M16 – Wikipedia Tiếng Việt

Súng trường tấn công M16, 5,56 mm
Từ trên xuống: M16A1, M16A2, M4 Carbine, M16A4
Loại	Súng trường tấn công
Nơi chế tạo	Hoa Kỳ
Lược sử hoạt động
Phục vụ	1963 – nay
Sử dụng bởi	Xem Các quốc gia sử dụng
Trận	Chiến tranh Việt NamChiến dịch Xuân – Hè 1972Chiến tranh Vùng Vịnh Chiến tranh Afghanistan Chiến tranh IraqXung đột vũ trang tại Bắc IrelandNội chiến CampuchiaNội chiến LàoNội chiến SyriaNổi dậy cộng sản Malaysia (1968-1989)Nội chiến Iraq (2014 đến nay)Khủng hoảng Marawi
Lược sử chế tạo
Người thiết kế	Eugene StonerColt
Năm thiết kế	1959
Nhà sản xuất	Colt's Manufacturing Company Daewoo Precision Industries FN Herstal Harrington & Richardson General Motors Hydramatic Division Elisco U.S. Ordnance
Giai đoạn sản xuất	1963 – nay
Số lượng chế tạo	Khoảng 8 triệu khẩu vào năm 2011
Các biến thể	Xem Các biến thể
Thông số (M16A2)
Khối lượng	Không có đạn: 6.37 lb (2.89 kg) (M16A1) 7.5 lb (3.40 kg) (M16A2 không có băng đạn và dây đeo)[1] 7.5 lb (3.40 kg) (M16A4) 8.81 lb (4.00 kg) (M16A4 được nạp băng đạn 30 viên và dây đeo)[2]
Chiều dài	38.81 in (986 mm) (M16A1) 39.63 in (1,007 mm) (M16A2) 39.37 in (1,000 mm) (M16A4)
Độ dài nòng	20 in (508 mm)
Đạn	5,56×45mm NATO
Cơ cấu hoạt động	Trích khí trực tiếp, thoi nạp đạn xoay
Tốc độ bắn	700–800 viên/phút (M16A1)[3] 700-900 viên/phút (M16A2, M16A3)[4] 800 viên/phút (M16A4)[4]
Sơ tốc đầu nòng	3200 ft/s (M16A1)3050 ft/s (M16A2)
Tầm bắn hiệu quả	550 m
Chế độ nạp	Băng đạn STANAG Băng đạn 20, 30, 40, 60 viên Băng đạn hình trống Beta C-Mag 100 viên
Ngắm bắn	Điểm ruồiCác loại ống ngắm

M16 là một loạt súng trường do hãng Colt cải tiến từ súng AR-15 của hãng Armalite. Đây là loại súng tác chiến bắn đạn 5,56×45mm NATO. M16 là súng thông dụng của quân đội Hoa Kỳ từ năm 1969.

M16 nhẹ, khoảng 3,1 kg, do có thành phần làm bằng thép, hợp kim, nhôm và nhựa cứng (sợi thủy tinh hoặc polymer), sử dụng kỹ thuật giảm nhiệt bằng hơi, tác động lên cò bằng khí ép, đạn nạp từ băng tiếp đạn với cơ cấu khóa nòng xoay.[5]. Có ba loại khác nhau trong qua trình sản xuất súng M16. Loại đầu tiên là M16 và M16A1, sử dụng trong thập niên 1960, bắn đạn M193/M196 (hoặc .223 Remington), có thể bắn hoàn toàn tự động hay bán tự động, và hai mẫu XM16E1 và M16A1 đồng loạt được sử dụng ở chiến trường Việt Nam, sử dụng băng đạn 20 viên. Loại kế tiếp là M16A2, thập niên 1980, bắn đạn M855/M856 (do FN Herstal của Bỉ thiết kế), có khả năng bắn từng viên hay bắn từng loạt 3 viên, băng đạn được cải tiến lên 30 viên. Loại sau cùng là M16A4, súng trường tiêu chuẩn của Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ trong chiến tranh Iraq. M16A4 và súng trường M4 Carbine dần dần được dùng thay thế M16A2, vốn đã hơi lỗi thời và kém tiện dụng. So với M16A1 và A2, M16A4 và M4/M4A1 có một số cải tiến về hình dáng ngoài: quai xách tháo rời có thể dùng để gắn kính ngắm, dụng cụ chấm mục tiêu bằng tia laser, kính nhìn ban đêm, đèn pin và súng phóng lựu.

Lịch sử

[sửa | sửa mã nguồn]

Nguồn gốc

[sửa | sửa mã nguồn]

Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, quân đội Hoa Kỳ bắt đầu nghiên cứu để tạo ra một loại súng trường tự động thay thế cho M1 Garand, M1 Carbine, M1918 BAR, M3 "Grease Gun" và Thompson. Tuy nhiên, những thí nghiệm ban đầu với phiên bản nhiều chế độ bắn của M1 Garand đã thất bại. Trong chiến tranh Triều Tiên, M1 Carbine đã thay thế những súng tiểu liên tiêu chuẩn và trở thành phiên bản súng carbine được sử dụng nhiều nhất. Dù vậy, những kinh nghiệm rút ra từ chiến trường đã nêu lên rằng loại đạn .30 Carbine (7,62x33 mm) không có nhiều uy lực, khi sát thương tầm xa đem lại kết quả kém do sử dụng loại đạn đầu tròn kéo dài của súng ngắn. Từ đó, những nhà thiết kế vũ khí Hoa Kỳ đã kết luận rằng một cỡ đạn tầm trung là cần thiết, và nó nên là một loại đạn cỡ nhỏ, đầu đạn nhọn, sơ tốc cao.

Những cuộc thử nghiệm đầu tiên giữa AK-47 và M14 đã diễn ra vào thời gian đầu của Chiến tranh Việt Nam. Những báo cáo từ chiến trường ghi lại rằng M14 gần như "không thể kiểm soát" khi bắn ở chế độ liên thanh, chiều dài và trọng lượng của M14 quá cao và người lính không mang đủ lượng đạn cần thiết để duy trì hỏa lực so với AK-47 của Quân đội nhân dân Việt Nam. Trong khi M2 Carbine có tốc độ bắn cao (750 phát/phút), khả năng duy trì hỏa lực khá ổn vì lực giật của đạn .30 Carbine sinh ra khá thấp, nhưng sức mạnh của nó lại hoàn toàn bị lấn át trước AK-47. Do vậy, sự thay thế là hoàn toàn cần thiết - một sự kết hợp cân bằng giữa loại súng trường có uy lực mạnh, sức công phá cao như M14, và sự linh hoạt, cơ động của M2 Carbine.

Ưu điểm

[sửa | sửa mã nguồn]

• Nhẹ, tốc độ bắn nhanh.
• Độ chính xác cao.
• Sát thương do gia tốc đạn gây ra lớn.
• Phù hợp cho cả người thuận tay trái và tay phải.

Nhược điểm

[sửa | sửa mã nguồn]

• Vật liệu phức tạp, nhiều chi tiết nhỏ.
• Việc tháo lắp tương đối lâu, cần được đào tạo bài bản.
• Dễ bị kẹt đạn do sử dụng cơ chế trích khí trực tiếp làm thuốc súng dính vào nòng súng (với các phiên bản trước M16A4)
• Khó bảo quản trong điều kiện bình thường.

Các biến thể

[sửa | sửa mã nguồn]

M16

[sửa | sửa mã nguồn]

Phiên bản đầu tiên của dòng M16, cải tiến từ khẩu AR-15, có ốp lót tay hình tam giác và hộp tiếp đạn 20 viên. Tuy nhiên, loại súng này rất dễ kẹt đạn vì hãng Colt làm nhẹ các bộ phận chuyển động của mẫu AR-15 đi.

M16A1

[sửa | sửa mã nguồn]

Cải tiến từ M16, sửa một số lỗi, đặc biệt ít kẹt đạn hơn hẳn. Thay đổi rõ rệt nhất là M16A1 có một cần đẩy với nút nhấn ở bên phải cò súng (Foward Assist) giúp thay đạn nhanh hơn. Phiên bản hoàn chỉnh được thông qua và sản xuất vào năm 1967.

M16A2

[sửa | sửa mã nguồn]

Đây là phiên bản cải tiến lớn của dòng súng M16. Ngoài thay đổi về độ xoắn nòng, Colt cũng trang bị cho M16A2 một nòng dày và chịu lực tốt hơn, giúp chống uốn cong và cho phép bắn trong thời gian dài. Đặc biệt, nó có một loa che lửa mới giúp tránh bám bụi tốt hơn. Ngoài ra, hãng Colt còn thay đổi ốp lót tay của súng từ dạng tam giác sang dạng tròn với nhiều vân giúp cầm nắm dễ dàng hơn. Đặc biệt, M16A2 không còn chế độ bắn tự động mà thay vào đó là điểm xạ loạt 3 viên. Được thông qua và sử dụng vào đầu những năm 1980. M16A2 còn là tiền đề để hãng Colt thiết kế khẩu M4A1 danh tiếng của họ

M16A3

[sửa | sửa mã nguồn]

Cải tiến từ M16A2 với chức năng chọn chế độ bắn: tự động, bán tự động và khoá an toàn. Được sử dụng với số lượng nhỏ, chủ yếu trong một số lực lượng của Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ.

M16A4

[sửa | sửa mã nguồn]

Phiên bản cuối cùng của dòng M16, được chia thành hai loại chính với các chế độ bắn khác nhau. Phiên bản có số hiệu R0901/ NSN 1005-01-383-2872 có 3 chế độ: khóa an toàn, bán tự động và tự động hoàn toàn. Còn phiên bản R0905 có 3 chế độ là: khóa an toàn, bán tự động và loạt 3 viên. Phiên bản này được nhận xét là tốt nhất trong dòng súng M16 với khả năng tản nhiệt tốt hơn và giảm tỉ lệ bị kẹt đạn đi rất nhiều lần so với các phiên bản trước. Ngoài ra, Colt đã gỡ bỏ quai xách đặc trưng phía bên trên thân súng và thay vào đó là hệ thống ray Picatinny hoàn chỉnh, giúp súng có khả năng gắn được nhiều loại kính ngắm hơn.

Các quốc gia sử dụng

[sửa | sửa mã nguồn]

M16 là súng trường được sản xuất phổ biến thứ hai ( sau AK-47 ) trên thế giới. Hiện tại, M16 đang được sử dụng bởi 15 quốc gia NATO và hơn 80 quốc gia trên toàn thế giới. Nhiều công ty ở Hoa Kỳ, Canada và Trung Quốc đã sản xuất hơn 8.000.000 khẩu súng trường của tất cả các biến thể M16. Khoảng 90% trong số chúng vẫn đang được sử dụng hết sức rộng rãi. M16 đã thay thế súng trường M14 và súng M2 Carbine làm súng trường bộ binh tiêu chuẩn của lực lượng vũ trang Hoa Kỳ, mặc dù M14 vẫn được sử dụng hạn chế, chủ yếu là hỗ trợ trong chiến đấu và sử dụng trong các nghi lễ.

Khoảng 8 triệu khẩu M16 thuộc mọi phiên bản đã được sản xuất và bán cho nhiều lực lượng, đã hoặc đang là súng trường tấn công tiêu chuẩn của 10 nước:

•  Liên Hợp Quốc
•  Afghanistan: Lực lượng Taliban sử dụng súng trường M16A2 và M16A4 trước đây được cung cấp cho Quân đội Quốc gia Afghanistan. Cũng được sử dụng với Tiểu đoàn Badri 313.
•  NATO: 15 quốc gia trong khối NATO sử dụng.
•  Hoa Kỳ: Tự sản xuất với các phiên bản XM16E1, M16A1, M16A2, M16A3, M16A4, M4A1.[6]
•  Albania
•  Antigua và Barbuda
•  Israel: M16A1/M16A2E3
•   Vatican: Để bảo vệ Tòa Thánh Vatican và chịu trách nhiệm bảo vệ Đức Giáo Hoàng
•  Việt Nam: Thu được từ miền Nam Việt Nam sau Chiến tranh Việt Nam. Hơn 946.000 khẩu M16 đã bị bắt chỉ riêng trong năm 1975. XM16E1. M16A1 đã qua sử dụng.
  •  Cộng hòa Miền Nam Việt Nam: Tịch thu rất nhiều XM16E1 và M16A1 của quân đội Hoa Kỳ và Quân lực Việt Nam Cộng hòa.
  • Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam: Tịch thu từ trong tay của Quân đội Mỹ lẫn Quân lực Việt Nam Cộng hòa và Đồng minh Chư hầu của Hoa Kỳ trong Chiến tranh Việt Nam.
•  Nhật Bản: M16A1 được Trung đoàn bộ binh quân đội phương Tây sử dụng cùng với Type 89 Battle Rifle.
•  Ý
•  Ba Lan
•  Thụy Điển
•  Đan Mạch
•  Na Uy
•  Iceland
•  Luxembourg
•  Syria
•  Iraq M16A2/A4
•  Libya
•  Iran
•  Kurdistan
  • Đảng Lao động Kurd
•  Ả Rập Xê Út
•  Ai Cập
•  Argentina[7]
•  Ấn Độ[8]
•  Bồ Đào Nha Một số lượng nhỏ M16A2 được sử dụng bởi Biệt đội Hành động Đặc biệt của Hải quân Bồ Đào Nha
•  Bahrain[9]
•  Bangladesh[10]
•  Barbados[8]
•  Belize[8]
•  Nam Sudan
•  Sudan
•  Bolivia[8]
•  Brazil[8]
•  Brunei M16A2 được Lực lượng Vũ trang Hoàng gia Brunei sử dụng làm súng trường phục vụ chính của họ.[8]
•  Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất[8]
•  Nga Tịch thu từ trong tay của Phiến quân Syria những khẩu M16 và Nhiều vũ khí do Mỹ sản xuất như súng trường và súng chống tăng cũng xuất hiện trong triển lãm.
•  Lào
•  Cộng hòa Nhân dân Campuchia
•  Campuchia:[11][12] Sử dụng mẫu M16A1
•  Cameroon[8]
•  Canada C7 và C8[13]
•  México[8]
•  Chile[8]
•  Costa Rica[14]
•  Cộng hòa Dân chủ Congo[11]
•  Cộng hòa Dominica[8]
•  Đông Timor[15]
•  Ecuador[8]
•  El Salvador[8]
•  Estonia[16]
•  Hawaii
•  Fiji[8]
•  Gabon[8]
•  Ghana[8]
•  Grenada[8]
•  Guatemala[8]
•  Hà Lan C7 và C8[13]
•  Haiti[11]
•  Hàn Quốc: Trong Chiến tranh Việt Nam, Hoa Kỳ đã cung cấp 27.000 khẩu súng trường M16 cho Lực lượng Vũ trang Hàn Quốc tại Việt Nam Cộng hòa. Ngoài ra, 600.000 khẩu M16A1 (Colt Model 603K) đã được sản xuất theo giấy phép của Daewoo Precision Industries với các đợt giao hàng từ năm 1974 đến năm 1985. Những người lính KATUSA (Tăng cường Hàn Quốc cho Quân đội Hoa Kỳ) phục vụ trong Quân đội Hoa Kỳ sử dụng M16A2.
•  Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên M16A1 (có thể là bản sao không được cấp phép) được sử dụng bởi lực lượng đặc biệt của KPA. Được sử dụng trong sự cố Gangneung năm 1996.
•  Chile
•  Honduras[17]
•  Hy Lạp[8]
•  IndonesiaM16A1[8]
•  Singapore Biến thể địa phương của M16A1 (M16S1) được ST Kinetics sản xuất theo giấy phép.
•  Iraq[18]
•  Jamaica[8]
•  Jordan[8]
•  Lesotho[8]
•  Liban[11][19]
•  Litva[20]
•  Malaysia[8]
•  Maroc[8]
•  México[8]
•  Monaco[21]
•  Nam Phi[8]
•  Liberia[8]
•  Kenya[8]
•    Nepal[22]
•  New Zealand[8]
•  Nicaragua[8]
•  Nigeria[8]
•  Oman[8]
•  PakistanM16A1[23]
•  Panama[8]
•  Peru[8]
•  Pháp Được sử dụng bởi các lực lượng chống khủng bố và hoạt động đặc biệt[8]
•  Philippines: Được sản xuất theo giấy phép của Elisco Tool and Manufacturing. M16A1 và M653P đang được sử dụng. Được bổ sung trong Lực lượng Đặc biệt bởi M4 carbine.[8]
•  Gambia
•  Qatar[8]
•  Sénégal[24]
•  Singapore M16S1 [11]
•  Somalia[8]
•  Sri Lanka[25]
•  Thái Lan M16A1/A2/A4. Một biến thể của bản sao XM177 được gọi là carbine Loại 49 (ปลส.49) Được sử dụng trong cuộc nổi dậy ở Nam Thái Lan[8]
•  Tunisia M16A2/A4
•  Thổ Nhĩ Kỳ[8] M16A1/A2/A4
•  Trung Quốc Sản xuất M16A1 với phiên bản Norinco CQ.
•  Myanmar: M16S1 do Chartered Industries của Singapore sản xuất được cung cấp bí mật vi phạm thỏa thuận cấp phép với Colt.[8]
•  Đài Loan M16A1, cũng như bản địa Type 65/65K1/65K2, Type 86 và Type 91 (với hệ thống pít-tông khí kiểu AR-18).
•  Nam Phi Được Lực lượng Đặc biệt sử dụng. Có khả năng nhận được từ cổ phiếu Ma-rốc.
•  Tunisia[8]
•  Úc[26]
•  Ukraine
•  Uganda[8]
•  Uruguay[8]
•  Úc: M16A1 được giới thiệu trong Chiến tranh Việt Nam và được thay thế bởi F88 Austeyr vào năm 1989.
•  New Zealand: Được thay thế vào năm 1988 bởi Steyr AUG, đã được thay thế bằng biến thể M16 không phải Colt vào năm 2016.
•  Hồng Kông
•  Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland Một trong những khách hàng quân sự đầu tiên là Vương quốc Anh đã mua những khẩu AR-15 đầu tiên để sử dụng trong chiến tranh rừng rậm trong cuộc đối đầu Indonesia-Malaysia. Biến thể Colt Canada C8 (L119A1/L119A2) được sử dụng bởi các Đơn vị Bảo vệ Cận cảnh của Cảnh sát Quân sự Hoàng gia. Nhóm Người tìm đường, Lực lượng Đặc biệt Vương quốc Anh và Nhóm Bảo vệ Hạm đội Biệt kích 43 Thủy quân lục chiến Hoàng gia[27]

Cùng hơn 80 quốc gia khác trên thế giới.

Quốc gia cũ từng sử dụng

[sửa | sửa mã nguồn]

•  Cộng hòa Hồi giáo Afghanistan: Súng trường phát hành tiêu chuẩn của Quân đội Quốc gia Afghanistan. Các biến thể Colt Canada C7 cũng được đưa vào phục vụ hạn chế.
•  Việt Nam Cộng hòa: 6.000 M16 và 938.000 M16A1, 1966–1975
•  Vương quốc Lào: Nhận được từ chính phủ Hoa Kỳ trong Chiến tranh Việt Nam và Nội chiến Lào
•  Hồng Kông thuộc Anh: Biến thể M16A2. Được sử dụng bởi Trung đoàn Hoàng gia Hồng Kông.

Phiến quân khủng bố

[sửa | sửa mã nguồn]

•  ISIL
• Nhóm Maute
• Bangsamoro Islamic Freedom Fighters
• NPA

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ Department of the Army & Department of the Air Force (1991), tr. 26.Lỗi sfnp: không có mục tiêu: CITEREFDepartment_of_the_ArmyDepartment_of_the_Air_Force1991 (trợ giúp)
2. ^ Department of the Army & Department of the Air Force (1991), tr. 26Lỗi sfnmp: không có mục tiêu: CITEREFDepartment_of_the_ArmyDepartment_of_the_Air_Force1991 (trợ giúp); McNab, Shumate & Gilliland (2021), tr. 13Lỗi sfnmp: không có mục tiêu: CITEREFMcNabShumateGilliland2021 (trợ giúp).
3. ^ Rottman (2011), tr. 26.Lỗi sfnp: không có mục tiêu: CITEREFRottman2011 (trợ giúp)
4. ^ a b Rottman (2011), tr. 40.Lỗi sfnp: không có mục tiêu: CITEREFRottman2011 (trợ giúp)
5. ^ tiếng Anh: Rotating bolt - một cơ động nạp và khóa cò trong hộp súng.
6. ^ “M-16 Rifle Fact File for the United States Army”. Army.mil. Truy cập ngày 22 tháng 8 năm 2010.
7. ^ Exposición del Ejército Argentino en Palermo, Buenos Aires- Mayo de 2005. saorbats.com.ar
8. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as Jane's Special Forces Recognition Guide, Ewen Southby-Tailyour (2005) p. 446
9. ^ Report of the Bahrain Independent Commission of Inquiry (PDF) (Bản báo cáo). Bahrain Independent Commission of Inquiry. ngày 23 tháng 11 năm 2011.
10. ^ “AR 15 (M16/M4)”. SALW Guide.
11. ^ a b c d e “Report: Profiling the Small Arms Industry – World Policy Institute – Research Project”. World Policy Institute. tháng 11 năm 2000. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 10 năm 2017. Truy cập ngày 15 tháng 7 năm 2010.
12. ^ Working Papers Lưu trữ 2010-07-04 tại Wayback Machine. Small Arms Survey (2011-05-05). Truy cập 2011-09-27.
13. ^ a b Miller, David (2001). The Illustrated Directory of 20th Century Guns. Salamander Books Ltd. ISBN 1-84065-245-4.
14. ^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 2 tháng 9 năm 2011. Truy cập ngày 27 tháng 7 năm 2012.
15. ^ Jane's Sentinel Security Assessment – Southeast Asia. Issue 20 – 2007. Pages 146 and 152.
16. ^ “Eesti Kaitsevägi – Tehnika – Automaat M-16 A1”. Mil.ee. Bản gốc lưu trữ ngày 3 tháng 6 năm 2008. Truy cập ngày 8 tháng 9 năm 2008.
17. ^ Gander, Terry J.; Hogg, Ian V. Jane's Infantry Weapons 1995/1996. Jane's Information Group; 21 edition (May 1995). ISBN 978-0-7106-1241-0.
18. ^ “First steps to arming Iraq's soldiers”. BBC News. ngày 18 tháng 5 năm 2007. Truy cập ngày 12 tháng 5 năm 2010.
19. ^ Unwin, Charles C.; Vanessa U., Mike R. biên tập (2002). 20th Century Military Uniforms (ấn bản thứ 2). Kent: Grange Books. ISBN 1-84013-276-3 Kiểm tra giá trị |isbn=: giá trị tổng kiểm (trợ giúp).
20. ^ “Lietuvos kariuomenė:: Ginkluotė ir karinė technika » Automatiniai šautuvai » Automatinis šautuvas M-16”. Kariuomene.kam.lt. ngày 17 tháng 4 năm 2009. Bản gốc lưu trữ ngày 28 tháng 3 năm 2010. Truy cập ngày 22 tháng 8 năm 2010.
21. ^ “Recession? What Recession? - CNN iReport”. CNN. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 1 năm 2016. Truy cập ngày 27 tháng 7 năm 2012.
22. ^ Sharma, Sushil (ngày 6 tháng 1 năm 2003). “Nepal takes delivery of US rifles”. BBC News. Truy cập ngày 12 tháng 5 năm 2010.
23. ^ “Pakdef.info — Pakistan Military Consortium: Special Service Group”. Saad, S.; Ali, M.; Shabbir, Usman. 1998. Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 5 năm 2011. Truy cập ngày 15 tháng 8 năm 2009.
24. ^ “Army seeks Sénégal ear-choppers”. BBC News. ngày 9 tháng 5 năm 2008. Truy cập ngày 12 tháng 5 năm 2010.
25. ^ Smith, Chris (tháng 10 năm 2003). In the Shadow of a Cease-fire: The Impacts of Small Arms Availability and Misuse in Sri Lanka (PDF). Occasional Paper No. 11. Small Arms Survey. tr. 13. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 5 tháng 7 năm 2017. Truy cập ngày 6 tháng 9 năm 2018.
26. ^ “Australian weapons, Viet Nam and since”. Diggerhistory.info. ngày 11 tháng 11 năm 2002. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 8 năm 2010. Truy cập ngày 22 tháng 8 năm 2010.
27. ^ Poyer, Joe. “Modern Firearms – AR-15 M16 M16A1 M16A2 M16A3 assault rifle”. World.guns.ru. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 2 năm 2010. Truy cập ngày 22 tháng 8 năm 2010.

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn]

• Colt manufacturing: The M16A4 Rifle Lưu trữ 2003-06-02 tại Wayback Machine
• AR15.com, the largest M-16/AR-15 Resource on the Web
• The Gun Zone: A 5.56 mm Timeline Lưu trữ 2004-02-09 tại Wayback Machine
• The AR-15/M16 Magazine FAQ Lưu trữ 2012-08-15 tại Wayback Machine
• Combat Training with the M16 Manual (PDF)
• Rifle Marksmanship M16A1, M16A2/3, M16A4 and M4 Carbine (Army Field Manual)
• Operator's Manual for Rifle, 5.56-mm, M16A2; Rifle 5.56-mm, M16A3; Rifle, 5.56-mm, M16A4; Carbine, 5.56-mm, M4; Carbine, 5.56-mm, M4A1 Lưu trữ 2005-05-23 tại Wayback Machine
• Video of 1965 training film on the early XM16E1 variant downloadable for free from www.archive.org The Internet Archive
• M16 in parts (German)
• Giới thiệu sơ M16
• Bắn thử M16