​Lưu ý Khi Dùng Cây Thuốc Mã Tiền - Tuổi Trẻ Online

Cây mã tiền có tên khoa học là Strychnos nux - vomica L. thuộc họ Mã tiền (Loganiaceae). Hoạt chất trong hạt mã tiền là alcaloid (2 - 5%); trong đó gần 50% là strychnin, phần còn lại là brucin, còn khoảng 2 – 3% là các alcaloid phụ khác như α - colubrin, β - colubrin, vomicin, novacin, pseudostrychin…

Theo y học hiện đại tác dụng chính của hạt mã tiền là tác dụng của strychnin: 

- Đối với hệ thần kinh trung ương và ngoại vi: có tác dụng kích thích với liều nhỏ và liều cao thì gây co giật. Strychnin có tác dụng kích thích thần kinh tương đối mạnh hơn trên tế bào vận động của hệ thần kinh trung ương, đặc biệt trên tủy sống. Nó kích thích những khả năng về trí não, làm tăng cảm giác về xúc giác, thính giác, khứu giác, vị giác và cơn đau. Mã tiền rất độc. Khi bị ngộ độc có hiện tượng : ngáp, tăng bài tiết nước bọt, nôn mửa, sợ ánh sáng, mạch nhanh và yếu, chân tay cứng đờ, co giật nhẹ rồi đột nhiên có triệu chứng uốn ván nặng với hiện tượng co cứng hàm, lồi mắt, đồng tử mở rộng, bắp thịt co thắt gây khó thở. Với liều cao 60 –-90 mg strychin có thể gây chết người vì liệt hô hấp.

- Đối với tim và hệ tuần hoàn: có tác dụng làm tăng huyết áp do làm co mạch máu ngoại vi. Strychnin là chất kích thích tim.

- Đối với dạ dày và bộ máy tiêu hóa: tăng bài tiết dịch vị, kích thích tiêu hóa. Tuy nhiên nếu dùng luôn sẽ gây rối loạn tiêu hóa, rối loạn co bóp dạ dày.

Hạt mã tiền dùng sống không chế biến chỉ được dùng ngâm rượu xoa bóp bên ngoài điều trị đau nhức xương khớp, không được uống. 

Theo y học cổ truyền hạt mã tiền chỉ được dùng đường uống khi được bào chế. Có nhiều cách chế biến hạt mã tiền như sau:

- Ngâm hạt mã tiền trong nước vo gạo khoảng 36 giờ cho tới khi mềm, lấy ra cạo bỏ vỏ ngoài và mầm, thái mỏng, sấy khô, tẩm dầu vừng một đêm, sao vàng đậm, cho vào lọ kín.

- Cho hạt mã tiền vào dầu vừng đun sôi cho đến khi hạt nổi lên thì vớt ngay; thái nhỏ, sấy khô.

- Ngâm hạt mã tiền vào nước vo gạo một ngày đêm, vớt ra rửa sạch cho vào nồi nấu với cam thảo trong 3 giờ (cứ 100g hạt cho 400ml nước và 20g cam thảo). Lấy dần ra bóc vỏ khi còn nóng và bỏ mầm, đun dầu vừng (300g) cho sôi, bỏ nhân vào khi thấy nổi lên thì vớt ra ngay, thái nhỏ 2-3 mm, sấy khô cho vào lọ kín.

Chỉ định của mã tiền theo y học cổ truyền:

+ Mã tiền chưa chế biến thường chỉ dùng ngoài làm thuốc xoa bóp chữa nhức mỏi chân tay do thấp khớp, đau dây thần kinh, dùng dạng cồn thuốc, dùng riêng hoặc chế với ô đầu, phụ tử.

+ Mã tiền đã chế biến theo y học cổ truyền được dùng để chữa tiêu hóa kém, nhức mỏi tay chân, đau dây thần kinh.

Liều dùng trung bình của người lớn là 0,05g/1 lần và 0,15g/ 24 giờ. Liều dùng tối đa người lớn là 0,10g/1lần và 0,3g/ 24giờ. Trẻ em và phụ nữ có thai không được dùng. Dùng dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc bột, không dùng quá liều qui định.

Khuyến cáo các bệnh nhân khi đi khám y học cổ truyền là nên đến các cơ sở khám chữa bệnh y học cổ truyền có đăng ký hành nghề tại Sở Y tế, các bài thuốc kinh nghiệm của cá nhân phải được sự cho phép của Sở Y tế.