽ có lỗi tràn argument. Còn nếu mà gửi vào vẫn không có lỗi thì…Bug này nặng khó fix đây.

Khi ta thử in ra các thuộc tính

print("Ten cua sieu nhan la:",sieu_nhan_A.ten) print("Sieu nhan mau:", sieu_nhan_A.mau_sac) print("Su dung vu khi:", sieu_nhan_A.vu_khi)

Kết quả :

Ten cua sieu nhan la: Sieu nhan do Sieu nhan mau: Do Su dung vu khi: Kiem

Phương thức là gì?

Giờ ta thử giúp SN của chúng ta có một câu giới thiệu. Ta tạo một hàm để làm điều đó.

class SieuNhan: def __init__(self, para_ten, para_vu_khi, para_mau_sac): self.ten = "Sieu nhan " + para_ten self.vu_khi = para_vu_khi self.mau_sac = para_mau_sac def xin_chao(self): return "Xin chao, ta chinh la " + self.ten sieu_nhan_A = SieuNhan("do", "Kiem", "Do") print(sieu_nhan_A.xin_chao()) # vì nó là hàm nên nhớ là hãy thêm () để gọi hàm print(SieuNhan.xin_chao(sieu_nhan_A)) # một cách gọi khác nhưng rất không phổ biến

Kết quả:

Xin chao, ta chinh la Sieu nhan do Xin chao, ta chinh la Sieu nhan do

Thông thường, khi nói tới hàm của lớp, người ta hay gọi là phương thức (method). Khi nói tới hàm thì nó là một chương trình bé bé chờ bạn thực thi, còn khi gọi nó là phương thức thì nó là hàm nhưng liên quan tới lớp thôi. Người ta thường hay « call function », « invoke method ». Nhớ đừng nhầm lẫn nhé, người ta cười cho đấy.

Kết luận

Bài này đã giúp bạn nắm được những khái niệm cơ bản của lớp và đối tượng trong Python

Ở bài tiếp theo, ta sẽ tìm hiểu về KHAI BÁO THUỘC TÍNH TRONG CLASS.

Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết. Hãy để lại bình luận hoặc góp ý của mình để phát triển bài viết tốt hơn. Đừng quên “Luyện tập – Thử thách – Không ngại khó”

Tải xuống

Tài liệu

Nhằm phục vụ mục đích học tập Offline của cộng đồng, Kteam hỗ trợ tính năng lưu trữ nội dung bài học Lớp và đối tượng trong lập trình hướng đối tượng với Python dưới dạng file PDF trong link bên dưới.

Ngoài ra, bạn cũng có thể tìm thấy các tài liệu được đóng góp từ cộng đồng ở mục TÀI LIỆU trên thư viện Howkteam.com

Đừng quên like và share để ủng hộ Kteam và tác giả nhé!

Thảo luận

Nếu bạn có bất kỳ khó khăn hay thắc mắc gì về khóa học, đừng ngần ngại đặt câu hỏi trong phần BÌNH LUẬN bên dưới hoặc trong mục HỎI & ĐÁP trên thư viện Howkteam.com để nhận được sự hỗ trợ từ cộng đồng.

CỘNG ĐỒNG HỎI ĐÁP HOWKTEAM.COM GROUP THẢO LUẬN FACEBOOK